Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hải Phòng, công tác quản lý ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực cho các hoạt động phát triển địa phương. Phường Cát Dài, quận Lê Chân, với diện tích gần 0,33 km² và dân số khoảng gần 9.000 người, là một trong những địa bàn trọng điểm có nhiều cơ quan hành chính, sự nghiệp và hoạt động sản xuất kinh doanh đa dạng. Giai đoạn 2013-2017, tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn phường tăng từ khoảng 3.000 triệu đồng lên 5.000 triệu đồng, đạt mức tăng trưởng 1,5 lần, trong đó thuế chiếm tỷ trọng bình quân 95%. Tuy nhiên, công tác quản lý ngân sách vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như thất thu thuế, nợ đọng thuế cao và chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn hơn chi đầu tư phát triển.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn phường Cát Dài trong giai đoạn 2013-2017, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Nghiên cứu tập trung vào các nguồn thu, chi ngân sách, cơ cấu ngân sách, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý ngân sách tại phường. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền trong việc hoàn thiện chính sách tài chính, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đồng thời góp phần cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách Nhà nước, bao gồm:

  • Lý thuyết tài chính Nhà nước: Xác định ngân sách Nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung, được hình thành từ các khoản thuế, phí, lệ phí và các nguồn thu khác nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong một thời kỳ nhất định.

  • Mô hình phân cấp quản lý ngân sách: Nhấn mạnh sự cần thiết của phân cấp quản lý ngân sách giữa các cấp chính quyền nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của địa phương trong việc huy động và sử dụng nguồn lực tài chính.

  • Khái niệm quản lý ngân sách Nhà nước: Quản lý ngân sách là quá trình tác động của Nhà nước đến các mối quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình thu, chi ngân sách nhằm đạt được mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: ngân sách Nhà nước, thu ngân sách, chi ngân sách, phân cấp quản lý ngân sách, cân đối ngân sách, và hiệu quả quản lý ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ các báo cáo quyết toán thu, chi ngân sách Nhà nước của UBND phường Cát Dài giai đoạn 2013-2017, các tài liệu, hồ sơ liên quan đến công tác quản lý ngân sách tại địa phương, cùng các khảo sát thực địa và phỏng vấn chuyên gia tài chính - kế toán.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá xu hướng thu, chi ngân sách, tỷ lệ hoàn thành dự toán, cơ cấu thu chi và so sánh các chỉ tiêu qua các năm. Phân tích SWOT được áp dụng để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong công tác quản lý ngân sách.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát một số cơ sở sản xuất, hộ kinh doanh tiêu biểu trên địa bàn nhằm thu thập thông tin về thực trạng kê khai, nộp thuế và ý thức chấp hành pháp luật thuế. Lựa chọn các chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính công để tham vấn ý kiến chuyên môn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2017, với việc thu thập và xử lý số liệu trong năm 2017-2018, nhằm đảm bảo tính cập nhật và phản ánh chính xác thực trạng quản lý ngân sách tại phường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định nhưng chưa bền vững: Tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn phường tăng từ 3.000 triệu đồng năm 2013 lên 5.000 triệu đồng năm 2017, đạt mức tăng 1,5 lần. Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu ngân sách luôn vượt mức kế hoạch giao, từ 0,8% đến 11,2%. Tuy nhiên, nguồn thu chủ yếu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh có tốc độ tăng không ổn định, với hai năm giảm thu liên tiếp (2015 giảm 10,83%, 2016 giảm 0,53%).

  2. Cơ cấu thu ngân sách chủ yếu dựa vào thuế: Thuế chiếm tỷ trọng bình quân 95% trong tổng thu ngân sách, trong khi thu phí và lệ phí chỉ chiếm khoảng 0,8%. Thuế đất phi nông nghiệp có xu hướng giảm do thay đổi bảng giá đất và các dự án giãn, hoãn thuế trên địa bàn.

  3. Chi ngân sách tăng nhưng chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn: Tổng chi ngân sách phường tăng từ 4.000 triệu đồng năm 2013 lên 5.000 triệu đồng năm 2017, tăng 1,25 lần. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng từ 72,46% năm 2013 lên 81,52% năm 2017, trong khi chi đầu tư phát triển giảm từ 27,54% xuống 18,47%. Điều này tạo áp lực lớn cho việc tiết kiệm chi thường xuyên và tăng cường chi đầu tư phát triển.

  4. Công tác quản lý thu, chi ngân sách có nhiều chuyển biến tích cực: Phường đã củng cố bộ máy quản lý thuế, phối hợp chặt chẽ với Chi cục thuế quận, nâng cao trình độ cán bộ thuế, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính và tăng cường công tác tuyên truyền, kiểm tra, xử lý vi phạm. Công tác chi ngân sách được thực hiện chặt chẽ, tuân thủ quy định pháp luật, tập trung vào đầu tư cơ sở hạ tầng và các chương trình kinh tế - xã hội.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý ngân sách Nhà nước tại phường Cát Dài đã đạt được những thành tựu đáng kể, góp phần ổn định đời sống xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Việc tăng trưởng thu ngân sách vượt dự toán phản ánh sự nỗ lực trong công tác thu thuế và quản lý nguồn thu. Tuy nhiên, sự không ổn định trong thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh và giảm thuế đất phi nông nghiệp cho thấy còn tồn tại các rủi ro về nguồn thu bền vững.

Cơ cấu chi ngân sách với tỷ trọng chi thường xuyên cao hơn chi đầu tư phát triển là điểm cần lưu ý, bởi chi đầu tư phát triển là động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cải thiện hạ tầng. Việc giảm chi đầu tư có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển lâu dài của phường. So sánh với một số địa phương tương đồng, tỷ lệ chi đầu tư phát triển tại Cát Dài thấp hơn mức trung bình, cho thấy cần có sự điều chỉnh chính sách chi ngân sách.

Các biện pháp quản lý thu, chi ngân sách được thực hiện nghiêm túc, minh bạch, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Tuy nhiên, tình trạng thất thu thuế, nợ đọng thuế và việc kê khai thuế chưa đầy đủ vẫn còn phổ biến, ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách. Việc tăng cường thanh tra, kiểm tra và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách được đánh giá là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh tỷ lệ thu, chi ngân sách qua các năm, bảng phân tích cơ cấu thu chi và biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách, giúp minh họa rõ nét xu hướng và điểm nghẽn trong công tác quản lý ngân sách tại phường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quản lý thu ngân sách: Áp dụng các biện pháp kiểm tra, giám sát chặt chẽ đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh nhằm giảm thất thu thuế và nợ đọng thuế. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của người dân và doanh nghiệp. Mục tiêu tăng tỷ lệ thu thuế ngoài quốc doanh lên ít nhất 10% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND phường phối hợp Chi cục thuế quận.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu ngân sách: Khuyến khích phát triển các loại phí, lệ phí phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời rà soát, điều chỉnh mức thu phí cho phù hợp nhằm tăng nguồn thu bền vững. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch phường.

  3. Tăng cường chi đầu tư phát triển: Ưu tiên bố trí ngân sách cho các dự án hạ tầng kỹ thuật, chỉnh trang đô thị và các chương trình phát triển kinh tế - xã hội nhằm tạo động lực phát triển bền vững. Mục tiêu nâng tỷ trọng chi đầu tư phát triển lên tối thiểu 25% tổng chi ngân sách trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND phường, phối hợp với quận Lê Chân.

  4. Cải cách tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý ngân sách. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu, chi ngân sách nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả. Thời gian thực hiện: liên tục trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND phường, Trường Đại học Hải Phòng hỗ trợ đào tạo.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và công khai tài chính: Thường xuyên tổ chức thanh tra, kiểm tra việc thu, chi ngân sách nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thực hiện công khai tài chính theo quy định để nâng cao trách nhiệm giải trình. Chủ thể thực hiện: UBND phường, Hội đồng nhân dân phường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách địa phương: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách Nhà nước tại cấp phường, giúp nâng cao năng lực hoạch định và thực thi chính sách tài chính.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích về phương pháp nghiên cứu, phân tích số liệu ngân sách địa phương và đề xuất giải pháp quản lý hiệu quả.

  3. Cơ quan thuế và tài chính các cấp: Tham khảo các kết quả đánh giá thực trạng thu, chi ngân sách, từ đó xây dựng các chính sách, biện pháp quản lý phù hợp với đặc thù địa phương.

  4. Các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn phường Cát Dài: Hiểu rõ hơn về cơ chế thuế, phí, lệ phí và các chính sách tài chính địa phương, từ đó nâng cao ý thức chấp hành pháp luật và tham gia đóng góp vào ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao thu ngân sách từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh lại không ổn định?
    Do nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh chưa kê khai đúng số thuế phải nộp, tình trạng nợ đọng thuế còn cao và việc quản lý chưa chặt chẽ, dẫn đến thất thu thuế. Ví dụ, năm 2015 và 2016 thu từ khu vực này giảm lần lượt 10,83% và 0,53%.

  2. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn có ảnh hưởng gì đến phát triển địa phương?
    Chi thường xuyên cao làm giảm nguồn lực dành cho đầu tư phát triển, ảnh hưởng đến khả năng cải thiện hạ tầng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Tỷ lệ chi thường xuyên tại phường tăng từ 72,46% năm 2013 lên 81,52% năm 2017.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách?
    Nghiên cứu sử dụng phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ hoàn thành dự toán thu, chi qua các năm, kết hợp phân tích SWOT để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất giải pháp.

  4. Làm thế nào để tăng cường công tác quản lý thuế tại địa phương?
    Cần phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan thuế và chính quyền địa phương, tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm, đồng thời nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp về nghĩa vụ thuế.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách là gì?
    Ứng dụng công nghệ thông tin giúp nâng cao tính minh bạch, chính xác trong quản lý thu, chi ngân sách, giảm thiểu sai sót và gian lận, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho công tác báo cáo và giám sát.

Kết luận

  • Công tác quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn phường Cát Dài giai đoạn 2013-2017 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, với tổng thu ngân sách tăng 1,5 lần và tỷ lệ hoàn thành dự toán thu luôn vượt kế hoạch.
  • Cơ cấu thu ngân sách chủ yếu dựa vào thuế, trong khi thu phí, lệ phí còn chiếm tỷ trọng thấp, cần đa dạng hóa nguồn thu để tăng tính bền vững.
  • Chi ngân sách tăng nhưng chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn hơn chi đầu tư phát triển, đặt ra yêu cầu tiết kiệm chi thường xuyên và ưu tiên đầu tư phát triển.
  • Các biện pháp quản lý thu, chi ngân sách được thực hiện nghiêm túc, minh bạch, song vẫn còn tồn tại hạn chế như thất thu thuế, nợ đọng thuế và quản lý chưa hiệu quả một số khoản thu.
  • Đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý thu, đa dạng hóa nguồn thu, nâng cao chi đầu tư phát triển, cải cách tổ chức bộ máy và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách địa phương.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh chính sách phù hợp.

Call-to-action: Các cấp chính quyền và cơ quan quản lý ngân sách địa phương cần phối hợp chặt chẽ, tăng cường đào tạo và ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại phường Cát Dài.