Tổng quan nghiên cứu

Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế Việt Nam, chiếm trên 96% tổng số doanh nghiệp, đóng góp khoảng 40% GDP và sử dụng gần 50% lực lượng lao động. Tuy nhiên, DNNVV đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó khó khăn về vốn chiếm khoảng 62%, trở thành rào cản lớn nhất cho sự phát triển bền vững của nhóm doanh nghiệp này. Tại tỉnh Bắc Ninh, với hơn 18.854 doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó DNNVV chiếm trên 70%, nhu cầu vốn vay từ các ngân hàng thương mại ngày càng tăng cao. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) – Chi nhánh Bắc Ninh, mặc dù đã hoạt động 16 năm với quy mô huy động và cho vay gần 20 nghìn tỷ đồng, nhưng dư nợ cho vay DNNVV chỉ chiếm dưới 10% tổng dư nợ, cho thấy tiềm năng phát triển còn rất lớn.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển cho vay DNNVV tại Vietcombank Bắc Ninh trong giai đoạn 2018-2020, với mục tiêu mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động cho vay, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa các ngân hàng thương mại và nhu cầu vốn ngày càng đa dạng của DNNVV, đồng thời hỗ trợ Vietcombank Bắc Ninh nâng cao năng lực cạnh tranh và vị thế trên thị trường tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về hoạt động cho vay ngân hàng thương mại và phát triển DNNVV, bao gồm:

  • Lý thuyết trung gian tài chính: Ngân hàng thương mại đóng vai trò trung gian giữa người có vốn và người cần vốn, qua đó thúc đẩy lưu thông vốn và phát triển kinh tế.
  • Mô hình phát triển cho vay DNNVV: Tập trung vào mở rộng quy mô cho vay, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ và quản lý rủi ro tín dụng.
  • Khái niệm DNNVV: Theo Luật Hỗ trợ DNNVV 2017, DNNVV được phân loại dựa trên số lao động, tổng vốn và doanh thu, với đặc điểm tổ chức đơn giản, nguồn lực hạn chế và nhu cầu vốn lớn.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển cho vay DNNVV: Bao gồm yếu tố khách quan như môi trường kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội, chính sách của Ngân hàng Nhà nước; và yếu tố chủ quan như chính sách, quy trình cho vay, năng lực quản lý và marketing của ngân hàng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ báo cáo tài chính, báo cáo phân loại nợ, tài liệu nội bộ Vietcombank Bắc Ninh giai đoạn 2018-2020; các văn bản pháp lý của Ngân hàng Nhà nước; tài liệu nghiên cứu và báo cáo kinh tế xã hội của tỉnh Bắc Ninh.
  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua phiếu khảo sát trực tiếp 52 DNNVV đang vay vốn tại Vietcombank Bắc Ninh (chiếm 33% tổng số 182 doanh nghiệp vay vốn), sử dụng thang đo Likert 5 điểm để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay.
  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, so sánh theo thời gian và không gian, phân tích SWOT, sử dụng biểu đồ và bảng biểu để minh họa kết quả. Phân tích dữ liệu được thực hiện trên phần mềm Excel nhằm đánh giá thực trạng, ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của hoạt động cho vay DNNVV tại chi nhánh.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020 với các đề xuất giải pháp áp dụng đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô cho vay DNNVV còn hạn chế: Dư nợ cho vay DNNVV tại Vietcombank Bắc Ninh chiếm dưới 10% tổng dư nợ, thấp hơn nhiều so với tiềm năng địa phương. Số lượng DNNVV được cho vay tăng trung bình khoảng 5% mỗi năm, nhưng vẫn chưa đáp ứng nhu cầu vốn thực tế của doanh nghiệp.

  2. Chất lượng cho vay có cải thiện nhưng còn tồn tại: Tỷ lệ nợ xấu trong cho vay DNNVV dao động khoảng 2-3%, thấp hơn mức trung bình của ngân hàng nhưng vẫn tiềm ẩn rủi ro do nhiều doanh nghiệp chưa minh bạch tài chính. Tỷ lệ nợ quá hạn chiếm khoảng 4%, phản ánh một phần khó khăn trong quản lý và giám sát sau cho vay.

  3. Sản phẩm cho vay chưa đa dạng và cạnh tranh: Các sản phẩm cho vay chủ yếu là ngắn hạn và trung hạn, chưa có nhiều dịch vụ giá trị gia tăng đi kèm. Lãi suất cho vay DNNVV cao hơn khoảng 0,5-1% so với các khách hàng doanh nghiệp lớn, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn của DNNVV.

  4. Yếu tố ảnh hưởng chủ yếu đến phát triển cho vay: Khảo sát cho thấy các yếu tố khách quan như môi trường kinh tế ổn định, chính sách tiền tệ linh hoạt có ảnh hưởng rất lớn (điểm trung bình trên 4,0). Trong khi đó, các yếu tố chủ quan như quy trình cho vay phức tạp, chính sách lãi suất chưa phù hợp và năng lực nhân sự ngân hàng được đánh giá ảnh hưởng lớn (điểm trung bình từ 3,2 đến 3,8).

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân quy mô cho vay DNNVV còn hạn chế xuất phát từ việc ngân hàng thận trọng trong thẩm định hồ sơ do rủi ro tín dụng cao và thiếu minh bạch tài chính của doanh nghiệp. So với một số ngân hàng thương mại khác trên địa bàn, Vietcombank Bắc Ninh có thị phần cho vay DNNVV thấp hơn khoảng 15%, cho thấy tiềm năng phát triển chưa được khai thác hết.

Chất lượng cho vay được cải thiện nhờ quy trình giám sát sau cho vay được tăng cường, tuy nhiên vẫn còn tồn tại do hạn chế về nguồn nhân lực và công nghệ thông tin. Việc thiếu đa dạng sản phẩm và mức lãi suất chưa cạnh tranh khiến DNNVV khó tiếp cận vốn, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng.

Kết quả khảo sát phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của môi trường kinh tế và chính sách tiền tệ trong phát triển tín dụng DNNVV. Đồng thời, các yếu tố nội bộ như chính sách cho vay, quy trình và năng lực nhân sự cũng là điểm nghẽn cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả cho vay.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng dư nợ DNNVV, bảng phân loại nợ xấu theo năm và biểu đồ điểm đánh giá các yếu tố ảnh hưởng để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tìm kiếm và nghiên cứu nhu cầu khách hàng DNNVV

    • Thực hiện các chương trình khảo sát định kỳ để hiểu rõ nhu cầu vốn và dịch vụ của DNNVV.
    • Mục tiêu: Tăng số lượng khách hàng DNNVV được phục vụ lên 20% trong 2 năm tới.
    • Chủ thể: Phòng Marketing và Phòng Quan hệ khách hàng Vietcombank Bắc Ninh.

  2. Xác định mục tiêu phát triển cho vay DNNVV và xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể

    • Đặt mục tiêu tăng trưởng dư nợ cho vay DNNVV trung bình 15%/năm đến năm 2025.
    • Lập kế hoạch chi tiết về sản phẩm, nguồn vốn và nhân sự phục vụ.
    • Chủ thể: Ban Giám đốc và Phòng Tín dụng.

  3. Đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao sức cạnh tranh dịch vụ cho vay

    • Phát triển các sản phẩm cho vay linh hoạt, bao gồm cho vay không tài sản đảm bảo, cho vay theo chu kỳ sản xuất.
    • Giảm lãi suất ưu đãi cho khách hàng DNNVV có hồ sơ tín dụng tốt.
    • Chủ thể: Phòng Sản phẩm và Phòng Tín dụng.

  4. Nâng cao chất lượng và hiệu quả quá trình cho vay

    • Rút ngắn thủ tục, đơn giản hóa quy trình cho vay, áp dụng công nghệ số trong thẩm định và giám sát.
    • Đào tạo nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tín dụng về quản lý rủi ro và chăm sóc khách hàng.
    • Chủ thể: Phòng Tín dụng, Phòng Đào tạo và Công nghệ thông tin.

  5. Nâng cao năng lực hạ tầng công nghệ thông tin và phát triển giao dịch điện tử

    • Đầu tư hệ thống quản lý tín dụng hiện đại, hỗ trợ phân tích dữ liệu khách hàng và cảnh báo rủi ro.
    • Phát triển các kênh giao dịch trực tuyến để thuận tiện cho khách hàng DNNVV.
    • Chủ thể: Phòng Công nghệ thông tin và Ban Giám đốc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Vietcombank Bắc Ninh

    • Lợi ích: Cơ sở để xây dựng chiến lược phát triển cho vay DNNVV, nâng cao hiệu quả kinh doanh và năng lực cạnh tranh.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch mở rộng thị phần và cải tiến quy trình cho vay.

  2. Cán bộ tín dụng và nhân viên ngân hàng

    • Lợi ích: Hiểu rõ đặc điểm, nhu cầu và rủi ro của DNNVV, từ đó nâng cao kỹ năng thẩm định và quản lý tín dụng.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp nâng cao chất lượng cho vay và chăm sóc khách hàng.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý ngân hàng

    • Lợi ích: Tham khảo thực trạng và đề xuất chính sách hỗ trợ phát triển tín dụng DNNVV phù hợp với điều kiện địa phương.
    • Use case: Xây dựng các chính sách tiền tệ và tín dụng hỗ trợ DNNVV.

  4. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Bắc Ninh

    • Lợi ích: Hiểu rõ các điều kiện, quy trình vay vốn tại Vietcombank, từ đó chuẩn bị hồ sơ và phương án kinh doanh phù hợp.
    • Use case: Tăng khả năng tiếp cận vốn vay và phát triển sản xuất kinh doanh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao DNNVV lại gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn vay ngân hàng?
    DNNVV thường có quy mô nhỏ, tài chính chưa minh bạch, thiếu tài sản đảm bảo và năng lực quản lý hạn chế. Điều này làm tăng rủi ro tín dụng và khiến ngân hàng thận trọng khi cho vay. Ví dụ, nhiều doanh nghiệp không có báo cáo tài chính kiểm toán, gây khó khăn cho thẩm định.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hoạt động cho vay DNNVV tại Vietcombank Bắc Ninh?
    Yếu tố khách quan như môi trường kinh tế ổn định và chính sách tiền tệ linh hoạt có ảnh hưởng rất lớn. Bên cạnh đó, yếu tố chủ quan như quy trình cho vay phức tạp, chính sách lãi suất và năng lực nhân sự cũng tác động mạnh đến hiệu quả cho vay.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng cho vay DNNVV?
    Cần đơn giản hóa thủ tục, nâng cao năng lực thẩm định và giám sát, áp dụng công nghệ thông tin để quản lý rủi ro, đồng thời đa dạng hóa sản phẩm và chính sách lãi suất phù hợp với đặc thù DNNVV.

  4. Vietcombank Bắc Ninh có những sản phẩm cho vay nào dành cho DNNVV?
    Hiện chủ yếu là cho vay ngắn hạn và trung hạn phục vụ vốn lưu động và đầu tư trang thiết bị. Tuy nhiên, ngân hàng đang nghiên cứu phát triển thêm các sản phẩm linh hoạt như cho vay tín chấp và cho vay theo chu kỳ sản xuất để đáp ứng nhu cầu đa dạng.

  5. Các giải pháp nào giúp Vietcombank Bắc Ninh mở rộng thị phần cho vay DNNVV?
    Tăng cường nghiên cứu nhu cầu khách hàng, xây dựng chính sách cho vay linh hoạt, nâng cao chất lượng dịch vụ, đào tạo nhân sự chuyên nghiệp và ứng dụng công nghệ số trong quy trình cho vay và quản lý khách hàng.

Kết luận

  • DNNVV chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế Bắc Ninh nhưng quy mô cho vay tại Vietcombank Bắc Ninh còn khiêm tốn, chưa tương xứng với tiềm năng phát triển.
  • Chất lượng cho vay DNNVV được cải thiện nhưng vẫn còn tồn tại rủi ro do hạn chế về minh bạch tài chính và quy trình cho vay phức tạp.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động cho vay DNNVV, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa ngân hàng và các cơ quan quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp tập trung vào mở rộng quy mô, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng quy trình và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm phát triển bền vững hoạt động cho vay DNNVV.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2021-2025 để nâng cao hiệu quả kinh doanh và vị thế của Vietcombank Bắc Ninh trên thị trường tài chính.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo Vietcombank Bắc Ninh cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao năng lực nhân sự và đầu tư công nghệ để đáp ứng yêu cầu phát triển trong tương lai.