Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế và hạ tầng giao thông tại Việt Nam, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông ngày càng trở nên quan trọng. Theo báo cáo của ngành, từ năm 2015 đến 2018, Tổng công ty Đầu tư phát triển và Quản lý dự án hạ tầng giao thông Cửu Long (Tổng công ty Cửu Long) đã thực hiện nhiều dự án lớn như cầu Mỹ Thuận, Quốc lộ 14, Quốc lộ 50, đường cao tốc TP. Hồ Chí Minh – Trung Lương, với tổng mức đầu tư hàng nghìn tỷ đồng. Trung tâm Tư vấn đầu tư và Quản lý Cửu Long (Trung tâm Cửu Long IMC) được thành lập nhằm cung cấp dịch vụ tư vấn quản lý dự án, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư và quản lý dự án.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác tư vấn quản lý dự án còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng và chi phí dự án. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa cơ sở lý luận về dịch vụ tư vấn quản lý dự án đầu tư xây dựng, đánh giá thực trạng công tác tư vấn quản lý dự án tại Trung tâm Cửu Long IMC trong giai đoạn 2015-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án do Trung tâm Cửu Long IMC thực hiện, nhằm đảm bảo tính thực tiễn và khả thi của các giải pháp đề xuất.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông, góp phần thúc đẩy phát triển hạ tầng giao thông bền vững, đồng thời tăng cường năng lực cạnh tranh và uy tín của Trung tâm Cửu Long IMC trên thị trường tư vấn quản lý dự án.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về dịch vụ tư vấn và quản lý dự án, bao gồm:

  • Lý thuyết đặc trưng dịch vụ: Dịch vụ có tính vô hình, không thể tách rời, không đồng nhất và không lưu trữ được. Đặc điểm này ảnh hưởng đến cách thức cung cấp và đánh giá chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án.

  • Mô hình chất lượng dịch vụ RATER: Đánh giá chất lượng dịch vụ dựa trên 5 tiêu thức gồm Độ tin cậy (Reliability), Sự đảm bảo (Assurance), Tính hữu hình (Tangibles), Sự thấu cảm (Empathy) và Trách nhiệm (Responsiveness). Mô hình này giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng trong dịch vụ tư vấn quản lý dự án.

  • Khái niệm và phạm vi công tác tư vấn quản lý dự án: Tư vấn quản lý dự án là dịch vụ hỗ trợ Chủ đầu tư trong việc lập kế hoạch, tổ chức, quản lý và giám sát dự án nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách, đạt chất lượng và mục tiêu đề ra.

Các khái niệm chính bao gồm: dịch vụ tư vấn xây dựng, tư vấn quản lý dự án, chất lượng dịch vụ, các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án, và các tiêu chí đánh giá chất lượng dịch vụ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp thống kê, phân tích, so sánh và tổng hợp nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ các báo cáo, hợp đồng, hồ sơ dự án, kết quả khảo sát và phỏng vấn tại Trung tâm Cửu Long IMC trong giai đoạn 2015-2018.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào các dự án tiêu biểu do Trung tâm Cửu Long IMC thực hiện, với tổng giá trị hợp đồng tư vấn quản lý dự án lên đến hàng chục tỷ đồng, bao gồm các dự án cầu Nguyễn Văn Cừ – Võ Văn Kiệt, cầu Nguyễn Tri Phương – Võ Văn Kiệt, đường cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận, cầu Mương Lớn 1, cầu Rạch Rộp 1.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng các chỉ tiêu về tiến độ, chất lượng, chi phí, công tác giải phóng mặt bằng, quản lý hợp đồng, quản lý thi công và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án. So sánh kết quả thực tế với kế hoạch và các tiêu chuẩn quy định.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu và thực trạng trong giai đoạn 2015-2018, đánh giá các giai đoạn thực hiện dự án và kết thúc xây dựng, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ lựa chọn nhà thầu và phê duyệt kế hoạch còn chậm, gây ảnh hưởng đến tiến độ dự án
    Ví dụ tại dự án đường cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận, Chủ đầu tư phải phê duyệt điều chỉnh, bổ sung kế hoạch lựa chọn nhà thầu đến 4 lần trong giai đoạn 2015-2018, làm chậm tiến độ triển khai các gói thầu xây lắp và tư vấn. Tỷ lệ điều chỉnh kế hoạch lên đến 100% so với kế hoạch ban đầu.

  2. Chất lượng hồ sơ thiết kế và dự toán còn nhiều sai sót, ảnh hưởng đến chi phí và tiến độ thi công
    Tại dự án cầu Nguyễn Văn Cừ – Võ Văn Kiệt, do khảo sát thiết kế chưa kỹ, khi thi công khoan cọc nhồi phải điều chỉnh thiết kế, tăng chi phí thêm khoảng 350 triệu đồng và làm chậm tiến độ thi công 1 tháng. Một số hồ sơ dự toán còn thiếu khối lượng, đơn giá chưa thống nhất, gây khó khăn trong quản lý chi phí.

  3. Công tác đấu thầu và lựa chọn nhà thầu chưa đảm bảo tính minh bạch và năng lực thực tế của nhà thầu
    Hồ sơ dự thầu có hiện tượng làm khống năng lực, kinh nghiệm của chỉ huy trưởng công trường, dẫn đến lựa chọn nhà thầu chưa thực sự phù hợp, ảnh hưởng đến chất lượng thi công và tiến độ dự án.

  4. Quản lý thi công và giám sát còn tồn tại hạn chế trong việc kiểm soát chất lượng và an toàn lao động
    Mặc dù Trung tâm Cửu Long IMC đã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị tư vấn giám sát và nhà thầu, nhưng vẫn còn tình trạng giám sát các bộ phận công trình khuất, lấp chưa chặt chẽ, tiềm ẩn rủi ro về chất lượng công trình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu chưa sát thực tế, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan, cũng như năng lực và kinh nghiệm của một số đơn vị tư vấn còn hạn chế. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, các vấn đề về tiến độ và chất lượng hồ sơ thiết kế là phổ biến, nhưng mức độ ảnh hưởng tại Trung tâm Cửu Long IMC có phần nghiêm trọng hơn do quy mô dự án lớn và tính phức tạp cao.

Việc lựa chọn nhà thầu dựa trên hồ sơ chưa kiểm chứng kỹ càng dẫn đến rủi ro về năng lực thi công, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và chất lượng công trình. Công tác giám sát thi công cần được tăng cường để đảm bảo tuân thủ các quy định về an toàn và chất lượng xây dựng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tiến độ phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu, bảng so sánh chi phí dự toán và thực tế, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của Chủ đầu tư về chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu sát thực tế và đồng bộ với tiến độ dự án
    Trung tâm Cửu Long IMC cần phối hợp chặt chẽ với Chủ đầu tư và các đơn vị liên quan để xây dựng kế hoạch lựa chọn nhà thầu chi tiết, đảm bảo đầy đủ các gói thầu và thời gian phù hợp, giảm thiểu việc điều chỉnh bổ sung. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng tới.

  2. Nâng cao chất lượng hồ sơ thiết kế và dự toán thông qua kiểm tra, thẩm định chặt chẽ
    Áp dụng quy trình kiểm duyệt nghiêm ngặt, yêu cầu các đơn vị tư vấn có chứng chỉ hành nghề hợp lệ và kinh nghiệm phù hợp. Tổ chức đào tạo, nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ tư vấn. Thời gian thực hiện: 12 tháng.

  3. Cải thiện công tác đấu thầu bằng việc kiểm tra, xác minh năng lực nhà thầu thực tế
    Thiết lập quy trình đánh giá năng lực nhà thầu dựa trên hồ sơ và thực tế, phối hợp với các cơ quan chức năng để kiểm tra thông tin. Tăng cường giám sát và xử lý nghiêm các trường hợp gian lận hồ sơ. Thời gian thực hiện: 9 tháng.

  4. Tăng cường giám sát thi công và quản lý chất lượng công trình
    Phân công cán bộ giám sát chuyên trách, áp dụng công nghệ giám sát hiện đại, kiểm tra chặt chẽ các bộ phận công trình khuất, lấp. Đảm bảo tuân thủ các quy định về an toàn lao động và bảo vệ môi trường. Thời gian thực hiện: liên tục trong các dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các đơn vị tư vấn quản lý dự án xây dựng
    Giúp nâng cao nhận thức về các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ, cải tiến quy trình làm việc và tăng cường năng lực chuyên môn.

  2. Chủ đầu tư các dự án xây dựng công trình giao thông
    Cung cấp cơ sở để lựa chọn đơn vị tư vấn phù hợp, giám sát chặt chẽ tiến độ và chất lượng dự án, từ đó tối ưu hóa hiệu quả đầu tư.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư
    Tham khảo để hoàn thiện các chính sách, quy định về quản lý dự án và dịch vụ tư vấn, góp phần nâng cao chất lượng công trình hạ tầng giao thông.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý xây dựng, kinh tế xây dựng
    Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực trạng dịch vụ tư vấn quản lý dự án tại Việt Nam, hỗ trợ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tư vấn quản lý dự án là gì và vai trò của nó trong dự án xây dựng?
    Tư vấn quản lý dự án là dịch vụ hỗ trợ Chủ đầu tư trong lập kế hoạch, tổ chức, quản lý và giám sát dự án nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng. Vai trò quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả đầu tư.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như trình độ nhân lực, chính sách chất lượng, cơ sở vật chất, mô hình quản lý chất lượng; và yếu tố khách quan như nhu cầu và khả năng tài chính của Chủ đầu tư, chính sách pháp luật, trình độ phát triển kinh tế và khoa học công nghệ.

  3. Làm thế nào để đánh giá chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án?
    Đánh giá dựa trên các tiêu chí như độ tin cậy, sự đảm bảo, tính hữu hình, sự thấu cảm và trách nhiệm (mô hình RATER), cùng với mức độ thỏa mãn yêu cầu của Chủ đầu tư, tuân thủ quy trình và tiêu chuẩn pháp lý, thời gian hoàn thành công việc.

  4. Những khó khăn thường gặp trong công tác tư vấn quản lý dự án tại Trung tâm Cửu Long IMC?
    Bao gồm tiến độ lựa chọn nhà thầu chậm, hồ sơ thiết kế và dự toán còn sai sót, năng lực nhà thầu chưa được kiểm chứng kỹ, giám sát thi công chưa chặt chẽ, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng dự án.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án?
    Tăng cường lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu, nâng cao chất lượng hồ sơ thiết kế và dự toán, cải thiện công tác đấu thầu, tăng cường giám sát thi công và quản lý chất lượng công trình, đồng thời đào tạo nâng cao năng lực nhân sự.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về dịch vụ tư vấn quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông, làm rõ các đặc điểm và tiêu chí đánh giá chất lượng dịch vụ.
  • Đánh giá thực trạng công tác tư vấn quản lý dự án tại Trung tâm Cửu Long IMC giai đoạn 2015-2018 cho thấy còn nhiều hạn chế về tiến độ, chất lượng hồ sơ và quản lý thi công.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án, tập trung vào lập kế hoạch, kiểm soát chất lượng hồ sơ, đấu thầu và giám sát thi công.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả quản lý dự án, góp phần phát triển hạ tầng giao thông bền vững tại Việt Nam.
  • Khuyến nghị Trung tâm Cửu Long IMC triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao chất lượng dịch vụ tư vấn quản lý dự án.

Quý độc giả và các đơn vị liên quan được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông.