Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2013-2017, quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng đã trải qua nhiều biến động trong quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) với tổng thu ngân sách địa phương tăng bình quân 31,3% mỗi năm, trong khi chi ngân sách tăng bình quân 14,76% mỗi năm. Quản lý chi NSNN là một công cụ quan trọng để đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và phát triển địa phương. Tuy nhiên, công tác quản lý chi ngân sách tại quận Đồ Sơn còn tồn tại nhiều hạn chế như chi tiêu chưa đúng chế độ, lãng phí trong chi hội nghị, chi tiếp khách, công tác phí không đúng định mức, và trình độ quản lý tài chính của các đơn vị còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý chi NSNN tại quận Đồ Sơn, đánh giá các thành công và hạn chế, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động chi ngân sách trên địa bàn quận Đồ Sơn trong giai đoạn 2013-2017, với các giải pháp đề xuất hướng tới năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2025. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý chi ngân sách, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý địa phương trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ngân sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào ba khái niệm chính: ngân sách nhà nước, chi ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách nhà nước. Ngân sách nhà nước được hiểu là dự toán thu - chi bằng tiền của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và các chủ thể kinh tế xã hội. Chi ngân sách nhà nước là các khoản chi tiêu nhằm thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội của Nhà nước, bao gồm chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển. Quản lý chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung một cách hiệu quả, đảm bảo tiết kiệm và đúng pháp luật.

Ngoài ra, luận văn áp dụng mô hình chu trình quản lý chi ngân sách gồm ba khâu: lập dự toán chi ngân sách, chấp hành chi ngân sách và quyết toán chi ngân sách. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách cũng được phân tích, bao gồm thể chế tài chính, bộ máy và cán bộ quản lý, trình độ phát triển kinh tế và mức thu nhập của người dân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát điều tra thực tế kết hợp phân tích và tổng hợp số liệu thống kê kinh tế, phương pháp phân tích so sánh, dự báo và chuyên gia. Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu sơ cấp thu thập trực tiếp từ các đơn vị thụ hưởng ngân sách quận Đồ Sơn, các báo cáo quyết toán ngân sách địa phương từ năm 2013 đến 2017, cùng các tài liệu lý luận liên quan đến ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các phòng ban, đơn vị sự nghiệp và các phường thuộc quận Đồ Sơn có liên quan đến công tác quản lý chi ngân sách. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ mẫu nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các công cụ thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định lượng để đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý chi ngân sách.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2018, tập trung vào thu thập, xử lý số liệu và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu - chi ngân sách ổn định: Tổng thu ngân sách địa phương quận Đồ Sơn tăng từ khoảng 141 tỷ đồng năm 2013 lên khoảng 251 tỷ đồng năm 2017, tương ứng mức tăng bình quân khoảng 20% mỗi năm. Tổng chi ngân sách cũng tăng từ khoảng 135 tỷ đồng năm 2013 lên khoảng 260 tỷ đồng năm 2017, tăng bình quân khoảng 18% mỗi năm.

  2. Cân đối thu chi ngân sách: Kết dư ngân sách chuyển sang năm sau dao động từ khoảng 1 tỷ đồng đến hơn 900 triệu đồng trong các năm 2013-2017, cho thấy quận Đồ Sơn đã duy trì được sự cân đối tương đối giữa thu và chi ngân sách.

  3. Cơ cấu chi ngân sách: Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách, với mức chi thường xuyên tăng từ khoảng 89 tỷ đồng năm 2013 lên hơn 167 tỷ đồng năm 2017. Chi đầu tư phát triển có sự biến động, nhưng vẫn được ưu tiên với mức chi từ khoảng 12 tỷ đồng năm 2013 lên gần 40 tỷ đồng năm 2017.

  4. Hạn chế trong quản lý chi ngân sách: Công tác quản lý chi ngân sách còn tồn tại nhiều hạn chế như chi tiêu không đúng chế độ, lãng phí trong chi hội nghị, chi tiếp khách, công tác phí không đúng định mức, và trình độ quản lý tài chính của các đơn vị còn hạn chế. Ngoài ra, tư tưởng bao cấp và cơ chế "xin - cho" vẫn còn ảnh hưởng đến tính chủ động trong quản lý chi tiêu tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó thể chế tài chính chưa đồng bộ, bộ máy và cán bộ quản lý còn thiếu năng lực chuyên môn, và trình độ phát triển kinh tế địa phương chưa cao. So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý ngân sách địa phương, kết quả cho thấy quận Đồ Sơn đã có những bước tiến đáng kể trong việc cân đối thu chi và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, nhưng vẫn cần cải thiện công tác quản lý chi tiêu để tránh lãng phí và sai sót.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thu - chi ngân sách giai đoạn 2013-2017, bảng tổng hợp chi ngân sách theo từng năm và từng loại chi, giúp minh họa rõ ràng xu hướng và cơ cấu chi tiêu. Việc tăng chi thường xuyên phản ánh nhu cầu ngày càng cao cho các hoạt động sự nghiệp kinh tế - xã hội, trong khi chi đầu tư phát triển cần được quản lý chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý chi ngân sách tại quận Đồ Sơn, từ đó cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các biện pháp hoàn thiện, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý chi ngân sách: Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ quản lý tài chính tại các phòng ban, đơn vị sự nghiệp và phường. Thiết lập cơ chế phân công, phân cấp rõ ràng, minh bạch nhằm nâng cao trách nhiệm và hiệu quả quản lý chi ngân sách. Thời gian thực hiện: 2019-2020; Chủ thể: UBND quận, Phòng Tài chính - Kế hoạch.

  2. Đổi mới công tác lập, quản lý điều hành và quyết toán chi ngân sách: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách để tăng tính chính xác, minh bạch và kịp thời. Xây dựng quy trình kiểm soát chi tiêu chặt chẽ, đảm bảo chi đúng chế độ, tiêu chuẩn. Thời gian thực hiện: 2019-2021; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và kiểm soát chi ngân sách: Thực hiện kiểm tra định kỳ và đột xuất các đơn vị sử dụng ngân sách nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, lãng phí. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thanh tra, kiểm toán nhà nước để nâng cao hiệu quả giám sát. Thời gian thực hiện: liên tục từ 2019; Chủ thể: Thanh tra quận, Phòng Tài chính - Kế hoạch.

  4. Hoàn thiện phân cấp nhiệm vụ chi và định mức phân bổ ngân sách: Rà soát, điều chỉnh phân cấp chi ngân sách phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của từng cấp, đơn vị; xây dựng định mức chi tiêu hợp lý, sát thực tế nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Thời gian thực hiện: 2019-2020; Chủ thể: UBND quận, HĐND quận.

  5. Tăng cường mối quan hệ hợp tác, phối hợp giữa các cơ quan quản lý chi ngân sách: Thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành giữa các phòng ban, đơn vị sự nghiệp, Kho bạc Nhà nước và các cơ quan liên quan để đồng bộ trong quản lý chi ngân sách, tránh chồng chéo và thiếu sót. Thời gian thực hiện: 2019-2021; Chủ thể: UBND quận, các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính ngân sách địa phương: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách, giúp nâng cao năng lực lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính: Tài liệu tham khảo hữu ích để xây dựng, điều chỉnh chính sách phân cấp ngân sách, định mức chi tiêu phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quản lý chi ngân sách nhà nước, các mô hình và phương pháp nghiên cứu thực tiễn.

  4. Các cơ quan thanh tra, kiểm toán và kiểm soát tài chính: Hỗ trợ trong việc đánh giá hiệu quả quản lý chi ngân sách, phát hiện các sai phạm và đề xuất biện pháp xử lý.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi ngân sách nhà nước là gì?
    Quản lý chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước nhằm thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội, đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả. Ví dụ, việc lập dự toán chi ngân sách dựa trên kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi ngân sách?
    Các yếu tố gồm thể chế tài chính, bộ máy và cán bộ quản lý, trình độ phát triển kinh tế và mức thu nhập của người dân. Ví dụ, trình độ quản lý tài chính hạn chế có thể dẫn đến sai sót trong chi tiêu.

  3. Cơ cấu chi ngân sách tại quận Đồ Sơn như thế nào?
    Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, tăng từ khoảng 89 tỷ đồng năm 2013 lên hơn 167 tỷ đồng năm 2017, trong khi chi đầu tư phát triển cũng được ưu tiên với mức tăng từ 12 tỷ đồng lên gần 40 tỷ đồng.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách địa phương?
    Cần hoàn thiện tổ chức bộ máy, đổi mới công tác lập và quản lý dự toán, tăng cường thanh tra, kiểm tra, hoàn thiện phân cấp nhiệm vụ chi và định mức phân bổ ngân sách.

  5. Vai trò của công tác thanh tra, kiểm toán trong quản lý chi ngân sách?
    Thanh tra, kiểm toán giúp phát hiện sai phạm, lãng phí, đảm bảo chi tiêu đúng pháp luật và hiệu quả. Tại quận Đồ Sơn, công tác này được thực hiện định kỳ và đột xuất nhằm nâng cao tính minh bạch.

Kết luận

  • Quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận Đồ Sơn trong giai đoạn 2013-2017 đã đạt được nhiều kết quả tích cực với sự tăng trưởng ổn định về thu và chi ngân sách.
  • Cơ cấu chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên và đầu tư phát triển, đáp ứng các nhiệm vụ kinh tế - xã hội địa phương.
  • Hạn chế trong quản lý chi ngân sách chủ yếu do thể chế tài chính chưa đồng bộ, năng lực cán bộ còn hạn chế và tư tưởng bao cấp còn tồn tại.
  • Các biện pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách cần tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới công tác lập dự toán, tăng cường kiểm tra, thanh tra và hoàn thiện phân cấp chi ngân sách.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể với lộ trình thực hiện đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2025 nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội quận Đồ Sơn.

Để tiếp tục phát huy kết quả nghiên cứu, các cơ quan quản lý cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá thường xuyên để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Đề nghị các cán bộ quản lý tài chính, nhà hoạch định chính sách và các đơn vị liên quan tham khảo và áp dụng các kiến thức, giải pháp trong luận văn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước tại địa phương.