Tổng quan nghiên cứu

Hệ thống tàu điện ngầm Metro đã trở thành một phần thiết yếu trong hạ tầng giao thông đô thị hiện đại, với hơn 200 hệ thống được triển khai toàn cầu tính đến năm 2021. Tại Việt Nam, việc xây dựng và mở rộng mạng lưới Metro không chỉ góp phần giảm ùn tắc giao thông, tiết kiệm thời gian di chuyển mà còn giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, quá trình thi công tàu điện ngầm Metro tiềm ẩn nhiều rủi ro về an toàn lao động (ATLĐ) do môi trường làm việc phức tạp, sử dụng thiết bị nặng và điều kiện thi công trong không gian hẹp. Theo ước tính, ngành xây dựng chiếm khoảng 7% lực lượng lao động toàn cầu nhưng lại chịu trách nhiệm cho 30–40% số ca thương tích gây tử vong, cho thấy mức độ nguy hiểm cao của lĩnh vực này.

Nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ATLĐ trong giai đoạn thi công tàu điện ngầm Metro tại Việt Nam, tập trung vào các nhóm yếu tố như giáo dục và đào tạo, pháp lý và chính trị, quản lý, chi phí và nguồn lực, môi trường làm việc, và thiết kế kỹ thuật. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án xây dựng Metro tại Việt Nam trong giai đoạn gần đây, với mục tiêu đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác ATLĐ, góp phần bảo vệ sức khỏe và tính mạng người lao động, đồng thời đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện các chỉ số an toàn lao động, giảm thiểu tai nạn và nâng cao uy tín ngành xây dựng Metro.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý an toàn lao động trong xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý rủi ro: Tập trung vào việc đánh giá, phân tích và kiểm soát các rủi ro tiềm ẩn trong quá trình thi công, nhằm giảm thiểu nguy cơ tai nạn.
  • Mô hình nhân tố ảnh hưởng đến ATLĐ: Xác định và phân loại các yếu tố tác động đến an toàn lao động thành các nhóm chính như giáo dục và đào tạo, pháp lý và chính trị, quản lý, chi phí và nguồn lực, môi trường làm việc, thiết kế kỹ thuật.
  • Khái niệm an toàn lao động trong xây dựng: Đảm bảo trạng thái không có nguy hiểm về sức khỏe và an toàn cho người lao động trong môi trường thi công.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: đào tạo an toàn, tuân thủ pháp luật, quản lý an toàn, đầu tư chi phí an toàn, điều kiện môi trường làm việc, và thiết kế kỹ thuật an toàn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn đầu tiến hành nghiên cứu định tính sơ bộ thông qua phỏng vấn 5 chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực xây dựng Metro tại Việt Nam để hiệu chỉnh mô hình và thang đo. Giai đoạn chính sử dụng khảo sát bằng bảng câu hỏi với cỡ mẫu 186 người lao động và cán bộ quản lý trong các dự án Metro, đảm bảo cỡ mẫu lớn hơn mức tối thiểu 170 theo tiêu chuẩn phân tích nhân tố khám phá (EFA).

Dữ liệu thu thập được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS với các bước:

  • Làm sạch dữ liệu, loại bỏ các phiếu khảo sát không hợp lệ.
  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố và rút gọn biến.
  • Phân tích tương quan Pearson để kiểm tra mối quan hệ giữa các biến.
  • Phân tích hồi quy đa biến (MLR) để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhóm yếu tố đến ATLĐ.
  • Kiểm định ANOVA và t-Test để phân tích sự khác biệt theo các biến nhân khẩu học như giới tính, độ tuổi, thời gian công tác.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2023, tập trung vào các dự án xây dựng Metro tại Việt Nam.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của nhóm yếu tố quản lý đến ATLĐ: Kết quả phân tích hồi quy cho thấy nhóm yếu tố quản lý có mức độ ảnh hưởng cao nhất với hệ số beta khoảng 0.45, chiếm tỷ lệ giải thích biến phụ thuộc lên đến 40%. Điều này khẳng định vai trò quyết định của công tác quản lý an toàn trong việc giảm thiểu tai nạn lao động.

  2. Nhóm yếu tố giáo dục và đào tạo: Có ảnh hưởng tích cực và đáng kể đến ATLĐ với hệ số beta khoảng 0.32. Việc đào tạo an toàn và nâng cao nhận thức cho công nhân được đánh giá là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu rủi ro.

  3. Yếu tố chi phí và nguồn lực: Được xác định có ảnh hưởng với hệ số beta 0.28, cho thấy việc đầu tư đủ nguồn lực và trang thiết bị bảo hộ là cần thiết để đảm bảo an toàn thi công.

  4. Nhóm yếu tố môi trường làm việc và thiết kế kỹ thuật: Mặc dù có ảnh hưởng thấp hơn (hệ số beta lần lượt 0.20 và 0.18), nhưng vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện làm việc an toàn và giảm thiểu các nguy cơ kỹ thuật.

Ngoài ra, phân tích ANOVA cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về nhận thức và thực hiện ATLĐ giữa các nhóm tuổi và thời gian công tác, trong khi không có sự khác biệt đáng kể theo giới tính.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về an toàn lao động trong xây dựng Metro, nhấn mạnh vai trò trung tâm của quản lý an toàn và đào tạo. Việc quản lý hiệu quả giúp thiết lập các quy trình, giám sát chặt chẽ và đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn, từ đó giảm thiểu tai nạn. Đào tạo nâng cao nhận thức và kỹ năng cho công nhân giúp họ chủ động phòng tránh rủi ro.

Sự ảnh hưởng của chi phí và nguồn lực phản ánh thực tế rằng đầu tư cho an toàn không chỉ là chi phí mà còn là yếu tố quyết định chất lượng thi công và bảo vệ sức khỏe người lao động. Môi trường làm việc phức tạp và thiết kế kỹ thuật cũng cần được chú trọng để giảm thiểu các nguy cơ tiềm ẩn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng nhóm yếu tố, bảng phân tích hồi quy chi tiết và biểu đồ phân bố nhận thức ATLĐ theo nhóm tuổi, giúp minh họa rõ ràng các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quản lý an toàn: Thiết lập và thực hiện nghiêm ngặt các quy trình quản lý an toàn, giám sát chặt chẽ tiến độ và chất lượng thi công. Chủ thể thực hiện là ban quản lý dự án và nhà thầu chính, trong vòng 6 tháng tới.

  2. Nâng cao chất lượng đào tạo và nhận thức ATLĐ: Tổ chức các khóa đào tạo định kỳ, cập nhật kiến thức an toàn mới nhất cho công nhân và cán bộ quản lý. Đề xuất áp dụng công nghệ đào tạo trực tuyến để mở rộng phạm vi và hiệu quả, thực hiện trong 3 tháng đầu năm 2024.

  3. Đảm bảo nguồn lực và trang thiết bị bảo hộ đầy đủ: Chủ đầu tư cần ưu tiên phân bổ ngân sách cho các thiết bị bảo hộ cá nhân và công cụ an toàn, đồng thời kiểm tra định kỳ chất lượng thiết bị. Thời gian thực hiện liên tục trong suốt quá trình thi công.

  4. Cải thiện điều kiện môi trường làm việc và thiết kế kỹ thuật: Thực hiện khảo sát địa chất kỹ lưỡng trước thi công, áp dụng các giải pháp kỹ thuật tiên tiến nhằm giảm thiểu rủi ro. Các nhà thiết kế và kỹ sư chịu trách nhiệm, triển khai trong giai đoạn thiết kế và thi công.

  5. Tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn giám sát và các cơ quan quản lý để đảm bảo tuân thủ các quy định an toàn. Thực hiện ngay từ giai đoạn lập kế hoạch dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý dự án xây dựng Metro: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách và quy trình quản lý an toàn hiệu quả, giúp giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu suất thi công.

  2. Chuyên gia tư vấn giám sát và kỹ thuật: Tham khảo các yếu tố ảnh hưởng và phương pháp đánh giá để áp dụng trong giám sát an toàn, đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn được thực hiện nghiêm túc.

  3. Nhà thầu và công nhân thi công: Hiểu rõ các yếu tố tác động đến an toàn lao động, từ đó nâng cao nhận thức và tuân thủ các quy định, góp phần tạo môi trường làm việc an toàn.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và chính sách: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện các quy định pháp luật, tiêu chuẩn kỹ thuật và chính sách hỗ trợ nâng cao an toàn lao động trong ngành xây dựng Metro.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý an toàn lại quan trọng nhất trong thi công Metro?
    Quản lý an toàn đảm bảo thiết lập quy trình, giám sát và kiểm soát rủi ro, giúp giảm thiểu tai nạn và bảo vệ sức khỏe người lao động. Ví dụ, dự án Metro tại Việt Nam đã giảm 30% tai nạn nhờ tăng cường quản lý an toàn.

  2. Đào tạo an toàn có ảnh hưởng như thế nào đến ATLĐ?
    Đào tạo giúp công nhân hiểu và tuân thủ các quy tắc an toàn, nâng cao kỹ năng phòng tránh rủi ro. Một số dự án đã ghi nhận mức giảm 25% sự cố sau khi triển khai đào tạo bài bản.

  3. Chi phí đầu tư cho an toàn có phải là gánh nặng không?
    Đầu tư cho an toàn là cần thiết và mang lại lợi ích lâu dài, giảm chi phí do tai nạn và gián đoạn thi công. Tỷ lệ đầu tư an toàn chiếm khoảng 5-7% tổng mức đầu tư dự án được xem là hợp lý.

  4. Môi trường làm việc phức tạp ảnh hưởng thế nào đến ATLĐ?
    Điều kiện địa chất, thời tiết và môi trường xung quanh có thể làm tăng nguy cơ tai nạn. Ví dụ, thi công trong điều kiện địa chất yếu đòi hỏi biện pháp kỹ thuật đặc biệt để đảm bảo an toàn.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn?
    Các bên liên quan cần phối hợp xây dựng kế hoạch an toàn dựa trên các yếu tố đã xác định, tổ chức đào tạo, giám sát và đầu tư nguồn lực phù hợp. Việc áp dụng mô hình quản lý an toàn đã được chứng minh hiệu quả trong nhiều dự án Metro.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 6 nhóm yếu tố chính ảnh hưởng đến an toàn lao động trong thi công tàu điện ngầm Metro tại Việt Nam, trong đó quản lý an toàn và đào tạo là hai yếu tố quan trọng nhất.
  • Phân tích hồi quy đa biến cho thấy các yếu tố này có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến công tác đảm bảo ATLĐ.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác an toàn lao động trong ngành xây dựng Metro.
  • Nghiên cứu góp phần hoàn thiện khung lý thuyết và thực tiễn quản lý ATLĐ, hỗ trợ các bên liên quan trong việc xây dựng môi trường làm việc an toàn và bền vững.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát thực hiện và đánh giá hiệu quả trong các dự án Metro tương lai.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và chuyên gia trong ngành xây dựng Metro nên áp dụng các kết quả nghiên cứu để nâng cao an toàn lao động, bảo vệ sức khỏe người lao động và đảm bảo thành công của dự án.