Tổng quan nghiên cứu

Đào tạo nghề cho lao động nông thôn là một hoạt động thiết yếu nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu lao động và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Tại phường Thạnh Phước, thị xã Tân Uyên, tỉnh Bình Dương, công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn đã được triển khai từ năm 2016 đến 2020 với gần 7.000 lao động tham gia, trong đó tỷ lệ có việc làm sau đào tạo đạt trên 70%. Tuy nhiên, chất lượng chương trình đào tạo còn chưa phù hợp với thực tiễn, đầu tư chưa thỏa đáng, dẫn đến hiệu quả chưa đạt mục tiêu đề ra. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại phường Thạnh Phước trong giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030, nhằm góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu từ năm 2016 đến 2020, khảo sát thực trạng đào tạo nghề và việc làm của lao động nông thôn trên địa bàn phường. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện chất lượng nguồn nhân lực, tăng khả năng tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho lao động nông thôn, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương theo hướng bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về đào tạo nghề và phát triển nguồn nhân lực, bao gồm:

  • Khái niệm nghề và đào tạo nghề: Nghề được hiểu là tập hợp các hoạt động lao động có kỹ năng chuyên biệt, đòi hỏi quá trình đào tạo bài bản. Đào tạo nghề là hoạt động trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cho người lao động nhằm đáp ứng yêu cầu công việc và thị trường lao động.

  • Chất lượng đào tạo nghề: Là khái niệm đa chiều, phản ánh mức độ đáp ứng của người học với mục tiêu đào tạo, khả năng thích ứng với công việc và sự chấp nhận của thị trường lao động. Chất lượng này được đánh giá qua các tiêu chí như kiến thức, kỹ năng, thái độ nghề nghiệp và hiệu quả giải quyết việc làm.

  • Mô hình đào tạo nghề gắn kết ba bên: Liên kết giữa nhà nông, nhà trường và doanh nghiệp nhằm đảm bảo chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế và tạo cơ hội việc làm cho người học.

Các khái niệm chính bao gồm: nhu cầu đào tạo, kế hoạch đào tạo, tổ chức đào tạo, quản lý và giám sát đào tạo, đánh giá hiệu quả đào tạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích lý thuyết và thực chứng:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo, thống kê của phường Thạnh Phước và thị xã Tân Uyên giai đoạn 2016 – 2020; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp lao động nông thôn tham gia đào tạo nghề trong vòng 1 tháng.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu ngẫu nhiên có chủ đích từ các nhóm lao động nông thôn đã và đang tham gia đào tạo nghề, đảm bảo đại diện cho các ngành nghề chính như nông nghiệp và phi nông nghiệp.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích số liệu định lượng về số lượng lao động tham gia, tỷ lệ có việc làm, mức thu nhập; phân tích định tính qua phỏng vấn sâu và khảo sát ý kiến giáo viên, người sử dụng lao động để đánh giá chất lượng đào tạo và các yếu tố ảnh hưởng.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2022, tập trung đánh giá thực trạng giai đoạn 2016 – 2020 và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng lao động được đào tạo nghề: Từ năm 2016 đến 2020, số lao động nông thôn đã qua đào tạo tại phường Thạnh Phước tăng từ 745 lên 1.033 người, tương ứng tăng 38,7%. Số người đang đào tạo cũng tăng từ 264 lên 463 người, tăng 75,4%. Số lao động chưa qua đào tạo giảm từ 600 xuống còn 356 người, giảm 40,7%.

  2. Tỷ lệ có việc làm sau đào tạo cao: Tỷ lệ lao động có việc làm sau đào tạo đạt trung bình 96,7%, trong đó các nghề may công nghiệp, điện dân dụng, xây dựng dân dụng có tỷ lệ việc làm gần 100%. Thu nhập bình quân sau đào tạo dao động từ 4 – 5 triệu đồng/tháng.

  3. Chất lượng đào tạo nghề được đánh giá tích cực: Người học nghề đánh giá cao khả năng tự tạo việc làm (trung bình 3,5/5) và mức độ thích ứng với công việc (3,4/5). Giáo viên đánh giá 94-100% học viên đạt cấp độ kiến thức cơ bản, kỹ năng làm theo chỉ dẫn đạt trên 90%.

  4. Cơ sở vật chất và quản lý đào tạo được cải thiện: 20% cơ sở đào tạo đạt mức “rất tốt” theo tiêu chí ILO 500, 40% đạt mức “tốt”. Công tác quản lý, giám sát được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác đào tạo nghề tại phường Thạnh Phước đã có những bước tiến đáng kể, góp phần nâng cao trình độ và kỹ năng lao động nông thôn, đồng thời tạo cơ hội việc làm ổn định cho người học. Sự tăng trưởng số lượng người tham gia đào tạo và tỷ lệ có việc làm cao phản ánh hiệu quả của các chương trình đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường lao động địa phương.

Tuy nhiên, vẫn tồn tại khoảng cách giữa kỹ năng thực tế của lao động và yêu cầu của người sử dụng lao động, đặc biệt ở các nghề phi nông nghiệp ngoài xây dựng dân dụng. Mức thu nhập sau đào tạo mặc dù được cải thiện nhưng còn thấp so với kỳ vọng, ảnh hưởng đến động lực học nghề của người dân. Ngoài ra, tâm lý ưu tiên học đại học hơn học nghề vẫn là rào cản lớn trong việc thu hút người học.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, mô hình liên kết ba bên (nhà nông, nhà trường, doanh nghiệp) và đào tạo nghề theo địa chỉ đã chứng minh hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và giải quyết việc làm. Phường Thạnh Phước có thể học hỏi và áp dụng các mô hình này để khắc phục những hạn chế hiện tại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng lao động đào tạo, bảng so sánh tỷ lệ việc làm theo nghề, và biểu đồ đánh giá chất lượng đào tạo từ người học và giáo viên để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xác định và cập nhật nhu cầu đào tạo nghề: Thực hiện khảo sát định kỳ nhu cầu lao động của doanh nghiệp và người lao động để xây dựng chương trình đào tạo sát thực tế, nâng cao tỷ lệ việc làm sau đào tạo. Thời gian thực hiện: hàng năm. Chủ thể: UBND phường phối hợp Phòng Lao động.

  2. Mở rộng và nâng cao chất lượng cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, cải thiện phòng học thực hành để nâng cao hiệu quả đào tạo kỹ năng nghề. Thời gian: 2022 – 2025. Chủ thể: Các cơ sở đào tạo nghề, UBND phường.

  3. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên nghề: Tổ chức các khóa tập huấn, đào tạo nâng cao kỹ năng sư phạm và chuyên môn cho giáo viên để đáp ứng yêu cầu đào tạo nghề hiện đại. Thời gian: 2022 – 2024. Chủ thể: Sở Lao động, các cơ sở đào tạo.

  4. Phát triển mô hình đào tạo nghề gắn kết doanh nghiệp và người học: Áp dụng mô hình liên kết ba bên, đào tạo nghề theo địa chỉ để đảm bảo người học có kỹ năng phù hợp và có cơ hội việc làm ngay sau đào tạo. Thời gian: 2022 – 2025. Chủ thể: UBND phường, doanh nghiệp, cơ sở đào tạo.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về học nghề: Đẩy mạnh truyền thông về lợi ích của đào tạo nghề, thay đổi tư duy ưu tiên học đại học, thu hút người lao động tham gia học nghề. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Phòng Lao động, các đoàn thể địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về lao động và đào tạo nghề: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

  2. Các cơ sở đào tạo nghề và giáo viên dạy nghề: Tham khảo các tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo, phương pháp tổ chức đào tạo và quản lý giám sát hiệu quả.

  3. Doanh nghiệp sử dụng lao động nông thôn: Nắm bắt nhu cầu kỹ năng lao động, phối hợp với cơ sở đào tạo để phát triển nguồn nhân lực phù hợp, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

  4. Người lao động nông thôn và các tổ chức xã hội: Hiểu rõ vai trò và lợi ích của đào tạo nghề, từ đó chủ động tham gia các chương trình đào tạo để nâng cao năng lực và cải thiện thu nhập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề cho lao động nông thôn lại quan trọng?
    Đào tạo nghề giúp lao động nông thôn nâng cao kỹ năng, tìm kiếm việc làm ổn định, tăng thu nhập và góp phần phát triển kinh tế địa phương. Ví dụ, tại phường Thạnh Phước, tỷ lệ có việc làm sau đào tạo đạt gần 97%.

  2. Những khó khăn chính trong đào tạo nghề cho lao động nông thôn là gì?
    Khó khăn gồm tâm lý ngại học nghề, chương trình đào tạo chưa sát thực tế, kỹ năng chưa đáp ứng yêu cầu doanh nghiệp và đầu tư cơ sở vật chất hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đào tạo nghề?
    Cần xác định nhu cầu đào tạo chính xác, đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao năng lực giáo viên, liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp và tăng cường tuyên truyền.

  4. Các mô hình đào tạo nghề hiệu quả hiện nay là gì?
    Mô hình liên kết ba bên (nhà nông, nhà trường, doanh nghiệp) và đào tạo nghề theo địa chỉ đã được áp dụng thành công tại nhiều địa phương, giúp tăng tỷ lệ việc làm sau đào tạo.

  5. Lao động nông thôn có thể tự tạo việc làm sau đào tạo không?
    Có, đặc biệt trong các nghề nông nghiệp truyền thống và một số nghề phi nông nghiệp, nhiều lao động đã tự tạo việc làm hoặc mở cơ sở sản xuất kinh doanh sau khi học nghề.

Kết luận

  • Đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại phường Thạnh Phước đã đạt nhiều kết quả tích cực với sự gia tăng số lượng người học và tỷ lệ có việc làm sau đào tạo trên 70%.
  • Chất lượng đào tạo được cải thiện qua đánh giá của người học, giáo viên và doanh nghiệp, tuy vẫn còn khoảng cách về kỹ năng thực tế.
  • Các cơ sở đào tạo nghề đã nâng cao cơ sở vật chất và quản lý giám sát, góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo.
  • Cần tiếp tục phát triển các giải pháp đồng bộ như xác định nhu cầu đào tạo, nâng cao năng lực giáo viên, liên kết doanh nghiệp và tuyên truyền học nghề.
  • Giai đoạn 2021 – 2025, phường Thạnh Phước cần ưu tiên thực hiện các giải pháp trọng yếu để nâng cao chất lượng đào tạo nghề, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và cơ sở đào tạo cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các bên liên quan tham khảo và áp dụng nghiên cứu này nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại địa phương.