Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nguồn nhân lực chất lượng cao đóng vai trò then chốt. Việt Nam hiện có khoảng 66% dân số sinh sống ở nông thôn, trong đó lao động nông thôn chiếm tỷ trọng lớn nhưng trình độ chuyên môn kỹ thuật còn thấp, trên 80% chưa qua đào tạo nghề. Huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên, với nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông - lâm nghiệp, đang đối mặt với thách thức về chất lượng nguồn nhân lực và việc làm cho lao động nông thôn. Giai đoạn 2017-2019, huyện đã đào tạo nghề cho 382 lao động, đạt tỷ lệ 100% có việc làm sau đào tạo với thu nhập bình quân 3,2 triệu đồng/tháng, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế như ngành nghề đào tạo chưa phù hợp, chất lượng lao động chưa đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp, số lượng đào tạo còn hạn chế và chưa gắn kết chặt chẽ với giải quyết việc làm.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với đào tạo nghề cho lao động nông thôn, phân tích thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng tại huyện Định Hóa trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan quản lý và khảo sát thực tế năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương và là tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý nhà nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và đào tạo nghề, tập trung vào ba khái niệm chính: lao động nông thôn, đào tạo nghề cho lao động nông thôn và quản lý nhà nước đối với hoạt động đào tạo nghề. Lực lượng lao động được định nghĩa theo Bộ Luật Lao động 2012 là người từ đủ 15 tuổi trở lên có khả năng lao động và làm việc theo hợp đồng. Lao động nông thôn có đặc điểm thời vụ, trình độ học vấn thấp, tỷ lệ thất nghiệp thấp nhưng thiếu việc làm cao, phần lớn làm việc trong khu vực kinh tế phi chính thức. Đào tạo nghề được hiểu là hoạt động trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp nhằm giúp người học có khả năng tìm hoặc tạo việc làm. Quản lý nhà nước trong lĩnh vực này bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động đào tạo nghề, nhằm đảm bảo mục tiêu phát triển nguồn nhân lực phù hợp với yêu cầu kinh tế - xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp gồm số liệu thống kê từ Chi cục Thống kê huyện, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) huyện Định Hóa giai đoạn 2017-2019. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 20 cán bộ quản lý và giảng viên cơ hữu, cùng 150 học viên tham gia đào tạo nghề năm 2020, sử dụng mẫu phiếu điều tra chuẩn và phương pháp chọn mẫu Slovin với sai số 5%. Phân tích dữ liệu kết hợp phương pháp thống kê mô tả, chỉ số, so sánh và phân tích định tính dựa trên thang đo Likert 5 mức độ. Các chỉ tiêu nghiên cứu bao gồm đặc điểm kinh tế - xã hội, quy hoạch kế hoạch đào tạo nghề, kết quả đào tạo, chất lượng đào tạo và công tác kiểm tra, đánh giá. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019 cho thực trạng và 2021-2025 cho đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đào tạo nghề: Giai đoạn 2017-2019, huyện Định Hóa đã tổ chức đào tạo nghề cho 382 lao động nông thôn, đạt 100% tỷ lệ có việc làm sau đào tạo. Thu nhập bình quân của lao động sau đào tạo đạt 3,2 triệu đồng/tháng, cao hơn mức thu nhập bình quân chung của lao động nông thôn địa phương.

  2. Chất lượng đào tạo và phù hợp ngành nghề: Khoảng 70% chương trình đào tạo tập trung vào các nghề nông nghiệp và thủ công mỹ nghệ, tuy nhiên một số ngành nghề chưa phù hợp với nhu cầu thị trường lao động. Đánh giá của người học và nhà quản lý cho thấy chất lượng lao động sau đào tạo chỉ đạt mức khá, chưa đáp ứng hoàn toàn yêu cầu của doanh nghiệp.

  3. Cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên: Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ đào tạo còn hạn chế, chưa đồng bộ. Đội ngũ giáo viên cơ hữu có trình độ chuyên môn chưa đồng đều, thiếu giáo viên cho một số ngành nghề trọng điểm. Tỷ lệ giáo viên được bồi dưỡng nâng cao chuyên môn đạt khoảng 60%.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước: Các yếu tố khách quan như điều kiện tự nhiên, văn hóa, chính sách pháp luật và nhận thức của người dân ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lý. Yếu tố chủ quan gồm trình độ cán bộ quản lý, cơ sở vật chất, chương trình đào tạo và nguồn thu học phí cũng tác động lớn đến chất lượng đào tạo nghề.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý nhà nước đối với đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Định Hóa đã đạt được những thành tựu nhất định, đặc biệt trong việc tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người học nghề. Tuy nhiên, hạn chế về chất lượng đào tạo và sự phù hợp ngành nghề phản ánh sự cần thiết phải điều chỉnh chương trình đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và cải thiện cơ sở vật chất. So sánh với các huyện như Thanh Thủy (Phú Thọ) và Bảo Thắng (Lào Cai), nơi có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý và cơ sở đào tạo, cũng như sự đa dạng ngành nghề đào tạo, huyện Định Hóa cần học hỏi để nâng cao hiệu quả quản lý. Việc sử dụng biểu đồ so sánh tỷ lệ lao động được đào tạo và tỷ lệ có việc làm sau đào tạo qua các năm sẽ minh họa rõ xu hướng phát triển và những điểm cần cải thiện. Ngoài ra, bảng đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan theo thang đo Likert sẽ giúp xác định ưu tiên giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Củng cố và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và giáo viên dạy nghề, nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội.

  2. Đổi mới và đa dạng hóa chương trình đào tạo nghề: Cập nhật, điều chỉnh chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thị trường lao động và đặc điểm lao động nông thôn, ưu tiên các ngành nghề có khả năng tạo việc làm cao. Thời gian: 2021-2022. Chủ thể: Trung tâm GDNN-GDTX huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo nghề.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị đào tạo: Đầu tư xây dựng, nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại phục vụ đào tạo nghề, đặc biệt cho các ngành nghề trọng điểm. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: UBND huyện, các cơ quan liên quan.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát thường xuyên các hoạt động đào tạo nghề, đảm bảo thực hiện đúng quy định, nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả sử dụng nguồn lực. Thời gian: liên tục từ 2021. Chủ thể: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện.

  5. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, tư vấn hướng nghiệp nhằm nâng cao nhận thức và khuyến khích lao động nông thôn tham gia đào tạo nghề. Thời gian: 2021-2023. Chủ thể: UBND xã, các tổ chức đoàn thể địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: UBND huyện, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Trung tâm GDNN-GDTX có thể sử dụng luận văn để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo nghề phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Các cơ sở đào tạo nghề: Trường nghề, trung tâm giáo dục nghề nghiệp có thể tham khảo để điều chỉnh chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy và đáp ứng nhu cầu thực tế của lao động nông thôn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, giáo dục nghề nghiệp: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong đào tạo nghề, là tài liệu tham khảo hữu ích cho nghiên cứu và học tập.

  4. Các tổ chức phát triển và doanh nghiệp: Các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực và đào tạo nghề có thể áp dụng các giải pháp đề xuất để phối hợp nâng cao chất lượng đào tạo và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề cho lao động nông thôn lại quan trọng?
    Đào tạo nghề giúp nâng cao kỹ năng, trình độ chuyên môn cho lao động nông thôn, tạo điều kiện tìm kiếm việc làm ổn định, tăng thu nhập và góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý nhà nước đối với đào tạo nghề tại huyện Định Hóa là gì?
    Khó khăn gồm cơ sở vật chất hạn chế, đội ngũ giáo viên chưa đồng đều, chương trình đào tạo chưa phù hợp hoàn toàn với nhu cầu thị trường, và nhận thức của người dân về đào tạo nghề còn hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn?
    Cần đổi mới chương trình đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường kiểm tra giám sát và đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp, phân tích thống kê mô tả, chỉ số, so sánh và phân tích định tính dựa trên thang đo Likert.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu?
    Các giải pháp được đề xuất thực hiện trong giai đoạn 2021-2025, với các bước cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với đào tạo nghề cho lao động nông thôn, tập trung nghiên cứu tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019.
  • Kết quả nghiên cứu chỉ ra những thành tựu trong công tác đào tạo nghề, đồng thời nêu rõ các hạn chế về chất lượng đào tạo, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, ngành và địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý, đổi mới chương trình đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra giám sát trong giai đoạn 2021-2025.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các cơ quan quản lý, cơ sở đào tạo, nhà nghiên cứu và các tổ chức liên quan trong việc phát triển đào tạo nghề cho lao động nông thôn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và đơn vị đào tạo cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật dữ liệu để nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nghề trong những năm tới.