## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và thương mại quốc tế phát triển mạnh mẽ, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là trong ngành chế biến thủy sản, đang đối mặt với nhiều cơ hội và thách thức trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, với vai trò là vùng kinh tế trọng điểm, có ngành chế biến thủy sản phát triển mạnh mẽ, kim ngạch xuất khẩu tăng liên tục, đóng góp quan trọng vào kinh tế địa phương và quốc gia. Tuy nhiên, quản trị chuỗi cung ứng trong ngành này còn nhiều hạn chế, như thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành phần tham gia, chưa phát huy hết tiềm lực ngành. 

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào đánh giá thực trạng quản trị chuỗi cung ứng sản phẩm surimi tại Công ty Cổ phần Thủy sản và Xuất nhập khẩu Côn Đảo (Coimex), từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động chuỗi cung ứng. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động sản xuất, tồn kho, địa điểm, vận tải, thông tin và tài chính liên quan đến sản phẩm surimi, với các thành phần chính trong chuỗi là ngư dân đánh bắt, chủ vựa và công ty Coimex. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện quản trị chuỗi cung ứng, góp phần phát triển bền vững ngành chế biến thủy sản tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị chuỗi cung ứng hiện đại, trong đó nổi bật là mô hình SCOR (Supply Chain Operations Reference) được sử dụng để phân tích và đo lường hiệu suất chuỗi cung ứng. Mô hình này bao gồm 5 quá trình chính: lập kế hoạch, thu mua, sản xuất, phân phối và xử lý trả lại. 

Các khái niệm chính bao gồm:  
- **Chuỗi cung ứng**: mạng lưới các tổ chức và hoạt động liên kết nhằm đưa sản phẩm từ nhà cung cấp đến khách hàng cuối cùng, bao gồm dòng chảy sản phẩm, thông tin và tài chính.  
- **Quản trị chuỗi cung ứng**: thiết kế và quản lý các tiến trình xuyên suốt chuỗi nhằm tối ưu hóa giá trị và đáp ứng nhu cầu khách hàng.  
- **Hiệu ứng roi da (Bullwhip Effect)**: hiện tượng biến động nhu cầu tăng dần khi đi ngược lên chuỗi cung ứng, gây tăng chi phí tồn kho và sản xuất.  
- **Mức độ tích hợp trong chuỗi cung ứng**: từ quan hệ ngắn hạn đến liên minh dài hạn, ảnh hưởng đến hiệu quả phối hợp và chia sẻ thông tin.  
- **Đo lường hiệu suất chuỗi cung ứng**: dựa trên các chỉ số như khả năng giao hàng, sự linh hoạt, chi phí và tài sản.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả kết hợp phân tích thống kê định tính và định lượng. Dữ liệu thu thập từ báo cáo nội bộ công ty Coimex, khảo sát thực tế, phỏng vấn các bên liên quan trong chuỗi cung ứng và tài liệu ngành. Cỡ mẫu khảo sát gồm các cán bộ quản lý, nhân viên và đối tác liên quan, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho thực trạng công ty. 

Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến 2013, tập trung phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị chuỗi cung ứng surimi, đánh giá ưu nhược điểm và đề xuất giải pháp cải tiến. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm thống kê để kiểm định hồi quy đa biến, xác định các yếu tố tác động chính đến lợi nhuận và chất lượng sản phẩm.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Hiệu quả sản xuất và xuất khẩu**: Năm 2012, công ty Coimex đạt kim ngạch xuất khẩu 43 triệu USD, vượt 8% kế hoạch, với sản lượng surimi đạt 15.900 tấn, tăng 39,5% so với kế hoạch. Lợi nhuận đạt 12,94 tỷ đồng, đạt 62% kế hoạch trong bối cảnh kinh tế toàn cầu suy thoái.  
- **Nguồn nguyên liệu khan hiếm**: Nguyên liệu cá thịt trắng ngày càng khan hiếm, đặc biệt vào cuối năm 2012 do thời tiết bất lợi, ảnh hưởng đến sản lượng chế biến. Khoảng 60% sản lượng cá khai thác phải bán với giá thấp do chất lượng không đảm bảo, gây lãng phí và thiệt hại cho ngư dân.  
- **Hạn chế trong quản trị chuỗi cung ứng**: Thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành phần trong chuỗi, đặc biệt là giữa công ty và chủ vựa, dẫn đến khó khăn trong thu mua nguyên liệu, kiểm soát chất lượng và tăng chi phí vận hành.  
- **Cơ sở hạ tầng và công nghệ**: Máy móc thiết bị phần lớn lạc hậu, công suất sử dụng chỉ đạt 50-60%, tiêu hao nguyên liệu và năng lượng cao hơn 20-50% so với chuẩn quốc tế. Hệ thống kho lạnh thương mại còn thiếu, chưa đáp ứng đủ nhu cầu bảo quản sản phẩm.  
- **Thị trường xuất khẩu đa dạng**: Thị trường chính là châu Á chiếm 71,6% tổng kim ngạch, tiếp theo là châu Âu (18,1%) và châu Mỹ (8,7%). Thị trường Singapore tăng trưởng cao nhất với 32,6% mỗi năm, trong khi thị trường Đài Loan giảm 5,7% hàng năm.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do sự thiếu đồng bộ trong quản lý chuỗi cung ứng, từ khâu thu mua nguyên liệu đến phân phối sản phẩm. Việc phụ thuộc vào các nậu vựa trung gian làm giảm khả năng kiểm soát chất lượng và giá cả, đồng thời gây bất lợi cho ngư dân. Công nghệ chế biến lạc hậu và cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ làm giảm năng suất và chất lượng sản phẩm, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc áp dụng mô hình SCOR và các công cụ quản trị hiện đại đã giúp các doanh nghiệp thủy sản ở các nước phát triển nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng, giảm chi phí và tăng giá trị sản phẩm. Việc cải tiến quản trị chuỗi cung ứng tại Coimex sẽ góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu, bảng phân tích chi phí và hiệu suất sử dụng máy móc, cũng như sơ đồ cấu trúc chuỗi cung ứng hiện tại và đề xuất.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường hợp tác trong chuỗi cung ứng**: Thiết lập mối quan hệ đối tác chiến lược giữa công ty, chủ vựa và ngư dân nhằm đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định và chất lượng. Mục tiêu tăng tỷ lệ nguyên liệu đạt chuẩn lên 80% trong 2 năm tới.  
- **Đầu tư nâng cấp công nghệ và cơ sở hạ tầng**: Cải tiến dây chuyền sản xuất, nâng cao tỷ lệ cơ giới hóa trên 70%, mở rộng hệ thống kho lạnh với công suất tăng 30% trong vòng 3 năm.  
- **Áp dụng hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến**: Triển khai các tiêu chuẩn quốc tế như HACCP, ISO, EU code đồng bộ trong toàn chuỗi, giảm tỷ lệ sản phẩm lỗi xuống dưới 5% trong 1 năm.  
- **Phát triển hệ thống thông tin và chia sẻ dữ liệu**: Xây dựng nền tảng công nghệ thông tin để quản lý tồn kho, đơn hàng và vận tải, giảm thời gian đáp ứng đơn hàng xuống dưới 48 giờ.  
- **Đào tạo và nâng cao năng lực nhân sự**: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản trị chuỗi cung ứng và kỹ thuật chế biến cho cán bộ công nhân viên, nâng cao trình độ chuyên môn trong 12 tháng tới.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Doanh nghiệp chế biến thủy sản**: Nhận diện các điểm yếu trong quản trị chuỗi cung ứng, áp dụng giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất và xuất khẩu.  
- **Nhà quản lý ngành thủy sản và chính quyền địa phương**: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoạch định chính sách phát triển ngành, hỗ trợ doanh nghiệp và bảo vệ nguồn lợi thủy sản.  
- **Các nhà nghiên cứu và học viên ngành quản trị chuỗi cung ứng**: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và ứng dụng thực tiễn trong ngành chế biến thủy sản.  
- **Nhà đầu tư và đối tác quốc tế**: Đánh giá tiềm năng hợp tác, đầu tư vào ngành chế biến thủy sản tại Bà Rịa - Vũng Tàu dựa trên thực trạng và xu hướng phát triển.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Quản trị chuỗi cung ứng là gì và tại sao quan trọng với ngành thủy sản?**  
Quản trị chuỗi cung ứng là việc thiết kế và quản lý các hoạt động từ thu mua nguyên liệu đến phân phối sản phẩm nhằm tối ưu hóa giá trị và đáp ứng nhu cầu khách hàng. Trong ngành thủy sản, nó giúp đảm bảo nguồn nguyên liệu chất lượng, giảm lãng phí và nâng cao hiệu quả sản xuất.

2. **Mô hình SCOR có vai trò gì trong nghiên cứu này?**  
Mô hình SCOR cung cấp khung phân tích toàn diện các quá trình trong chuỗi cung ứng, giúp đánh giá hiệu suất và xác định các điểm cần cải tiến, từ lập kế hoạch đến xử lý trả lại sản phẩm.

3. **Những khó khăn chính trong quản trị chuỗi cung ứng của Coimex là gì?**  
Khó khăn gồm thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành phần trong chuỗi, nguồn nguyên liệu khan hiếm và chất lượng không đồng đều, công nghệ chế biến lạc hậu, và cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng đủ nhu cầu.

4. **Giải pháp nào được đề xuất để cải thiện hiệu quả chuỗi cung ứng?**  
Giải pháp bao gồm tăng cường hợp tác chuỗi, đầu tư công nghệ, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng, phát triển hệ thống thông tin và đào tạo nhân sự.

5. **Làm thế nào để giảm thiểu hiệu ứng roi da trong chuỗi cung ứng?**  
Giảm hiệu ứng roi da bằng cách chia sẻ thông tin chính xác và kịp thời, sử dụng phần mềm hỗ trợ đặt hàng, chia nhỏ đơn hàng, và đẩy nhanh tốc độ dòng chảy trong chuỗi để giảm tồn kho và chi phí.

## Kết luận

- Quản trị chuỗi cung ứng là yếu tố then chốt giúp nâng cao hiệu quả sản xuất và xuất khẩu ngành thủy sản tại Bà Rịa - Vũng Tàu.  
- Công ty Coimex đã đạt được kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về nguồn nguyên liệu, công nghệ và phối hợp chuỗi.  
- Mô hình SCOR là công cụ hữu hiệu để phân tích và cải tiến chuỗi cung ứng trong ngành chế biến thủy sản.  
- Các giải pháp đề xuất tập trung vào hợp tác chuỗi, nâng cấp công nghệ, quản lý chất lượng và phát triển hệ thống thông tin.  
- Nghiên cứu mở ra hướng đi thực tiễn cho doanh nghiệp và nhà quản lý nhằm phát triển bền vững ngành chế biến thủy sản trong tương lai.

**Hành động tiếp theo:** Các doanh nghiệp và nhà quản lý cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để thích ứng với biến động thị trường và yêu cầu quốc tế ngày càng cao.