Giải pháp phát triển kinh tế nông thôn trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Ba Chẽ, Quảng Ninh

• Tác giả: Đinh Thị Vỹ
• Người hướng dẫn: TS. Bùi Thị Thanh Tâm
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
• Đề tài: Giải Pháp Phát Triển Kinh Tế Nông Thôn Tại Huyện Ba Chẽ, Quảng Ninh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu của đề tài
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học hoặc thực tiễn
• 1.4.1. Về mặt lý luận
• 1.4.2. Về mặt thực tiễn
• 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN KINH TẾ NÔNG THÔN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
• 2.1. Các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế nông nghiệp trong quá trình xây dựng nông thôn mới
• 2.1.1. Các khái niệm liên quan đến phát triển kinh tế nông thôn trong quá trình xây dựng nông thôn mới
• 2.1.1.1. Kinh tế nông thôn
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về phát triển kinh tế nông thôn tại huyện Ba Chẽ Quảng Ninh

Huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, là một trong những địa phương có tiềm năng phát triển kinh tế nông thôn mạnh mẽ. Tuy nhiên, phát triển kinh tế tại đây vẫn gặp nhiều thách thức. Việc phát triển bền vững kinh tế nông thôn không chỉ giúp nâng cao đời sống người dân mà còn góp phần vào sự phát triển chung của tỉnh. Để đạt được điều này, cần có những giải pháp phát triển cụ thể và hiệu quả. Theo nghiên cứu, việc đầu tư tư nông nghiệp và hỗ trợ nông dân là rất cần thiết để thúc đẩy kinh tế nông thôn tại huyện Ba Chẽ.

1.1. Tình hình hiện tại của kinh tế nông thôn

Kinh tế nông thôn tại huyện Ba Chẽ hiện đang trong quá trình chuyển mình. Mặc dù có sự chuyển dịch tích cực trong cơ cấu kinh tế, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết. Các ngành nghề trong nông thôn chưa phát triển đồng bộ, dẫn đến tình trạng nông thôn mới chưa đạt được các tiêu chí đề ra. Việc phát triển hạ tầng và bảo vệ môi trường cũng cần được chú trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững. Theo số liệu thống kê, tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn cao, cho thấy cần có những chính sách phát triển phù hợp để nâng cao đời sống cho người dân.

II. Các giải pháp phát triển kinh tế nông thôn

Để thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn tại huyện Ba Chẽ, cần triển khai một số giải pháp phát triển cụ thể. Đầu tiên, việc nâng cao nguồn nhân lực là rất quan trọng. Cần tổ chức các khóa đào tạo nghề cho lao động nông thôn, giúp họ có thêm kỹ năng và kiến thức để tham gia vào các hoạt động sản xuất. Thứ hai, cần tăng cường hợp tác xã nông nghiệp để tạo ra sức mạnh tập thể trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Cuối cùng, việc phát triển du lịch nông thôn cũng là một hướng đi mới, giúp tăng thu nhập cho người dân và bảo tồn văn hóa địa phương.

2.1. Đào tạo và nâng cao nguồn nhân lực

Đào tạo nghề cho lao động nông thôn là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao đời sống và phát triển kinh tế. Cần xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Việc này không chỉ giúp người dân có việc làm ổn định mà còn góp phần vào sự phát triển chung của huyện. Theo khảo sát, những người được đào tạo nghề có thu nhập cao hơn và có khả năng áp dụng kỹ thuật mới vào sản xuất, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế.

2.2. Tăng cường hợp tác xã nông nghiệp

Hợp tác xã nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế nông thôn. Cần khuyến khích các hình thức hợp tác xã hoạt động hiệu quả hơn, từ đó tạo ra sức mạnh tập thể trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Việc này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất mà còn tăng khả năng cạnh tranh cho sản phẩm nông sản. Hợp tác xã cũng có thể giúp nông dân tiếp cận các nguồn vốn và công nghệ mới, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

III. Đánh giá và triển vọng phát triển

Việc phát triển kinh tế nông thôn tại huyện Ba Chẽ cần được đánh giá một cách toàn diện. Các giải pháp đã được đề xuất cần được triển khai đồng bộ và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và người dân. Đánh giá thực trạng hiện tại cho thấy, mặc dù có nhiều khó khăn, nhưng với sự quyết tâm và nỗ lực, huyện Ba Chẽ hoàn toàn có thể đạt được các mục tiêu phát triển. Việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững cũng cần được chú trọng để đảm bảo sự phát triển lâu dài.

3.1. Đánh giá thực trạng phát triển

Thực trạng phát triển kinh tế nông thôn tại huyện Ba Chẽ cho thấy nhiều tiềm năng nhưng cũng không ít thách thức. Các ngành nghề trong nông thôn chưa phát triển đồng bộ, dẫn đến tình trạng nông thôn mới chưa đạt được các tiêu chí đề ra. Cần có những chính sách phát triển phù hợp để nâng cao đời sống cho người dân và thúc đẩy kinh tế nông thôn.

3.2. Triển vọng phát triển trong tương lai

Triển vọng phát triển kinh tế nông thôn tại huyện Ba Chẽ là rất khả quan. Với sự hỗ trợ từ chính quyền và các tổ chức, người dân có thể tiếp cận các nguồn lực cần thiết để phát triển sản xuất. Việc phát triển du lịch nông thôn cũng mở ra nhiều cơ hội mới cho người dân, giúp tăng thu nhập và cải thiện đời sống. Huyện Ba Chẽ cần tiếp tục đẩy mạnh các giải pháp phát triển bền vững để đạt được mục tiêu xây dựng nông thôn mới.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế nông thôn gắn liền với xây dựng nông thôn mới (XDNTM), huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, một huyện miền núi vùng cao với diện tích tự nhiên khoảng 60.000 ha, đang đối mặt với nhiều thách thức và cơ hội phát triển. Giai đoạn 2017-2019, diện tích đất sản xuất nông nghiệp của huyện tăng trung bình 9,22%/năm, trong khi diện tích đất lâm nghiệp chiếm tới 53,38% tổng diện tích đất tự nhiên, cho thấy tiềm năng phát triển kinh tế nông thôn đa dạng. Tuy nhiên, cơ cấu kinh tế chuyển dịch còn chậm, sản xuất nông nghiệp manh mún, hiệu quả thấp, các ngành nghề phi nông nghiệp chưa phát triển mạnh, và hạ tầng kinh tế xã hội còn nhiều hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế nông thôn trong XDNTM, đánh giá thực trạng phát triển kinh tế nông thôn tại Ba Chẽ giai đoạn 2017-2019, phân tích các nhân tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn đến năm 2025 và tầm nhìn 2030. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 3 xã đại diện cho các mức độ phát triển khác nhau của huyện, với số liệu thứ cấp và sơ cấp thu thập trong giai đoạn 2017-2019.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách phát triển kinh tế nông thôn, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đồng thời thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn miền núi Ba Chẽ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển kinh tế nông thôn trong xây dựng nông thôn mới, bao gồm:

• Lý thuyết phát triển kinh tế nông thôn: Kinh tế nông thôn được hiểu là tổng hợp các yếu tố sản xuất và quan hệ sản xuất trong nông, lâm, ngư nghiệp cùng các ngành tiểu thủ công nghiệp, thương mại và dịch vụ phục vụ nông nghiệp. Cơ cấu kinh tế nông thôn bao gồm cơ cấu ngành, thành phần kinh tế và vùng lãnh thổ, với sự chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp và tăng tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ.

• Mô hình xây dựng nông thôn mới (NTM): Được định nghĩa là kiểu tổ chức nông thôn mới với các tiêu chí về quy hoạch, hạ tầng kinh tế xã hội, phát triển sản xuất, văn hóa, xã hội và môi trường. Bộ tiêu chí quốc gia về XDNTM gồm 19 tiêu chí, trong đó nhóm tiêu chí kinh tế và tổ chức sản xuất là trọng tâm phát triển kinh tế nông thôn.

• Khái niệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn: Quá trình thay đổi cơ cấu ngành và thành phần kinh tế nhằm đa dạng hóa sản xuất, phát triển sản xuất hàng hóa, tăng năng suất lao động và thu nhập cho nông dân.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: kinh tế nông thôn, nông thôn mới, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ giới hóa nông nghiệp, khuyến nông, đào tạo nghề nông thôn, hợp tác xã và trang trại.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp:

• Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, thống kê của huyện Ba Chẽ giai đoạn 2017-2019; số liệu sơ cấp thu thập qua phiếu điều tra năm 2019 tại 3 xã đại diện cho các mức độ phát triển khác nhau.

• Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn 3 xã gồm một xã đạt chuẩn NTM, một xã hoàn thành chương trình 135 đồng thời đạt chuẩn NTM năm 2019, và một xã đặc biệt khó khăn trong chương trình 135 nhằm phản ánh đa dạng điều kiện phát triển kinh tế nông thôn.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phân tích SWOT để xác định thuận lợi và khó khăn, đồng thời áp dụng phương pháp phân tích định tính để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong năm 2019, phân tích và hoàn thiện luận văn trong năm 2020, đề xuất giải pháp phát triển kinh tế nông thôn đến năm 2025 và tầm nhìn 2030.

Cỡ mẫu điều tra đảm bảo tính đại diện cho các nhóm xã, kết hợp với số liệu thống kê chính thức giúp nghiên cứu có độ tin cậy cao.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tích cực nhưng còn chậm: Tốc độ tăng trưởng GDP bình quân hàng năm của huyện đạt 18,94%, trong đó công nghiệp tăng 35,13%, dịch vụ tăng 12,31%, nông nghiệp tăng 5,9%. Cơ cấu kinh tế năm 2020 gồm công nghiệp – xây dựng 30%, dịch vụ 30%, nông nghiệp 40%. Tuy nhiên, tỷ trọng nông nghiệp vẫn còn cao, sản xuất nông nghiệp chủ yếu manh mún, chưa phát huy hiệu quả.

2. Tăng cường ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và cơ giới hóa nông nghiệp: Diện tích đất sản xuất nông nghiệp tăng trung bình 9,22%/năm, diện tích đất lâm nghiệp chiếm 53,38%. Số máy cơ khí phục vụ nông nghiệp đến năm 2019 là 17 chiếc, cho thấy sự đầu tư cơ giới hóa còn hạn chế. Các giống lúa lai, ngô lai chiếm 16% và 100% diện tích tương ứng, góp phần nâng cao năng suất.

3. Phát triển kinh tế hộ, trang trại và hợp tác xã: Trên địa bàn có hơn 50 trang trại, trong đó 31 trang trại chăn nuôi quy mô công nghiệp. Thu nhập nhiều hộ nông dân đạt trên 100 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, các hợp tác xã hoạt động chưa hiệu quả, chưa tạo được liên kết bền vững trong sản xuất và tiêu thụ.

4. Phát triển hạ tầng và bảo vệ môi trường: Hệ thống giao thông được đầu tư với hơn 320 km đường bê tông, nhựa và cấp phối; tỷ lệ hộ dân sử dụng điện lưới quốc gia đạt 98%. Tuy nhiên, tình trạng ô nhiễm môi trường nông thôn vẫn còn đáng lo ngại, đặc biệt do khai thác rừng bừa bãi và sử dụng hóa chất trong sản xuất.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy huyện Ba Chẽ đã đạt được nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế nông thôn giai đoạn 2017-2019, đặc biệt là chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ. Tuy nhiên, tỷ trọng nông nghiệp vẫn chiếm phần lớn, phản ánh sự chậm chuyển đổi mô hình sản xuất từ nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa quy mô lớn. Số liệu về diện tích đất sản xuất nông nghiệp và lâm nghiệp tăng cho thấy tiềm năng phát triển đa dạng ngành nghề nông thôn, nhưng việc ứng dụng khoa học kỹ thuật và cơ giới hóa còn hạn chế, ảnh hưởng đến năng suất và hiệu quả sản xuất.

So sánh với các huyện Gia Lâm (Hà Nội) và Tứ Kỳ (Hải Dương), Ba Chẽ còn nhiều khó khăn về hạ tầng và nguồn nhân lực, do đặc thù địa hình miền núi và trình độ dân trí thấp. Các bài học kinh nghiệm từ các địa phương này nhấn mạnh vai trò của quy hoạch phát triển, đầu tư hạ tầng, đào tạo nghề và phát triển tổ chức sản xuất hợp tác xã, điều mà Ba Chẽ cần tập trung cải thiện.

Việc bảo vệ môi trường trong phát triển kinh tế nông thôn cũng là vấn đề cấp thiết, nhằm đảm bảo phát triển bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ chuyển dịch cơ cấu GDP, bảng thống kê diện tích đất và số lượng trang trại, cũng như biểu đồ tăng trưởng số máy cơ giới nông nghiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn: Đẩy mạnh phát triển công nghiệp, dịch vụ nông thôn, giảm tỷ trọng lao động trong nông nghiệp từ 40% xuống còn khoảng 30% vào năm 2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các sở ngành; timeline: 2021-2025.

2. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật và cơ giới hóa: Hỗ trợ nông dân tiếp cận công nghệ mới, tăng số lượng máy móc nông nghiệp lên ít nhất 30 chiếc vào năm 2025, nâng cao năng suất cây trồng và vật nuôi. Chủ thể: Trung tâm khuyến nông, các tổ chức tín dụng; timeline: 2021-2025.

3. Phát triển kinh tế hộ, trang trại và hợp tác xã hiệu quả: Tổ chức đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật và liên kết thị trường cho các hợp tác xã, nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng số lượng trang trại quy mô công nghiệp lên 50 trang trại vào năm 2025. Chủ thể: Hội nông dân, UBND xã; timeline: 2021-2025.

4. Đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế xã hội và bảo vệ môi trường: Hoàn thiện hệ thống giao thông nông thôn, nâng tỷ lệ hộ sử dụng điện lên 100%, triển khai các dự án xử lý ô nhiễm môi trường, bảo vệ rừng và nguồn nước. Chủ thể: Ban quản lý dự án huyện, Sở TN&MT; timeline: 2021-2025.

5. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn: Tổ chức các lớp đào tạo nghề, nâng cao dân trí, đặc biệt cho thanh niên và lao động nông thôn, nhằm đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa hiện đại hóa. Chủ thể: Trung tâm dạy nghề huyện, các trường phổ thông; timeline: 2021-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý nhà nước về nông nghiệp và phát triển nông thôn: Sử dụng luận văn để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển kinh tế nông thôn phù hợp với đặc thù miền núi.

2. Nhà nghiên cứu và học viên cao học ngành kinh tế nông nghiệp, phát triển nông thôn: Tham khảo các phương pháp nghiên cứu, số liệu thực tiễn và giải pháp phát triển kinh tế nông thôn.

3. Các tổ chức hợp tác xã, doanh nghiệp nông nghiệp và trang trại: Áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất, liên kết thị trường và phát triển bền vững.

4. Các tổ chức phi chính phủ và cơ quan hỗ trợ phát triển nông thôn: Lập kế hoạch hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo nghề và phát triển hạ tầng nông thôn dựa trên thực trạng và đề xuất của luận văn.

Câu hỏi thường gặp

1. Phát triển kinh tế nông thôn tại Ba Chẽ gặp những khó khăn gì chính?
   Khó khăn chính gồm địa hình đồi núi dốc, đất sản xuất nông nghiệp hạn chế, cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm, hạ tầng còn yếu, và trình độ dân trí thấp. Ví dụ, diện tích đất nông nghiệp chỉ chiếm khoảng 30% tổng diện tích, ảnh hưởng đến quy mô sản xuất.

2. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp?
   Đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật, cơ giới hóa, chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, phát triển giống mới và đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Ví dụ, diện tích sử dụng giống lúa lai chiếm 16% diện tích canh tác.

3. Vai trò của hợp tác xã và trang trại trong phát triển kinh tế nông thôn như thế nào?
   Hợp tác xã và trang trại là chủ thể sản xuất hàng hóa quan trọng, giúp tổ chức sản xuất quy mô lớn, nâng cao năng suất và thu nhập. Tuy nhiên, hoạt động hợp tác xã hiện còn hạn chế, cần cải thiện hiệu quả quản lý và liên kết thị trường.

4. Làm thế nào để bảo vệ môi trường trong phát triển kinh tế nông thôn?
   Cần áp dụng công nghệ sản xuất sạch, quản lý sử dụng hóa chất, xử lý rác thải và nước thải, bảo vệ rừng và nguồn nước. Ví dụ, huyện đã triển khai xây dựng bể khí Biogas để xử lý phân gia súc, giảm ô nhiễm môi trường.

5. Làm sao để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn?
   Tổ chức đào tạo nghề, nâng cao dân trí, phổ cập giáo dục và bồi dưỡng kỹ năng quản lý, kỹ thuật cho lao động nông thôn. Ví dụ, số lượng lao động được đào tạo nghề tăng qua các năm, góp phần nâng cao năng suất lao động.

Kết luận

• Huyện Ba Chẽ đã có bước phát triển tích cực trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn giai đoạn 2017-2019, với tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 18,94%/năm.
• Các yếu tố tự nhiên, kinh tế xã hội và chính sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn miền núi.
• Việc ứng dụng khoa học kỹ thuật, cơ giới hóa, phát triển hợp tác xã và trang trại là những giải pháp then chốt để nâng cao hiệu quả sản xuất.
• Đầu tư hạ tầng kinh tế xã hội và bảo vệ môi trường cần được ưu tiên nhằm đảm bảo phát triển bền vững.
• Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn là yếu tố quyết định thành công của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp.

Call-to-action: Các cấp chính quyền, nhà nghiên cứu và cộng đồng nông thôn cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện thành công mục tiêu phát triển kinh tế nông thôn bền vững tại huyện Ba Chẽ.