Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam, kinh tế tập thể, đặc biệt là hợp tác xã (HTX), giữ vai trò quan trọng trong phát triển bền vững xã hội. Thành phố Hải Phòng, với vị trí địa lý chiến lược và nền kinh tế phát triển năng động, đã chứng kiến sự phát triển của các HTX trong nhiều lĩnh vực. Giai đoạn 2015-2019, tổng số HTX trên địa bàn đạt 515 đơn vị, tuy nhiên số lượng HTX hoạt động có kết quả sản xuất kinh doanh chỉ còn 274, giảm 6,48% so với năm trước. Mặc dù vậy, khu vực HTX vẫn đóng góp vào GRDP của thành phố, dù tỷ lệ này còn khiêm tốn, chỉ khoảng 0,96% năm 2019. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng hoạt động sản xuất - kinh doanh của các HTX tại Hải Phòng, từ đó đề xuất các giải pháp hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, góp phần phát triển kinh tế địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các HTX trên địa bàn thành phố trong giai đoạn 2015-2019, với dữ liệu thu thập từ Cục Thống kê Hải Phòng và các nguồn chính thức khác. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách hỗ trợ HTX, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người lao động tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết kinh tế tập thể và mô hình quản lý nhà nước đối với HTX. Lý thuyết kinh tế tập thể nhấn mạnh vai trò của sở hữu tập thể, nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng và hợp tác cùng có lợi trong hoạt động HTX. Mô hình quản lý nhà nước tập trung vào việc sử dụng công cụ pháp luật và chính sách để điều chỉnh, hỗ trợ hoạt động của HTX nhằm đảm bảo phát triển bền vững. Các khái niệm chính bao gồm: kinh tế tập thể, hợp tác xã, quản lý nhà nước, hỗ trợ tài chính và chính sách ưu đãi. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng các nguyên tắc hoạt động của HTX theo Luật Hợp tác xã năm 2012, bao gồm tự chủ, dân chủ, bình đẳng và trách nhiệm xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định lượng kết hợp mô tả và thực nghiệm. Dữ liệu chính được thu thập từ số liệu thống kê hàng năm của Cục Thống kê Hải Phòng, cập nhật và điều chỉnh phù hợp với thực tế. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 515 HTX trên địa bàn thành phố trong giai đoạn 2015-2019. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đại diện và chính xác. Phân tích dữ liệu sử dụng các kỹ thuật thống kê như phân tích dãy số thời gian, so sánh tuyệt đối và tương đối, phân tích đa nhân tố để đánh giá các chỉ tiêu hoạt động sản xuất - kinh doanh của HTX. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến 2021, bao gồm thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích, đồng thời xây dựng các giải pháp hỗ trợ dựa trên kết quả phân tích.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và quy mô HTX: Tổng số HTX tại Hải Phòng năm 2019 là 515, giảm 0,58% so với năm 2018. Số HTX hoạt động có kết quả sản xuất kinh doanh là 274, giảm 6,48% so với năm trước. HTX có quy mô lao động dưới 10 người chiếm 62,77%, trong khi HTX có quy mô trên 100 lao động chỉ chiếm 0,73%.

  2. Đóng góp vào GRDP: Tỷ lệ đóng góp của khu vực HTX vào GRDP thành phố giảm từ 1,37% năm 2015 xuống còn 0,96% năm 2019, cho thấy sự đóng góp kinh tế còn hạn chế so với tiềm năng.

  3. Lao động và thu nhập: Số lao động trong HTX năm 2019 là 3.655 người, giảm 16,72% so với năm 2018. Hiệu suất sử dụng lao động bình quân đạt 12 lần, có xu hướng tăng qua các năm. Thu nhập bình quân lao động trong HTX tăng khoảng 15% mỗi năm.

  4. Doanh thu và vốn: Tổng vốn hoạt động của HTX năm 2019 đạt 4.552 tỷ đồng, tăng 15,2% so với năm 2018. Doanh thu thuần đạt 3.026 tỷ đồng, tăng 2,07%. Khu vực dịch vụ chiếm tỷ trọng doanh thu lớn nhất với 1.821 tỷ đồng, tuy nhiên có xu hướng giảm nhẹ so với năm trước.

Thảo luận kết quả

Sự giảm sút số lượng HTX hoạt động và tỷ lệ đóng góp vào GRDP phản ánh những khó khăn trong việc duy trì và phát triển HTX tại Hải Phòng. Nguyên nhân chính bao gồm quy mô nhỏ, thiếu vốn, hạn chế về quản lý và năng lực cạnh tranh. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với xu hướng chung của khu vực kinh tế tập thể khi đối mặt với áp lực thị trường và hội nhập. Tuy nhiên, hiệu suất sử dụng lao động tăng và thu nhập bình quân cải thiện cho thấy HTX vẫn có tiềm năng phát triển nếu được hỗ trợ đúng hướng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ số lượng HTX theo năm, bảng tỷ lệ đóng góp vào GRDP và biểu đồ cơ cấu lao động theo ngành để minh họa rõ nét hơn các xu hướng này. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò cần thiết của các chính sách hỗ trợ tài chính, đào tạo nâng cao năng lực quản lý và mở rộng thị trường tiêu thụ cho HTX.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện môi trường pháp lý và thể chế: Đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện các văn bản pháp luật, chính sách hỗ trợ HTX nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất - kinh doanh. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Sở Kế hoạch và Đầu tư. Thời gian: 2022-2023.

  2. Tăng cường hỗ trợ tài chính ưu đãi: Thiết lập các quỹ hỗ trợ phát triển HTX với lãi suất ưu đãi, tạo điều kiện vay vốn dễ dàng cho HTX mở rộng sản xuất. Chủ thể thực hiện: Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Hải Phòng, các tổ chức tín dụng. Thời gian: 2022-2025.

  3. Nâng cao năng lực quản lý và đào tạo nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, kỹ thuật sản xuất và tiếp thị cho cán bộ quản lý và thành viên HTX. Chủ thể thực hiện: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các trung tâm đào tạo nghề. Thời gian: 2022-2024.

  4. Mở rộng thị trường và xúc tiến thương mại: Xây dựng các trung tâm xúc tiến thương mại, hỗ trợ HTX tham gia các hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước, phát triển kênh phân phối sản phẩm. Chủ thể thực hiện: Sở Công Thương, các hiệp hội HTX. Thời gian: 2022-2026.

  5. Ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số: Hỗ trợ HTX ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, xây dựng hệ thống quản lý thông tin, phát triển thương mại điện tử để nâng cao năng lực cạnh tranh. Chủ thể thực hiện: Sở Khoa học và Công nghệ, các đơn vị tư vấn công nghệ. Thời gian: 2023-2027.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế tập thể: Giúp xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển HTX phù hợp với thực tiễn địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Ban lãnh đạo và cán bộ quản lý HTX: Cung cấp kiến thức về thực trạng, các giải pháp hỗ trợ nhằm nâng cao năng lực quản trị và phát triển sản xuất kinh doanh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế, quản lý: Là tài liệu tham khảo khoa học về kinh tế tập thể, mô hình HTX và các chính sách hỗ trợ tại địa phương.

  4. Các tổ chức tài chính, ngân hàng và nhà đầu tư: Hiểu rõ về tiềm năng, khó khăn của HTX để thiết kế các sản phẩm tài chính phù hợp, hỗ trợ phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kinh tế tập thể và hợp tác xã có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
    Kinh tế tập thể, đặc biệt là HTX, giúp liên kết các cá nhân, hộ sản xuất nhỏ để tăng sức mạnh tập thể, tạo việc làm, nâng cao thu nhập và góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.

  2. Tại sao số lượng HTX hoạt động có kết quả sản xuất kinh doanh giảm trong giai đoạn 2015-2019?
    Nguyên nhân chính là do quy mô nhỏ, thiếu vốn, hạn chế về quản lý và cạnh tranh, nhiều HTX chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp để thích ứng với thị trường.

  3. Các chính sách hỗ trợ nào đang được áp dụng cho HTX tại Hải Phòng?
    Các chính sách bao gồm hỗ trợ tài chính ưu đãi, đào tạo nâng cao năng lực, xúc tiến thương mại, ưu đãi thuế và hỗ trợ ứng dụng công nghệ mới.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng lao động trong HTX?
    Cần tăng cường đào tạo kỹ năng, áp dụng công nghệ hiện đại, cải tiến quy trình sản xuất và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm.

  5. Vai trò của công nghệ và chuyển đổi số trong phát triển HTX là gì?
    Công nghệ giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, quản lý hiệu quả và mở rộng kênh phân phối qua thương mại điện tử, từ đó tăng khả năng cạnh tranh của HTX.

Kết luận

  • Kinh tế tập thể, với nòng cốt là HTX, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hải Phòng, tuy nhiên còn nhiều hạn chế về quy mô và hiệu quả hoạt động.
  • Giai đoạn 2015-2019, số lượng HTX hoạt động có kết quả sản xuất kinh doanh giảm, đóng góp vào GRDP còn khiêm tốn, nhưng hiệu suất sử dụng lao động và thu nhập bình quân có xu hướng tăng.
  • Các giải pháp hỗ trợ cần tập trung vào hoàn thiện thể chế, hỗ trợ tài chính, nâng cao năng lực quản lý, mở rộng thị trường và ứng dụng công nghệ.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách phát triển HTX tại Hải Phòng trong giai đoạn 2021-2030, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể bền vững.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý, HTX và các tổ chức liên quan phối hợp triển khai các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX, tạo động lực phát triển kinh tế địa phương.

Hãy hành động ngay hôm nay để phát huy tiềm năng của hợp tác xã, góp phần xây dựng nền kinh tế tập thể vững mạnh và phát triển bền vững tại Hải Phòng!