Luận văn thạc sĩ: Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay phát triển kinh tế hộ nghèo tại huyện Phú Bình

• Tác giả: Phạm Minh Tân
• Người hướng dẫn: TS. Dương Hoài An
• Trường học: Trường Đại học Nông Lâm
• Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
• Đề tài: Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Sử Dụng Vốn Vay Cho Hộ Nghèo Qua Ngân Hàng Chính Sách Xã Hội Huyện Phú Bình
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 2. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
• 2.1. Cơ sở lý luận của đề tài
• 2.1.1. Một số khái niệm thuật ngữ liên quan
• 2.1.2. Ngân hàng Chính sách xã hội
• 2.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài
• 2.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương liên quan đến giảm nghèo và phát triển kinh tế
• 2.2.2. Một số nghiên cứu về giảm nghèo và hiệu quả sử dụng nguồn vốn vay
• 2.2.3. Kết luận rút ra từ tổng quan những nghiên cứu có liên quan
• 3. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu huyện Phú Bình
• 3.2. Điều kiện tự nhiên
• 3.3. Điều kiện kinh tế xã hội
• 3.4. Nội dung nghiên cứu
• 3.5. Phương pháp nghiên cứu
• 3.5.1. Phương pháp thu thập thông tin số liệu
• 3.5.2. Phương pháp xử lý, phân tích thông tin số liệu
• 3.6. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu của đề tài
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thực trạng các khoản vay vốn của hộ nghèo từ ngân hàng Chính sách xã hội huyện Phú Bình
• 4.2. Thu nhập và chi tiêu bình quân hộ nghèo vay vốn từ ngân hàng Chính sách xã hội
• 4.3. Yếu tố tác động đến thu nhập và chi tiêu của hộ nghèo vay vốn từ ngân hàng Chính sách xã hội
• 4.4. Đánh giá những khó khăn về việc sử dụng nguồn vốn của Chương trình cho vay hộ nghèo giai đoạn 2016-2018 và đề xuất một số giải pháp
• 4.5. Đánh giá những khó khăn khi sử dụng nguồn vốn vay hộ nghèo của các hộ điều tra
• 4.6. Đánh giá các đề xuất từ phía các bên liên quan đến Nguồn vốn cho vay hộ nghèo của NH CSXH
• 4.7. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cho vay của hộ nghèo qua NHCSXH trên địa bàn huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về Ngân hàng Chính sách Xã hội và vai trò của vốn vay

Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp vốn vay cho các hộ nghèo, nhằm hỗ trợ họ vượt qua khó khăn và phát triển kinh tế. Chương trình cho vay hộ nghèo không chỉ giúp cải thiện đời sống mà còn tạo điều kiện cho các hộ này tham gia vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Theo số liệu từ NHCSXH huyện Phú Bình, trong giai đoạn 2013-2016, ngân hàng đã cho vay hàng nghìn lượt hộ nghèo, góp phần giảm tỷ lệ nghèo trong khu vực. Việc sử dụng vốn vay hiệu quả là yếu tố quyết định đến sự thành công của các hộ nghèo trong việc thoát nghèo bền vững.

1.1. Tình hình sử dụng vốn vay của hộ nghèo

Thực trạng sử dụng vốn vay của hộ nghèo tại huyện Phú Bình cho thấy nhiều hộ đã tiếp cận được nguồn vốn từ NHCSXH. Tuy nhiên, không phải tất cả các hộ đều sử dụng hiệu quả nguồn vốn này. Một số hộ gặp khó khăn trong việc xác định mục đích vay và quản lý tài chính. Theo khảo sát, nhiều hộ nghèo vẫn chưa có kỹ năng quản lý tài chính tốt, dẫn đến việc sử dụng vốn vay không hiệu quả. Điều này cho thấy cần có sự hỗ trợ từ NHCSXH trong việc đào tạo kỹ năng quản lý tài chính cho các hộ nghèo.

II. Đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng vốn vay

Đánh giá hiệu quả sử dụng vốn vay từ NHCSXH cho thấy rằng, mặc dù nhiều hộ nghèo đã tiếp cận được nguồn vốn, nhưng hiệu quả sử dụng vẫn chưa cao. Nhiều hộ vẫn phụ thuộc vào các khoản vay nhỏ, không đủ để đầu tư vào sản xuất. Theo nghiên cứu, thu nhập bình quân của các hộ nghèo vay vốn từ NHCSXH chỉ tăng nhẹ sau khi vay. Điều này cho thấy cần có những giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay. Việc tăng cường hỗ trợ về kỹ thuật và tư vấn đầu tư là rất cần thiết.

2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn vay

Nhiều yếu tố tác động đến hiệu quả sử dụng vốn vay của hộ nghèo, bao gồm trình độ học vấn của chủ hộ, kinh nghiệm trong sản xuất và khả năng tiếp cận thông tin thị trường. Các hộ có trình độ học vấn cao thường có khả năng sử dụng vốn vay hiệu quả hơn. Ngoài ra, khoảng cách từ nhà đến NHCSXH cũng ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận và sử dụng vốn vay. Những hộ ở vùng sâu, vùng xa thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ ngân hàng.

III. Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay

Để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay cho hộ nghèo, cần thực hiện một số giải pháp chủ yếu. Đầu tiên, NHCSXH cần tăng cường công tác tư vấn và đào tạo cho các hộ nghèo về quản lý tài chính và kỹ năng sản xuất. Thứ hai, cần mở rộng mục đích vay và tăng thời hạn vay để các hộ có thể đầu tư vào các dự án lớn hơn. Cuối cùng, việc cải thiện cơ sở hạ tầng giao thông cũng sẽ giúp các hộ nghèo dễ dàng tiếp cận dịch vụ ngân hàng hơn.

3.1. Tăng cường hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn

Việc cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn cho các hộ nghèo là rất quan trọng. NHCSXH có thể phối hợp với các tổ chức phi chính phủ và các chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp để tổ chức các khóa đào tạo về kỹ năng sản xuất và quản lý tài chính. Điều này sẽ giúp các hộ nghèo nâng cao khả năng sử dụng vốn vay một cách hiệu quả hơn, từ đó cải thiện thu nhập và chất lượng cuộc sống.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội Việt Nam, vấn đề xóa đói giảm nghèo vẫn là một thách thức lớn, đặc biệt tại các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa như huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. Theo số liệu năm 2016, tỷ lệ hộ nghèo toàn huyện là 10,87%, cao hơn mức trung bình cả nước là 9,88%. Trong giai đoạn 2015-2017, tổng số 200 hộ nghèo vay vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) huyện Phú Bình đã thực hiện 285 món vay, với trị giá khoản vay bình quân khoảng 31,3 triệu đồng/hộ. Mặc dù nguồn vốn vay còn nhỏ, chương trình tín dụng này đã góp phần tích cực nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống của hộ nghèo.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng sử dụng vốn vay từ NHCSXH, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập và chi tiêu bình quân của hộ nghèo, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế hộ nghèo trên địa bàn huyện Phú Bình. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 3 xã đại diện: Tân Hòa, Lương Phú và Thanh Ninh, với số liệu thu thập trong giai đoạn 2015-2017. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách tín dụng hộ nghèo, góp phần giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về vốn và hiệu quả sử dụng vốn trong kinh tế nông nghiệp, trong đó vốn được hiểu là nguồn lực tài chính cần thiết cho hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm tạo ra lợi nhuận. Hiệu quả sử dụng vốn được định nghĩa là tỷ lệ lợi nhuận thu được trên đồng vốn bỏ ra, phản ánh trình độ quản lý và sử dụng vốn của hộ gia đình. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng khái niệm nghèo đa chiều theo Quyết định 59/2015/QĐ-TTg, bao gồm tiêu chí thu nhập và mức độ thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch và thông tin.

Mô hình nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy tuyến tính đa biến để phân tích mối quan hệ giữa các biến độc lập như tuổi chủ hộ, trình độ học vấn, nhân khẩu, lao động, lượng vốn vay, khoảng cách đến ngân hàng với các biến phụ thuộc là thu nhập và chi tiêu bình quân của hộ nghèo. Các khái niệm chính bao gồm: vốn vay ưu đãi, hiệu quả sử dụng vốn, tín dụng chính sách xã hội, và phát triển kinh tế hộ nghèo.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là số liệu sơ cấp thu thập từ 200 hộ nghèo vay vốn tại 3 xã Tân Hòa, Lương Phú và Thanh Ninh trong giai đoạn 2015-2017. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện cho các vùng đặc thù. Thời gian nghiên cứu thực hiện trong năm 2018.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả để đánh giá thực trạng vay vốn, thu nhập và chi tiêu; phân tích hồi quy tuyến tính đa biến để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn vay. Công cụ xử lý số liệu là phần mềm Excel và các phần mềm thống kê chuyên dụng. Timeline nghiên cứu gồm thu thập số liệu trong 3 tháng, xử lý và phân tích trong 2 tháng, và hoàn thiện báo cáo trong 1 tháng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng vay vốn: Trong 3 năm 2015-2017, 200 hộ nghèo đã thực hiện 285 món vay, với tỷ lệ hộ vay đạt 142,5%. Năm 2015 có 178 hộ vay (89%), năm 2016 có 63 hộ (31,5%), và năm 2017 có 44 hộ (22%). Khoản vay bình quân là 31,3 triệu đồng/hộ, còn thấp so với nhu cầu thực tế.

2. Thu nhập và chi tiêu: Thu nhập bình quân của hộ nghèo vay vốn năm 2017 dao động khoảng 700.000 đồng/người/tháng, tương ứng với chuẩn nghèo đa chiều. Chi tiêu bình quân cũng phản ánh mức sống còn nhiều khó khăn, đặc biệt tại các xã vùng sâu, vùng xa.

3. Yếu tố ảnh hưởng: Phân tích hồi quy cho thấy năm biến số độc lập định lượng gồm tuổi chủ hộ, trình độ học vấn, nhân khẩu, lao động và lượng vốn vay có tương quan thuận với thu nhập và chi tiêu bình quân. Khoảng cách từ nhà đến ngân hàng có tương quan nghịch với các biến này, cho thấy hộ nghèo ở vùng xa khó tiếp cận vốn và dịch vụ hỗ trợ.

4. Khó khăn trong sử dụng vốn: Các hộ gặp khó khăn do thiếu hướng đầu tư, thiếu thị trường tiêu thụ sản phẩm và thiếu kỹ năng quản lý tài chính. Điều này làm giảm hiệu quả sử dụng vốn vay, ảnh hưởng đến khả năng thoát nghèo bền vững.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của vốn vay ưu đãi trong việc nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống hộ nghèo, phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại các địa phương khác như quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ và tỉnh Sóc Trăng. Việc tăng lượng vốn vay và cải thiện kỹ năng quản lý tài chính là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

Khoảng cách địa lý đến ngân hàng là rào cản lớn, làm giảm khả năng tiếp cận vốn và dịch vụ hỗ trợ, nhất là với các hộ ở vùng sâu, vùng xa. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa ngân hàng và chính quyền địa phương để hỗ trợ kịp thời. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ hộ vay theo năm, mức vốn vay bình quân và mối quan hệ giữa các yếu tố nguồn lực với thu nhập sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường vốn vay: Ngân hàng CSXH cần nâng mức cho vay bình quân và số lượng khoản vay để đáp ứng nhu cầu đầu tư sản xuất và tiêu dùng của hộ nghèo, nhằm tăng thu nhập và chi tiêu bình quân. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể là NHCSXH huyện Phú Bình.

2. Mở rộng mục đích vay vốn: Cho phép hộ nghèo vay vốn với mục đích đa dạng hơn, bao gồm đầu tư kỹ thuật, mở rộng sản xuất và phát triển ngành nghề phi nông nghiệp, giúp tăng hiệu quả sử dụng vốn. Chủ thể là NHCSXH phối hợp với chính quyền địa phương.

3. Tư vấn và đào tạo: Tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng quản lý tài chính, kỹ thuật sản xuất và tư vấn thị trường tiêu thụ sản phẩm cho hộ nghèo vay vốn. Thời gian triển khai liên tục, chủ thể là các tổ chức Hội đoàn thể và NHCSXH.

4. Hỗ trợ vùng sâu, vùng xa: Chính quyền địa phương cần phối hợp với NHCSXH để hỗ trợ vận chuyển, tư vấn và giám sát sử dụng vốn cho các hộ nghèo ở vùng khó khăn, giảm thiểu rào cản về khoảng cách địa lý. Thời gian thực hiện trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ngân hàng Chính sách xã hội: Để hoàn thiện chính sách cho vay, nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ khách hàng vay vốn.

2. Chính quyền địa phương: Để xây dựng các chương trình hỗ trợ phù hợp, phối hợp với ngân hàng trong công tác giảm nghèo.

3. Các tổ chức Hội đoàn thể: Làm cầu nối trong việc tư vấn, giám sát và hỗ trợ hộ nghèo sử dụng vốn vay hiệu quả.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về tín dụng chính sách và phát triển kinh tế hộ nghèo.

Câu hỏi thường gặp

1. Vốn vay bình quân của hộ nghèo tại Phú Bình là bao nhiêu?
   Khoảng 31,3 triệu đồng/hộ trong giai đoạn 2015-2017, mức vốn này còn thấp so với nhu cầu thực tế của hộ nghèo.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến thu nhập của hộ nghèo vay vốn?
   Lượng vốn vay và trình độ học vấn của chủ hộ là những yếu tố có ảnh hưởng tích cực và mạnh mẽ nhất.

3. Tại sao khoảng cách đến ngân hàng lại ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn?
   Khoảng cách lớn gây khó khăn trong việc tiếp cận vốn, tư vấn và giám sát, làm giảm hiệu quả sử dụng vốn vay.

4. Các khó khăn chính khi sử dụng vốn vay là gì?
   Thiếu hướng đầu tư, thiếu thị trường tiêu thụ sản phẩm và thiếu kỹ năng quản lý tài chính là những khó khăn phổ biến.

5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay?
   Tăng vốn vay, mở rộng mục đích vay, đào tạo kỹ năng quản lý tài chính và hỗ trợ vùng sâu, vùng xa là các giải pháp chủ yếu.

Kết luận

• Chương trình tín dụng hộ nghèo qua NHCSXH huyện Phú Bình đã góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống hộ nghèo trong giai đoạn 2015-2017.
• Năm biến số độc lập như tuổi, học vấn, nhân khẩu, lao động và lượng vốn vay có ảnh hưởng tích cực đến thu nhập và chi tiêu bình quân của hộ nghèo.
• Khoảng cách địa lý đến ngân hàng là rào cản lớn, cần có chính sách hỗ trợ đặc thù cho vùng sâu, vùng xa.
• Các khó khăn trong sử dụng vốn bao gồm thiếu hướng đầu tư, thị trường tiêu thụ và kỹ năng quản lý tài chính.
• Đề xuất các giải pháp tăng vốn vay, mở rộng mục đích vay, đào tạo kỹ năng và hỗ trợ vùng khó khăn nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay, góp phần giảm nghèo bền vững.

Từ kết quả nghiên cứu, các cơ quan chức năng và NHCSXH huyện Phú Bình nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới để phát huy tối đa hiệu quả nguồn vốn vay, thúc đẩy phát triển kinh tế hộ nghèo. Độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng và nghiên cứu sâu hơn để hoàn thiện chính sách tín dụng chính sách xã hội.