Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng luôn nằm trong nhóm các ngành có tỷ lệ tai nạn lao động (TNLĐ) cao nhất, với đặc thù công việc phức tạp, sử dụng nhiều thiết bị, máy móc và vật liệu nặng. Theo báo cáo của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, giai đoạn 2016-2020, lĩnh vực xây dựng chiếm khoảng 18,75% tổng số vụ TNLĐ gây thiệt hại về người trên toàn quốc. Năm 2022, lĩnh vực này chiếm 12,23% tổng số vụ tai nạn và 12,76% tổng số người tử vong do tai nạn lao động. Đặc biệt, làm việc trên cao và lắp dựng kết cấu bê tông đúc sẵn tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng do tải trọng lớn và yêu cầu sử dụng thiết bị nâng hạ phức tạp.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và giải pháp giảm thiểu rủi ro an toàn, vệ sinh lao động (ATVSLĐ) trong thi công lắp dựng kết cấu bê tông đúc sẵn tại tòa nhà DV04 dự án Rose Town do Công ty cổ phần xây lắp Xuân Mai thi công. Mục tiêu chính là đánh giá các mối nguy, rủi ro ảnh hưởng trực tiếp đến người lao động và đề xuất các giải pháp kiểm soát nhằm nâng cao hiệu quả công tác ATVSLĐ, giảm thiểu tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn thi công phần thân tòa nhà từ tháng 5 đến tháng 12 năm 2021 tại dự án Rose Town, Hà Nội.

Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong bối cảnh ngành xây dựng Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ nhưng vẫn còn nhiều hạn chế trong công tác quản lý an toàn lao động. Việc áp dụng các giải pháp kiểm soát rủi ro hiệu quả sẽ góp phần cải thiện điều kiện làm việc, bảo vệ sức khỏe người lao động và nâng cao uy tín của doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý rủi ro trong xây dựng, bao gồm:

  • Nguyên tắc quản lý rủi ro theo Heinrich: Nhấn mạnh việc nhận diện, phân tích nguyên nhân tai nạn và xây dựng kế hoạch phòng ngừa dựa trên cơ sở khoa học, nhằm giảm thiểu chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất.
  • Mô hình đánh giá rủi ro bằng ma trận rủi ro (Risk Matrix): Phân loại rủi ro dựa trên xác suất xảy ra và mức độ nghiêm trọng, từ đó xác định cấp độ rủi ro và biện pháp kiểm soát phù hợp.
  • Phương pháp phân tích sơ bộ mối nguy (PHA) và Phân tích cây lỗi (FTA): Giúp xác định các mối nguy tiềm ẩn và nguyên nhân gốc rễ của sự cố trong quá trình thi công.
  • Khái niệm về ATVSLĐ: Bao gồm các yếu tố nguy hiểm về cơ học, điện, nhiệt, hóa chất, môi trường làm việc và các biện pháp bảo vệ cá nhân.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: rủi ro an toàn sức khỏe nghề nghiệp, mối nguy, biện pháp kiểm soát rủi ro, đánh giá mức độ nghiêm trọng, và quản lý an toàn lao động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp hồi cứu tài liệu và phân tích thực trạng tại hiện trường:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm số liệu thống kê tai nạn lao động từ Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, hồ sơ pháp lý, báo cáo khám sức khỏe người lao động, kết quả quan trắc môi trường lao động, và tài liệu nội bộ của Công ty cổ phần xây lắp Xuân Mai tại dự án Rose Town.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn tòa nhà DV04 trong dự án Rose Town làm đối tượng nghiên cứu điển hình do tính chất thi công phức tạp và mức độ rủi ro cao.
  • Phương pháp phân tích: Áp dụng ma trận rủi ro để đánh giá mức độ nguy hiểm, sử dụng sơ đồ xương cá để phân tích nguyên nhân tai nạn, kết hợp phân tích định tính và định lượng để đánh giá thực trạng công tác ATVSLĐ.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ tháng 5 đến tháng 12 năm 2021, song song với quá trình thi công và giám sát an toàn tại công trường.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với đặc thù ngành xây dựng, giúp đưa ra các giải pháp thực tiễn, khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác ATVSLĐ tại dự án Rose Town còn nhiều hạn chế: Qua khảo sát, tỷ lệ lao động phổ thông chiếm đến 89%, trong khi lao động có trình độ đại học, cao đẳng chỉ chiếm khoảng 11%. Điều này ảnh hưởng đến ý thức và kỹ năng an toàn của người lao động. Số lao động nam chiếm 87%, chủ yếu làm việc trên cao và vận hành thiết bị nặng. Kết quả khám sức khỏe cho thấy 45 người thuộc loại I (sức khỏe tốt), 92 người loại II và 28 người loại III, không có trường hợp loại IV hoặc V.

  2. Rủi ro cao trong thi công lắp dựng kết cấu bê tông đúc sẵn: Các mối nguy chính gồm ngã cao (chiếm 21,9% vụ tai nạn và 21,51% số người chết), điện giật (10,23% vụ và 9,9% số người chết), vật rơi, đổ sập (11,02% vụ và 11,71% số người chết). Ma trận rủi ro đánh giá nhiều công đoạn thi công có mức độ nghiêm trọng từ trung bình đến rất nghiêm trọng, đặc biệt các công việc sử dụng cẩu tháp, cẩu lốp và thi công trên cao.

  3. Nguyên nhân tai nạn chủ yếu do yếu tố con người và khách quan: Người sử dụng lao động không xây dựng quy trình an toàn chiếm 9,14% vụ tai nạn, không huấn luyện đầy đủ chiếm 3,92%. Người lao động vi phạm quy trình và không sử dụng phương tiện bảo hộ chiếm hơn 18% vụ tai nạn. Ngoài ra, thiết bị không đảm bảo an toàn và công tác quản lý còn nhiều thiếu sót.

  4. Công tác quản lý an toàn tại dự án đã có những bước tiến nhưng chưa đồng bộ: Công ty đã thành lập ban an toàn cơ sở với cán bộ chuyên trách và vệ sinh viên, tổ chức huấn luyện an toàn, kiểm tra thiết bị định kỳ. Tuy nhiên, việc thực hiện các quy trình kiểm soát hồ sơ pháp lý, đào tạo và giám sát an toàn còn chưa triệt để, dẫn đến tồn tại các vi phạm như không sử dụng dây an toàn, giàn giáo không đảm bảo, thiếu biển báo an toàn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác ATVSLĐ tại dự án Rose Town phản ánh đúng thực trạng chung của ngành xây dựng Việt Nam, với tỷ lệ lao động phổ thông cao, ý thức an toàn chưa đồng đều và nhiều rủi ro tiềm ẩn trong thi công lắp dựng kết cấu bê tông đúc sẵn. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc áp dụng các phương pháp đánh giá rủi ro như PHA, FTA và ma trận rủi ro đã giúp nhận diện chính xác các mối nguy và mức độ nghiêm trọng, từ đó đề xuất các biện pháp kiểm soát phù hợp.

Việc áp lực tiến độ thi công và thiếu hụt nhân lực có trình độ chuyên môn là nguyên nhân làm gia tăng rủi ro, tương tự như các nghiên cứu về áp lực sản xuất ảnh hưởng đến hiệu suất an toàn trong xây dựng. Các biện pháp kỹ thuật và quản lý hiện có chưa được thực hiện đồng bộ, dẫn đến các sự cố và tai nạn nghiêm trọng trong quá khứ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân loại lực lượng lao động theo độ tuổi, giới tính và trình độ chuyên môn, bảng ma trận rủi ro phân cấp mức độ nghiêm trọng, cũng như sơ đồ tổ chức bộ phận quản lý an toàn tại công trường để minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức an toàn cho người lao động: Tổ chức các khóa huấn luyện chuyên sâu, định kỳ về ATVSLĐ, đặc biệt cho lao động phổ thông và công nhân mới. Mục tiêu giảm tỷ lệ vi phạm quy trình an toàn xuống dưới 5% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban An toàn công ty phối hợp với nhà thầu phụ.

  2. Cải tiến quy trình kiểm soát và giám sát an toàn thi công: Áp dụng hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ hơn đối với việc sử dụng thiết bị nâng, giàn giáo và phương tiện bảo hộ cá nhân. Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ hàng tuần và báo cáo kết quả. Mục tiêu giảm tai nạn do thiết bị xuống dưới 2% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và Ban An toàn.

  3. Trang bị đầy đủ và hiện đại phương tiện bảo vệ cá nhân (PTBVCN): Cung cấp dây an toàn, mũ bảo hộ, găng tay, mặt nạ hàn và các thiết bị bảo hộ phù hợp với từng công đoạn thi công. Kiểm soát việc sử dụng PTBVCN qua hệ thống điểm danh và giám sát trực tiếp. Mục tiêu đạt 100% công nhân sử dụng PTBVCN đúng quy định trong 3 tháng. Chủ thể thực hiện: Nhà thầu thi công và Ban An toàn.

  4. Áp dụng công nghệ giám sát và quản lý an toàn hiện đại: Sử dụng camera giám sát, phần mềm quản lý an toàn trực tuyến và công nghệ BIM để theo dõi tiến độ và rủi ro thi công. Mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu sự cố trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và Ban Công nghệ thông tin.

  5. Tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan: Thiết lập cơ chế họp định kỳ giữa chủ đầu tư, nhà thầu chính, nhà thầu phụ và cán bộ an toàn để trao đổi thông tin, đánh giá rủi ro và đề xuất biện pháp cải tiến. Mục tiêu nâng cao sự phối hợp và giảm thiểu rủi ro trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý dự án xây dựng: Giúp hiểu rõ về các rủi ro an toàn trong thi công lắp dựng kết cấu bê tông đúc sẵn và áp dụng các giải pháp quản lý rủi ro hiệu quả nhằm giảm thiểu tai nạn lao động.

  2. Chuyên gia an toàn lao động và cán bộ an toàn công trường: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng kế hoạch huấn luyện, kiểm soát an toàn và giám sát thi công phù hợp với đặc thù công trình.

  3. Nhà thầu thi công và kỹ sư xây dựng: Hỗ trợ trong việc thiết kế quy trình thi công an toàn, lựa chọn thiết bị và phương tiện bảo hộ, đồng thời nâng cao nhận thức về các mối nguy tiềm ẩn trong quá trình thi công.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp đánh giá rủi ro, phân tích nguyên nhân tai nạn và đề xuất giải pháp thực tiễn trong lĩnh vực xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao thi công lắp dựng kết cấu bê tông đúc sẵn lại tiềm ẩn nhiều rủi ro?
    Do các cấu kiện bê tông có tải trọng lớn, thi công trên cao và sử dụng thiết bị nâng hạ phức tạp như cẩu tháp, cẩu lốp. Những yếu tố này làm tăng nguy cơ ngã cao, đổ sập và tai nạn thiết bị.

  2. Phương pháp đánh giá rủi ro nào được áp dụng trong nghiên cứu?
    Luận văn sử dụng ma trận rủi ro kết hợp với phân tích sơ bộ mối nguy (PHA), phân tích cây lỗi (FTA) và sơ đồ xương cá để nhận diện và đánh giá mức độ nghiêm trọng của các rủi ro.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến tai nạn lao động tại dự án Rose Town là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu do yếu tố con người như vi phạm quy trình an toàn, không sử dụng phương tiện bảo hộ, và yếu tố khách quan như thiết bị không đảm bảo an toàn, công tác quản lý chưa chặt chẽ.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để giảm thiểu rủi ro ngã cao?
    Trang bị đầy đủ dây an toàn, lắp đặt lan can cứng, sử dụng lưới chống rơi, huấn luyện kỹ năng làm việc trên cao và giám sát chặt chẽ việc tuân thủ các biện pháp an toàn.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác ATVSLĐ trong các dự án xây dựng?
    Cần tăng cường đào tạo, áp dụng công nghệ giám sát hiện đại, cải tiến quy trình kiểm soát an toàn, phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan và xây dựng văn hóa an toàn trong doanh nghiệp.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá thực trạng công tác an toàn vệ sinh lao động tại tòa nhà DV04 dự án Rose Town, chỉ ra nhiều rủi ro và tồn tại trong thi công lắp dựng kết cấu bê tông đúc sẵn.
  • Áp dụng các phương pháp đánh giá rủi ro khoa học như ma trận rủi ro, PHA và FTA giúp nhận diện chính xác các mối nguy và mức độ nghiêm trọng.
  • Nguyên nhân tai nạn chủ yếu do yếu tố con người và khách quan, trong đó ý thức an toàn và công tác quản lý còn nhiều hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về đào tạo, kiểm soát thiết bị, trang bị phương tiện bảo hộ và ứng dụng công nghệ nhằm giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả công tác ATVSLĐ.
  • Nghiên cứu có thể được áp dụng làm cơ sở cho các dự án thi công lắp dựng kết cấu bê tông đúc sẵn khác, góp phần nâng cao an toàn lao động trong ngành xây dựng Việt Nam.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất tại dự án Rose Town và mở rộng áp dụng cho các công trình khác trong hệ thống Công ty cổ phần xây lắp Xuân Mai. Đẩy mạnh nghiên cứu tiếp theo về ứng dụng công nghệ số trong quản lý an toàn xây dựng.

Call to action: Các nhà quản lý, chuyên gia an toàn và nhà thầu thi công cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp kiểm soát rủi ro, nâng cao nhận thức và xây dựng môi trường làm việc an toàn, lành mạnh cho người lao động.