Tổng quan nghiên cứu

Theo thống kê của các bộ, ngành, trong năm 2020, trên toàn quốc đã xảy ra khoảng 8.380 vụ tai nạn lao động (TNLĐ), làm 8.610 người chết và bị thương, tập trung chủ yếu trong ngành xây dựng, đặc biệt là trong quá trình thi công tầng hầm, với các sự cố như sập công trình, sập hầm. Thi công tầng hầm là một hạng mục phức tạp do sự tương tác giữa môi trường đất đá, kết cấu móng, tường vây và sự có mặt của nước dưới đất. Các sự cố tại các dự án xây dựng tầng hầm ở Việt Nam như tại quận Hai Bà Trưng, Hà Đông và TP. Hồ Chí Minh đã cho thấy những rủi ro nghiêm trọng về an toàn lao động và chất lượng công trình.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng công tác an toàn vệ sinh lao động (ATVSLĐ) và các mối nguy dẫn đến rủi ro ảnh hưởng trực tiếp, gián tiếp đến người lao động trong quá trình thi công tầng hầm tại dự án Lotte Mall Hà Nội, đồng thời đề xuất các giải pháp giảm thiểu rủi ro nhằm nâng cao hiệu quả quản lý an toàn, phòng tránh TNLĐ và bệnh nghề nghiệp (BNN). Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dự án xây dựng Lotte Mall Hà Nội trong giai đoạn thi công tầng hầm.

Nghiên cứu có ý nghĩa lớn trong việc cải thiện điều kiện làm việc, bảo vệ sức khỏe người lao động và nâng cao chất lượng thi công tầng hầm, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững ngành xây dựng tại Việt Nam. Các chỉ số an toàn như số vụ tai nạn, tỷ lệ tuân thủ quy trình an toàn và mức độ rủi ro được sử dụng làm metrics đánh giá hiệu quả các giải pháp đề xuất.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về quản lý rủi ro trong xây dựng, đặc biệt là thi công tầng hầm sâu. Hai khung lý thuyết chính bao gồm:

  1. Lý thuyết quản lý rủi ro (Risk Management Theory): Bao gồm các bước phân tích rủi ro tổng thể như mô tả hệ thống, nhận diện rủi ro, phân tích định tính và định lượng, tính toán xác suất sự cố và thiệt hại, từ đó đề xuất các biện pháp kiểm soát rủi ro phù hợp. Mô hình tháp cấp độ kiểm soát rủi ro gồm các biện pháp loại bỏ, thay thế, kỹ thuật, hành chính và sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân (PPE) được áp dụng để ưu tiên giảm thiểu rủi ro.

  2. Mô hình đánh giá rủi ro theo phương pháp thêm của Đại học Silesian: Phương pháp này cho phép đánh giá mức độ rủi ro dựa trên hai tiêu chí chính là khả năng xảy ra (P) và mức độ nghiêm trọng (S) của mối nguy, với thang điểm từ 1 đến 5 cho mỗi tiêu chí. Ma trận tính toán rủi ro được sử dụng để phân hạng cấp độ rủi ro và xác định các hành động cần thiết tương ứng.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: rủi ro an toàn vệ sinh lao động, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, mối nguy, biện pháp kiểm soát rủi ro, phương tiện bảo vệ cá nhân, và các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro trong thi công tầng hầm như khảo sát địa kỹ thuật, thiết kế, thi công, quản lý dự án và điều kiện môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ dự án Lotte Mall Hà Nội, bao gồm số liệu thực tế về công tác an toàn vệ sinh lao động, báo cáo kiểm tra, hồ sơ huấn luyện an toàn, đánh giá rủi ro từng công đoạn thi công, và các biện pháp an toàn đã triển khai. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ cán bộ công nhân viên và người lao động tham gia thi công tầng hầm tại dự án.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm tổng hợp, phân tích định tính và định lượng, so sánh các số liệu hồi cứu và hiện tại để đánh giá thực trạng và mức độ rủi ro. Phương pháp nhận diện và đánh giá rủi ro được áp dụng theo quy trình chuẩn gồm mô tả hệ thống, nhận diện mối nguy, đánh giá khả năng xảy ra và mức độ nghiêm trọng, tính toán điểm rủi ro và phân hạng cấp độ rủi ro.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 8/2018 đến tháng 4/2023, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn. Việc lựa chọn phương pháp phân tích dựa trên tính phù hợp với đặc thù thi công tầng hầm và khả năng áp dụng thực tiễn tại dự án.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác ATVSLĐ tại dự án Lotte Mall Hà Nội: Công ty Lotte E&C đã xây dựng và thực hiện kế hoạch an toàn vệ sinh lao động nghiêm ngặt, tổ chức huấn luyện an toàn cho 215 người lao động trong năm 2022, không để xảy ra tai nạn lao động nghiêm trọng trong năm. Tuy nhiên, vẫn tồn tại tình trạng người lao động chưa sử dụng đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân do cảm giác vướng víu, nặng nề hoặc không tiện dụng, đặc biệt trong các giai đoạn ép tiến độ.

  2. Đánh giá rủi ro trên các công đoạn thi công: Các công đoạn như vận chuyển tập kết máy móc, đào đất, lắp dựng cốp pha, thi công neo và hạ thấp mực nước ngầm có mức độ rủi ro cao, với điểm rủi ro (R) dao động từ 9 đến 16, thuộc cấp độ rủi ro cao (III) và rất cao (IV). Ví dụ, công tác hạ máy thiết bị sai phương pháp có điểm rủi ro 16, công tác nâng hạ quá tải có điểm 15, cho thấy nguy cơ tai nạn nghiêm trọng nếu không kiểm soát tốt.

  3. Nguyên nhân gây rủi ro: Phân tích cho thấy rủi ro chủ yếu xuất phát từ các sai sót trong thiết kế, thi công và quản lý dự án, chiếm khoảng 87,5% tổng số sự cố theo thống kê quốc tế. Ngoài ra, các yếu tố bên ngoài như thời tiết cực đoan, thay đổi chính sách cũng ảnh hưởng đến tiến độ và an toàn thi công.

  4. Khó khăn trong công tác quản lý: Công tác quản lý còn nhiều hạn chế như bố trí mặt bằng thi công chưa hợp lý, công tác giám sát an toàn chưa chặt chẽ, ý thức an toàn của người lao động và cán bộ quản lý giảm sút trong giai đoạn áp lực tiến độ, dẫn đến nguy cơ tai nạn tăng cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng phương pháp đánh giá rủi ro theo Đại học Silesian giúp xác định chính xác các mối nguy và mức độ rủi ro trong từng công đoạn thi công tầng hầm. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, các nguyên nhân rủi ro tại dự án Lotte Mall tương đồng với các dự án thi công tầng hầm sâu khác, đặc biệt là các sai sót trong thiết kế và thi công.

Việc công ty Lotte E&C đã tổ chức huấn luyện an toàn và xây dựng hệ thống quản lý an toàn bài bản là điểm mạnh, góp phần giảm thiểu tai nạn nghiêm trọng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy ý thức sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân còn hạn chế, đây là điểm cần cải thiện để giảm thiểu rủi ro cá nhân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm rủi ro theo từng công đoạn thi công, bảng so sánh tỷ lệ tai nạn trước và sau khi áp dụng các biện pháp an toàn, giúp minh họa hiệu quả của các giải pháp đề xuất. Ngoài ra, sơ đồ tháp cấp độ kiểm soát rủi ro thể hiện thứ tự ưu tiên các biện pháp giảm thiểu cũng là công cụ hữu ích cho quản lý dự án.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức an toàn: Tổ chức các khóa huấn luyện định kỳ, tập trung vào việc sử dụng đúng và đủ phương tiện bảo vệ cá nhân (PPE), đặc biệt trong các công đoạn có rủi ro cao. Mục tiêu nâng tỷ lệ sử dụng PPE lên trên 95% trong vòng 6 tháng, do phòng An toàn và Ban quản lý dự án thực hiện.

  2. Cải tiến biện pháp kỹ thuật và trang thiết bị: Thay thế các thiết bị cũ, không đảm bảo an toàn bằng máy móc hiện đại, đồng thời lắp đặt hệ thống cảnh báo, giám sát tự động tại các vị trí nguy hiểm. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Ban kỹ thuật và nhà thầu chính phối hợp triển khai.

  3. Tăng cường giám sát và kiểm tra an toàn: Thiết lập đội ngũ giám sát an toàn chuyên trách, thực hiện kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm an toàn. Mục tiêu giảm 30% số vi phạm an toàn trong 1 năm, do Ban quản lý dự án và phòng An toàn phối hợp thực hiện.

  4. Cải thiện điều kiện làm việc và sinh hoạt cho người lao động: Nâng cấp khu lán trại, đảm bảo điều kiện nghỉ ngơi, ăn uống hợp lý để giảm mệt mỏi, tăng sức khỏe và sự tỉnh táo khi làm việc. Thời gian thực hiện 6 tháng, do Ban quản lý dự án và phòng Hành chính chịu trách nhiệm.

  5. Xây dựng quy trình an toàn làm việc trên cao và an toàn điện: Ban hành và thực thi nghiêm ngặt các quy trình, trang bị đầy đủ thiết bị bảo hộ, dây an toàn, giàn giáo đạt chuẩn. Mục tiêu giảm 50% sự cố liên quan đến làm việc trên cao trong 1 năm, do phòng An toàn và nhà thầu chính phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý dự án xây dựng: Giúp hiểu rõ các rủi ro an toàn trong thi công tầng hầm, từ đó xây dựng kế hoạch quản lý rủi ro hiệu quả, đảm bảo tiến độ và an toàn lao động.

  2. Kỹ sư an toàn lao động: Cung cấp phương pháp đánh giá rủi ro chi tiết, các biện pháp kiểm soát rủi ro thực tiễn, hỗ trợ công tác giám sát và huấn luyện an toàn tại công trường.

  3. Nhà thầu thi công và cán bộ kỹ thuật: Nắm bắt các nguy cơ tiềm ẩn trong từng công đoạn thi công, áp dụng các giải pháp kỹ thuật và hành chính để giảm thiểu tai nạn và sự cố.

  4. Người lao động trong ngành xây dựng: Nâng cao nhận thức về an toàn vệ sinh lao động, hiểu rõ tầm quan trọng của việc sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân và tuân thủ quy trình an toàn.

Luận văn cũng phù hợp với các cơ quan quản lý nhà nước về lao động và an toàn xây dựng, các tổ chức đào tạo chuyên ngành quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao thi công tầng hầm lại có nhiều rủi ro hơn các hạng mục khác?
    Thi công tầng hầm phức tạp do phải đào sâu dưới mặt đất, tương tác với môi trường đất đá và nước ngầm, dễ gây mất ổn định kết cấu, sụt lún và các sự cố nghiêm trọng. Ví dụ, sự cố tại dự án Lotte Mall Hà Nội cho thấy rủi ro từ việc hạ thấp mực nước ngầm không đúng kỹ thuật.

  2. Phương pháp đánh giá rủi ro nào được áp dụng trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp đánh giá rủi ro theo Đại học Silesian, dựa trên điểm khả năng xảy ra và mức độ nghiêm trọng của mối nguy, giúp phân loại rủi ro và xác định biện pháp kiểm soát phù hợp.

  3. Các biện pháp kỹ thuật nào được đề xuất để giảm thiểu rủi ro?
    Bao gồm thay thế thiết bị cũ bằng máy móc hiện đại, lắp đặt hệ thống cảnh báo tự động, cải tiến giàn giáo và dây an toàn, đảm bảo an toàn điện và bảo vệ người lao động khi làm việc trên cao.

  4. Làm thế nào để nâng cao ý thức sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân của người lao động?
    Thông qua đào tạo liên tục, tuyên truyền về tầm quan trọng của PPE, cải tiến thiết kế PPE cho tiện dụng và thoải mái, đồng thời giám sát và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

  5. Tác động của điều kiện làm việc và sinh hoạt đến an toàn lao động là gì?
    Điều kiện sinh hoạt kém, mệt mỏi do làm việc quá sức và nghỉ ngơi không đầy đủ làm giảm sự tỉnh táo, tăng nguy cơ tai nạn do làm việc ẩu, không tuân thủ quy trình an toàn. Cải thiện điều kiện này giúp nâng cao sức khỏe và hiệu quả công việc.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá chi tiết thực trạng công tác an toàn vệ sinh lao động và các mối nguy rủi ro trong thi công tầng hầm tại dự án Lotte Mall Hà Nội, phát hiện nhiều điểm mạnh và tồn tại cần khắc phục.
  • Áp dụng phương pháp đánh giá rủi ro theo Đại học Silesian giúp xác định chính xác các mối nguy và mức độ rủi ro, làm cơ sở đề xuất các giải pháp kiểm soát hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp kỹ thuật, hành chính và đào tạo nhằm giảm thiểu rủi ro, nâng cao ý thức và điều kiện làm việc cho người lao động.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung kiến thức về quản lý rủi ro an toàn trong thi công tầng hầm, có thể áp dụng cho các dự án xây dựng tương tự tại Việt Nam.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thực hiện các giải pháp đề xuất, giám sát hiệu quả và cập nhật phương pháp đánh giá rủi ro phù hợp với thực tế dự án.

Call-to-action: Các nhà quản lý dự án, kỹ sư an toàn và người lao động trong ngành xây dựng nên áp dụng các kết quả và giải pháp nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả công tác an toàn vệ sinh lao động, góp phần xây dựng môi trường làm việc an toàn, bền vững.