Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam gia nhập WTO từ năm 2007, các doanh nghiệp trong nước phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các công ty đa quốc gia. Ngành bán lẻ, đặc biệt là mô hình cửa hàng tiện lợi, trở thành một trong những lĩnh vực trọng điểm cần đổi mới để giữ vững vị thế trên thị trường. Saigon Co.op, một trong những doanh nghiệp bán lẻ hàng đầu Việt Nam, đã phát triển chuỗi cửa hàng thực phẩm tiện lợi Co.op Food từ năm 2008 nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người tiêu dùng. Tuy nhiên, sự xuất hiện của nhiều đối thủ lớn như Circle K, VinMart+, Bách Hóa Xanh đã làm giảm lợi thế tiên phong của Co.op Food. Từ năm 2016, Co.op Food triển khai chiến lược mở rộng hệ thống thông qua hoạt động nhượng quyền kinh doanh nhằm tăng quy mô và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc hoàn thiện mô hình nhượng quyền kinh doanh chuỗi cửa hàng Co.op Food tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2013-2017, nhằm xây dựng giải pháp phát triển bền vững, hướng tới mục tiêu đạt 300 cửa hàng vào năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động nhượng quyền, góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành bán lẻ hiện đại tại Việt Nam. Qua đó, đề tài cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp bán lẻ trong việc áp dụng và hoàn thiện mô hình nhượng quyền kinh doanh phù hợp với điều kiện thị trường trong nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về nhượng quyền kinh doanh và hành vi tiêu dùng tại cửa hàng tiện lợi.

  1. Lý thuyết về nhượng quyền kinh doanh: Nhượng quyền thương mại được định nghĩa là hình thức hợp tác giữa bên nhượng quyền và bên nhận quyền, trong đó bên nhận quyền được phép sử dụng thương hiệu, mô hình kinh doanh, quy trình vận hành và nhận sự hỗ trợ từ bên nhượng quyền. Các thành phần cơ bản gồm bên nhượng quyền, bên nhận quyền, chi phí nhượng quyền, mối quan hệ và các ràng buộc pháp lý. Mô hình nhượng quyền gồm hai hình thức chính: nhượng quyền sử dụng công thức kinh doanh và nhượng quyền phân phối sản phẩm. Mối quan hệ giữa hai bên được xem là quan hệ đối tác chiến lược, đòi hỏi sự tương thích và hợp tác lâu dài.

  2. Lý thuyết về hành vi tiêu dùng tại cửa hàng tiện lợi: Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua sắm bao gồm sự tiện lợi mua sắm, giá cả, chất lượng dịch vụ, không gian mua sắm, hình ảnh thương hiệu, sự gần gũi và dịch vụ giá trị gia tăng. Sự tiện lợi được xem là yếu tố quan trọng nhất, giúp khách hàng tiết kiệm thời gian và công sức khi mua sắm.

  3. Mô hình các nhân tố tác động đến sự thành công của nhượng quyền thương mại (Sidney J. Feltenstein, 2001): Bao gồm chi phí, khả năng của bên nhận quyền, nhu cầu thị trường, mức độ cạnh tranh, thương hiệu, hỗ trợ từ bên nhượng quyền, kinh nghiệm và kế hoạch mở rộng kinh doanh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng nhằm phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện mô hình nhượng quyền Co.op Food.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp: Số liệu nội bộ của Co.op Food về doanh số, số lượng cửa hàng giai đoạn 2008-2016; các văn bản pháp luật liên quan đến nhượng quyền; tài liệu chuyên ngành và các nghiên cứu trước.
    • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát 200 khách hàng mục tiêu tại Co.op Food, phỏng vấn sâu đối tác nhận quyền và nhân viên quản lý; quan sát thực tế hoạt động cửa hàng.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích thống kê mô tả, phân tích nhân tố khám phá (EFA), kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha), phân tích tương quan Pearson và hồi quy để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua sắm.
    • Phân tích nội dung, tổng hợp và giải thích dữ liệu định tính từ phỏng vấn và quan sát nhằm nhận diện các vấn đề tồn tại trong hoạt động nhượng quyền.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu:

    • Cỡ mẫu 200 khách hàng được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại các cửa hàng Co.op Food trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
    • Đối tác nhận quyền và nhân viên được lựa chọn theo tiêu chí kinh nghiệm và vai trò trong hệ thống.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2013 đến 2017, giai đoạn Co.op Food bắt đầu triển khai mô hình nhượng quyền và mở rộng hệ thống.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng doanh số và số lượng cửa hàng: Doanh số chuỗi Co.op Food tăng từ 41,5 tỷ đồng năm 2009 lên 1.650 tỷ đồng năm 2015, tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 50%/năm trong giai đoạn đầu, dù có xu hướng giảm dần về sau. Số lượng cửa hàng tăng từ 1 cửa hàng năm 2008 lên 123 cửa hàng năm 2016, trong đó năm 2016 có 11 cửa hàng nhượng quyền mới, chiếm gần 9% tổng số cửa hàng.

  2. Hiệu quả mô hình nhượng quyền: Đối tác nhận quyền đánh giá cao sự hỗ trợ về đào tạo, cung ứng hàng hóa và quản lý từ Co.op Food. Tuy nhiên, tồn tại hạn chế về quy trình cung ứng, đặc biệt với mặt hàng thực phẩm tươi sống, gây ảnh hưởng đến sự hài lòng khách hàng. Chi phí nhượng quyền và các chi phí phát sinh được nhận định là phù hợp nhưng cần minh bạch hơn.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua sắm của khách hàng: Qua khảo sát 200 khách hàng, 7 yếu tố chính tác động đến quyết định mua sắm tại Co.op Food gồm: sự tiện lợi mua sắm (quan trọng nhất), sự gần gũi, dịch vụ giá trị gia tăng, không gian mua sắm, hình ảnh thương hiệu, giá cả và chăm sóc khách hàng. Trong đó, sự tiện lợi mua sắm có hệ số tác động cao nhất, chiếm khoảng 35% ảnh hưởng tổng thể.

  4. Những thách thức trong quản lý nhượng quyền: Mối quan hệ giữa bên nhượng quyền và bên nhận quyền còn gặp khó khăn trong việc kiểm soát chất lượng đồng bộ, đặc biệt khi mở rộng nhanh chóng. Việc lựa chọn đối tác nhận quyền chưa đồng đều về năng lực tài chính và quản lý, dẫn đến sự không đồng nhất trong trải nghiệm khách hàng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mô hình nhượng quyền Co.op Food đã góp phần quan trọng trong việc mở rộng quy mô và nâng cao doanh số chuỗi cửa hàng tiện lợi tại Thành phố Hồ Chí Minh. Tốc độ tăng trưởng doanh số và số lượng cửa hàng phản ánh sự chấp nhận tích cực của thị trường đối với thương hiệu Co.op Food. Tuy nhiên, sự giảm tốc độ tăng trưởng doanh số và số lượng cửa hàng mới trong những năm gần đây cho thấy cần có giải pháp cải tiến để duy trì đà phát triển.

Việc khách hàng đánh giá cao sự tiện lợi và sự gần gũi cho thấy Co.op Food đã thành công trong việc xây dựng mô hình cửa hàng tiện lợi phù hợp với nhu cầu người tiêu dùng hiện đại. Tuy nhiên, các vấn đề về cung ứng hàng hóa, đặc biệt là thực phẩm tươi sống, và sự không đồng đều trong chất lượng dịch vụ giữa các cửa hàng nhượng quyền là những điểm cần khắc phục để nâng cao trải nghiệm khách hàng.

So sánh với các nghiên cứu về nhượng quyền thành công tại Việt Nam như Phở 24, Co.op Food cần tăng cường kiểm soát chất lượng và đồng bộ hóa quy trình vận hành để tránh những rủi ro về thương hiệu. Đồng thời, việc lựa chọn đối tác nhận quyền cần dựa trên các tiêu chí nghiêm ngặt về năng lực tài chính, quản lý và uy tín nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh số và số lượng cửa hàng, bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua sắm, cũng như bảng đánh giá mức độ hài lòng của đối tác nhận quyền về các khía cạnh hỗ trợ và quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm soát chất lượng và đồng bộ quy trình vận hành

    • Xây dựng và cập nhật thường xuyên cẩm nang nhượng quyền chi tiết, bao gồm quy trình vận hành, tiêu chuẩn dịch vụ và kiểm soát chất lượng.
    • Thiết lập hệ thống giám sát và đánh giá định kỳ đối với các cửa hàng nhượng quyền nhằm đảm bảo tuân thủ quy trình.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý Co.op Food; Thời gian: triển khai trong 12 tháng.

  2. Nâng cao năng lực lựa chọn và đào tạo đối tác nhận quyền

    • Áp dụng tiêu chí đánh giá nghiêm ngặt về năng lực tài chính, kinh nghiệm quản lý và uy tín đối tác trước khi ký hợp đồng nhượng quyền.
    • Tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu và huấn luyện liên tục cho đối tác và nhân viên cửa hàng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự và phát triển đối tác Co.op Food; Thời gian: liên tục, ưu tiên trong 6 tháng đầu.

  3. Cải thiện quy trình cung ứng và quản lý tồn kho

    • Tối ưu hóa hệ thống logistics và kho bãi để đảm bảo cung ứng kịp thời, đặc biệt với mặt hàng thực phẩm tươi sống.
    • Áp dụng công nghệ quản lý tồn kho hiện đại để giảm thiểu thiếu hụt và hư hỏng hàng hóa.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng vận hành và logistics Co.op Food; Thời gian: 12-18 tháng.

  4. Đẩy mạnh hoạt động marketing và chăm sóc khách hàng

    • Xây dựng các chương trình khuyến mãi, ưu đãi dành riêng cho khách hàng tại cửa hàng nhượng quyền nhằm tăng sự trung thành.
    • Phát triển dịch vụ giá trị gia tăng như giao hàng tận nơi, thanh toán linh hoạt để nâng cao trải nghiệm khách hàng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng marketing Co.op Food; Thời gian: triển khai ngay và duy trì liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp bán lẻ và chuỗi cửa hàng tiện lợi

    • Lợi ích: Áp dụng các giải pháp hoàn thiện mô hình nhượng quyền, nâng cao hiệu quả quản lý và mở rộng thị trường.
    • Use case: Chuỗi cửa hàng muốn phát triển hệ thống nhượng quyền đồng bộ và bền vững.

  2. Nhà quản lý và chuyên gia phát triển kinh doanh

    • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến thành công của nhượng quyền, từ đó xây dựng chiến lược phù hợp.
    • Use case: Tư vấn, hoạch định chính sách phát triển mô hình nhượng quyền cho doanh nghiệp.

  3. Các đối tác nhận quyền tiềm năng và hiện tại

    • Lợi ích: Nắm bắt quy trình vận hành, tiêu chuẩn chất lượng và các quyền lợi, nghĩa vụ trong hợp đồng nhượng quyền.
    • Use case: Đánh giá khả năng hợp tác và nâng cao hiệu quả kinh doanh tại cửa hàng nhượng quyền.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp

    • Lợi ích: Cơ sở khoa học để hoàn thiện khung pháp lý và chính sách hỗ trợ hoạt động nhượng quyền thương mại.
    • Use case: Xây dựng các chương trình hỗ trợ tài chính, đào tạo và phát triển thị trường nhượng quyền.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nhượng quyền kinh doanh là gì và có những hình thức nào?
    Nhượng quyền kinh doanh là hình thức hợp tác giữa bên nhượng quyền và bên nhận quyền, trong đó bên nhận quyền được sử dụng thương hiệu, mô hình kinh doanh và nhận hỗ trợ từ bên nhượng quyền. Hai hình thức chính là nhượng quyền sử dụng công thức kinh doanh và nhượng quyền phân phối sản phẩm.

  2. Lợi ích chính của mô hình nhượng quyền đối với doanh nghiệp là gì?
    Mô hình nhượng quyền giúp doanh nghiệp mở rộng quy mô nhanh chóng với vốn đầu tư thấp, tăng thị phần, xây dựng thương hiệu và tận dụng nguồn lực từ các đối tác nhận quyền. Đồng thời, giảm bớt gánh nặng quản lý trực tiếp và tăng hiệu quả vận hành.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quyết định mua sắm tại cửa hàng tiện lợi?
    Sự tiện lợi mua sắm được xác định là yếu tố quan trọng nhất, bao gồm vị trí thuận lợi, thời gian mở cửa linh hoạt, bố trí sản phẩm hợp lý giúp khách hàng tiết kiệm thời gian và công sức khi mua sắm.

  4. Những thách thức phổ biến trong quản lý mô hình nhượng quyền là gì?
    Thách thức gồm kiểm soát chất lượng đồng bộ giữa các cửa hàng, lựa chọn đối tác nhận quyền phù hợp, duy trì sự đồng nhất trong dịch vụ và sản phẩm, cũng như xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình vận hành.

  5. Co.op Food đã áp dụng những giải pháp gì để phát triển mô hình nhượng quyền?
    Co.op Food xây dựng cẩm nang nhượng quyền chi tiết, tổ chức đào tạo đối tác, tối ưu hóa quy trình cung ứng, đồng thời đẩy mạnh marketing và chăm sóc khách hàng nhằm nâng cao trải nghiệm và mở rộng hệ thống cửa hàng.

Kết luận

  • Mô hình nhượng quyền kinh doanh chuỗi cửa hàng Co.op Food đã góp phần quan trọng vào sự phát triển nhanh chóng và bền vững của hệ thống bán lẻ thực phẩm tiện lợi tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2013-2017.
  • Doanh số và số lượng cửa hàng tăng trưởng ổn định, tuy nhiên cần cải thiện quy trình cung ứng và kiểm soát chất lượng để duy trì sự hài lòng của khách hàng.
  • Các yếu tố như sự tiện lợi mua sắm, hình ảnh thương hiệu và dịch vụ giá trị gia tăng đóng vai trò then chốt trong quyết định mua sắm của khách hàng.
  • Đề xuất các giải pháp tập trung vào kiểm soát chất lượng, nâng cao năng lực đối tác nhận quyền, tối ưu hóa logistics và phát triển marketing nhằm hoàn thiện mô hình nhượng quyền.
  • Tiếp tục nghiên cứu và áp dụng các công nghệ quản lý hiện đại, đồng thời tăng cường hợp tác với các cơ quan quản lý để phát triển khung pháp lý hỗ trợ hoạt động nhượng quyền trong tương lai.

Call-to-action: Các doanh nghiệp và nhà quản lý trong ngành bán lẻ nên tham khảo và áp dụng các giải pháp nghiên cứu trong luận văn để nâng cao hiệu quả hoạt động nhượng quyền, đồng thời góp phần phát triển thị trường bán lẻ hiện đại tại Việt Nam.