Tổng quan nghiên cứu

Ngành dệt may là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng mạnh qua các năm. Cụ thể, kim ngạch xuất khẩu dệt may đạt 9,1 tỷ USD năm 2009, tăng lên 11,2 tỷ USD năm 2010 và 13,8 tỷ USD năm 2011, đưa Việt Nam vào top 5 quốc gia xuất khẩu hàng dệt may lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, các doanh nghiệp trong ngành, trong đó có Công ty Cổ phần May Phương Đông, đang đối mặt với nhiều thách thức cạnh tranh gay gắt từ cả trong nước và quốc tế. Từ năm 2009 đến 2011, kim ngạch xuất khẩu của Công ty liên tục giảm sút, mất dần khách hàng nước ngoài, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất kinh doanh.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá năng lực cạnh tranh của Công ty Cổ phần May Phương Đông trong lĩnh vực xuất khẩu hàng may mặc, xác định điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động xuất khẩu chiếm hơn 70% doanh thu của Công ty, sử dụng số liệu giai đoạn 2009-2011 và đề xuất giải pháp đến năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp Công ty thích ứng với môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và giữ vững vị thế trên thị trường quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh tế quản trị nổi bật để phân tích năng lực cạnh tranh doanh nghiệp. Trước hết là mô hình kim cương của Michael Porter, trong đó năng lực cạnh tranh được hình thành từ bốn yếu tố chính: điều kiện sản xuất, điều kiện cầu, các ngành công nghiệp hỗ trợ và chiến lược, cơ cấu tổ chức cùng sự cạnh tranh trong doanh nghiệp. Mô hình năm lực cạnh tranh của Porter cũng được áp dụng để phân tích áp lực cạnh tranh từ đối thủ hiện hữu, khách hàng, nhà cung cấp, đối thủ tiềm năng và sản phẩm thay thế.

Bên cạnh đó, mô hình chuỗi giá trị của Michael Porter giúp đánh giá các hoạt động tạo ra giá trị gia tăng cho sản phẩm, từ đó xác định lợi thế cạnh tranh dựa trên chi phí thấp hoặc sự khác biệt hóa sản phẩm. Luận văn còn sử dụng quan điểm Resource-Based View (RBV) để phân tích nguồn lực nội bộ doanh nghiệp, bao gồm nguồn lực hữu hình (vật chất, tài chính) và vô hình (nhân lực, công nghệ, danh tiếng), nhằm xác định năng lực cốt lõi và năng lực khác biệt tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: năng lực cạnh tranh, lợi thế cạnh tranh, năng lực cốt lõi, năng lực khác biệt, môi trường vĩ mô và vi mô, chuỗi giá trị doanh nghiệp, và năm lực cạnh tranh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính chủ yếu thông qua phương pháp chuyên gia để thu thập ý kiến đánh giá về các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Công ty. Cụ thể, tác giả đã trao đổi trực tiếp và gửi bảng câu hỏi đến 12 chuyên gia gồm giám đốc điều hành, trưởng phòng kế hoạch thị trường, trưởng phòng kỹ thuật của Công ty và các chuyên gia từ các công ty đặt hàng xuất khẩu. Các chuyên gia đánh giá mức độ quan trọng và xếp hạng các yếu tố ảnh hưởng theo thang điểm từ 1 đến 4.

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu thứ cấp từ báo cáo nội bộ Công ty về sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu giai đoạn 2009-2011, các tài liệu ngành dệt may, báo cáo thị trường xuất khẩu, và thông tin từ các tổ chức như Vinatex, Vitas, Bộ Công nghiệp. Thông tin sơ cấp được thu thập qua khảo sát ý kiến chuyên gia.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp, so sánh, phân tích định tính và đánh giá trọng số các yếu tố trong ma trận đánh giá môi trường bên ngoài (EFE) và môi trường bên trong (IFE). Cỡ mẫu chuyên gia là 12 người, được lựa chọn dựa trên kinh nghiệm và vị trí công tác liên quan trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu và quản trị doanh nghiệp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực cạnh tranh của Công ty giảm sút trong giai đoạn 2009-2011: Doanh thu xuất khẩu giảm từ 78,71% tổng doanh thu năm 2009 xuống còn khoảng 70% năm 2011. Kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Mỹ, chiếm trên 50% tổng kim ngạch, cũng giảm mạnh do khủng hoảng kinh tế toàn cầu và các rào cản pháp lý mới.

  2. Chi phí sản xuất tăng cao ảnh hưởng đến lợi nhuận: Lãi suất vay ngân hàng tăng từ 15% năm 2010 lên gần 20% năm 2011, trong khi đơn giá sản phẩm xuất khẩu chỉ tăng trung bình 5,5% năm 2011, không đủ bù đắp chi phí đầu vào như điện, nước, nguyên vật liệu. So với các nước trong khu vực như Thái Lan và Trung Quốc, lãi suất vay của Việt Nam cao gấp 3-4 lần, làm giảm sức cạnh tranh về giá.

  3. Yếu tố công nghệ và nguồn lực tài chính còn hạn chế: Công ty đã áp dụng một phần hệ thống tự động hóa và các tiêu chuẩn quản lý chất lượng ISO 9001-2000, SA 8000, nhưng vẫn chưa đủ để nâng cao năng lực sản xuất và giảm chi phí hiệu quả. Nguồn vốn hạn chế khiến việc đầu tư đổi mới công nghệ gặp khó khăn.

  4. Cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp FDI và trong nước: Các doanh nghiệp FDI chiếm 25% số lượng doanh nghiệp nhưng chiếm 60-65% kim ngạch xuất khẩu toàn ngành, với lợi thế về công nghệ, tài chính và chuỗi cung ứng khép kín. Công ty còn thiếu sản phẩm chủ lực và thương hiệu mạnh trên thị trường quốc tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của sự giảm sút năng lực cạnh tranh là do tác động của môi trường kinh tế vĩ mô bất lợi như khủng hoảng kinh tế toàn cầu, lãi suất vay cao, chi phí đầu vào tăng, cùng với áp lực cạnh tranh từ các doanh nghiệp FDI có nguồn lực mạnh và công nghệ hiện đại. So với các nghiên cứu trong ngành dệt may Việt Nam, kết quả này phù hợp với xu hướng chung khi nhiều doanh nghiệp nội địa gặp khó khăn trong việc duy trì thị phần xuất khẩu.

Việc áp dụng mô hình chuỗi giá trị cho thấy Công ty cần cải thiện hiệu quả các hoạt động sản xuất và marketing để giảm chi phí và nâng cao giá trị sản phẩm. Đồng thời, theo quan điểm RBV, Công ty cần tập trung phát triển các nguồn lực vô hình như thương hiệu, năng lực quản lý và nhân lực chất lượng cao để tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng doanh thu xuất khẩu theo năm, bảng so sánh chi phí vay ngân hàng và đơn giá sản phẩm, cũng như ma trận đánh giá các yếu tố môi trường bên ngoài và bên trong để minh họa mức độ ảnh hưởng và trọng số các yếu tố.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư đổi mới công nghệ: Nâng cấp hệ thống máy móc, áp dụng tự động hóa và công nghệ quản lý sản xuất tiên tiến nhằm giảm chi phí sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm. Mục tiêu giảm chi phí sản xuất ít nhất 10% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc phối hợp với phòng kỹ thuật công nghệ.

  2. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Xây dựng cơ chế tuyển dụng minh bạch, chính sách lương thưởng cạnh tranh, tạo lộ trình phát triển nghề nghiệp và cơ hội đào tạo nâng cao kỹ năng cho người lao động. Mục tiêu tăng năng suất lao động 15% đến năm 2020. Chủ thể thực hiện: Phòng tổ chức nhân sự.

  3. Nâng cao thương hiệu và marketing xuất khẩu: Tăng cường uy tín với khách hàng hiện tại, khảo sát định kỳ nhu cầu khách hàng, nghiên cứu phát triển sản phẩm mới phù hợp thị trường, thực hiện chính sách giá linh hoạt và mở rộng thị trường xuất khẩu sang các khu vực mới như Trung Đông, châu Á. Mục tiêu tăng thị phần xuất khẩu thêm 10% trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng kế hoạch thị trường và phòng kinh doanh.

  4. Cải thiện năng lực tài chính và quản lý chi phí: Tối ưu hóa quản lý tài chính, tìm kiếm nguồn vốn ưu đãi với lãi suất thấp hơn, đàm phán với ngân hàng để giảm chi phí vay, đồng thời kiểm soát chặt chẽ chi phí sản xuất và vận hành. Mục tiêu giảm chi phí tài chính 5% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng tài chính – kế toán.

  5. Hợp tác với các hiệp hội và kiến nghị chính sách: Tăng cường phối hợp với Hiệp hội Dệt May Việt Nam để tiếp cận các chương trình hỗ trợ, đồng thời kiến nghị nhà nước về chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực và phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Công ty.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp dệt may: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị Kinh doanh, Kinh tế: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về năng lực cạnh tranh trong ngành dệt may, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tương tự.

  3. Các chuyên gia tư vấn chiến lược và phát triển doanh nghiệp: Hỗ trợ đánh giá năng lực cạnh tranh và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong ngành dệt may và các ngành sản xuất xuất khẩu khác.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và hiệp hội ngành nghề: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, phát triển ngành dệt may bền vững, đồng thời thúc đẩy hợp tác giữa các doanh nghiệp và các tổ chức liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp được đánh giá dựa trên những yếu tố nào?
    Năng lực cạnh tranh được đánh giá dựa trên các yếu tố môi trường bên ngoài (kinh tế, chính trị, xã hội, công nghệ, quốc tế) và môi trường bên trong (nguồn nhân lực, tài chính, công nghệ, chất lượng sản phẩm, marketing). Ví dụ, chi phí vay ngân hàng cao làm giảm lợi nhuận và ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh.

  2. Tại sao Công ty Cổ phần May Phương Đông gặp khó khăn trong việc duy trì kim ngạch xuất khẩu?
    Nguyên nhân chính là do khủng hoảng kinh tế toàn cầu làm giảm sức mua, chi phí sản xuất tăng cao, cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp FDI có công nghệ và tài chính mạnh, cùng với các rào cản pháp lý mới như đạo luật bảo vệ môi trường tại thị trường Mỹ.

  3. Mô hình chuỗi giá trị của Michael Porter giúp gì cho doanh nghiệp?
    Mô hình này giúp doanh nghiệp phân tích các hoạt động tạo ra giá trị gia tăng, từ đó xác định cách giảm chi phí hoặc tạo sự khác biệt sản phẩm để nâng cao lợi thế cạnh tranh. Ví dụ, cải tiến công nghệ sản xuất giúp giảm chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm.

  4. Làm thế nào để phát triển năng lực cốt lõi của doanh nghiệp?
    Doanh nghiệp cần tập trung phát triển các nguồn lực độc đáo, khó sao chép như thương hiệu, công nghệ, nhân lực chất lượng cao và khả năng quản lý hiệu quả. Việc này giúp tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững và tăng khả năng thích ứng với thay đổi thị trường.

  5. Giải pháp nào giúp Công ty nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế?
    Các giải pháp bao gồm đầu tư đổi mới công nghệ, phát triển nguồn nhân lực, nâng cao thương hiệu và marketing xuất khẩu, cải thiện quản lý tài chính và chi phí, đồng thời tăng cường hợp tác với các hiệp hội ngành nghề và kiến nghị chính sách hỗ trợ từ nhà nước.

Kết luận

  • Năng lực cạnh tranh của Công ty Cổ phần May Phương Đông trong giai đoạn 2009-2011 có xu hướng giảm sút do nhiều yếu tố khách quan và nội tại.
  • Chi phí sản xuất tăng cao, cạnh tranh từ doanh nghiệp FDI và các rào cản pháp lý là những thách thức lớn nhất.
  • Áp dụng các mô hình lý thuyết như kim cương Michael Porter, chuỗi giá trị và RBV giúp phân tích toàn diện các yếu tố ảnh hưởng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về công nghệ, nhân lực, marketing và tài chính nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh đến năm 2020.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho doanh nghiệp, nhà quản lý và các bên liên quan trong ngành dệt may phát triển bền vững.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo Công ty cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia có thể tiếp tục mở rộng nghiên cứu về năng lực cạnh tranh trong các ngành sản xuất xuất khẩu khác.

Hãy bắt đầu xây dựng năng lực cạnh tranh bền vững ngay hôm nay để giữ vững vị thế trên thị trường quốc tế!