Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế quốc gia, tuy nhiên cũng là lĩnh vực có tỷ lệ tai nạn lao động (TNLĐ) cao nhất. Theo số liệu năm 2014, Việt Nam ghi nhận 289 người tử vong và 2.824 vụ tai nạn trong ngành xây dựng và khai thác mỏ. Tại Hoa Kỳ, năm 2012, 19,6% số ca tử vong trong công nghiệp tư nhân xảy ra trong xây dựng, trong khi tại Tây Ban Nha, ngành xây dựng chiếm 27,3% các vụ tai nạn lao động và 33,9% các vụ tai nạn gây tử vong. Tại Hồng Kông, mặc dù chỉ chiếm 8% lực lượng lao động, ngành xây dựng lại chiếm tới 83% các trường hợp tử vong trong công nghiệp. Những con số này cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề mất an toàn lao động (MATLĐ), đặc biệt khi thi công trên cao.

Luận văn tập trung xây dựng mô hình đánh giá nguy cơ MATLĐ khi thi công trên cao trong ngành kỹ thuật công trình xây dựng dân dụng và công nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận. Mục tiêu chính là khảo sát, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến an toàn lao động, từ đó xây dựng mô hình dự báo nguy cơ và đề xuất giải pháp giảm thiểu tai nạn. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu khảo sát 150 bảng câu hỏi hợp lệ từ 330 phiếu phát ra, phân tích 25 yếu tố ảnh hưởng được chia thành 4 nhóm: đặc điểm công trình, bản thân người lao động, chủ đầu tư – tư vấn – nhà thầu, và dụng cụ – thiết bị bảo hộ lao động.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp công cụ đánh giá nguy cơ mất an toàn lao động chính xác, giúp các nhà quản lý và bộ phận điều hành thi công xây dựng có cơ sở để kiểm soát rủi ro, nâng cao hiệu quả công tác an toàn lao động, giảm thiểu tai nạn và tổn thất về người và tài sản.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Mô hình nguyên nhân gốc rễ tai nạn xây dựng: Theo nghiên cứu của Abdelhamid và Everett, tai nạn xây dựng xuất phát từ ba nguyên nhân chính gồm điều kiện không an toàn, sự không phù hợp của người lao động với điều kiện làm việc và hành vi không an toàn.
  • Mô hình lát pho mát Thụy Sĩ: Mô hình này mô tả các lớp bảo vệ an toàn như các lát pho mát, trong đó các lỗ hổng ở mỗi lớp có thể dẫn đến tai nạn nếu các lỗ hổng trùng khớp.
  • Lý thuyết hành vi an toàn: Các mô hình hành vi như mô hình khen thưởng sự hài lòng và động lực, mô hình lỗi con người giúp giải thích nguyên nhân hành vi không an toàn của người lao động.
  • Khái niệm về an toàn lao động trong xây dựng: Theo Thông tư số 22/2010/TT-BXD, an toàn lao động là hệ thống các biện pháp tổ chức, quản lý nhằm cải thiện điều kiện lao động và ngăn chặn tai nạn.

Các khái niệm chính bao gồm: nguy cơ mất an toàn lao động, yếu tố con người, điều kiện công trình, thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE), và quản lý an toàn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định lượng với bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên tổng hợp 28 yếu tố ảnh hưởng đến MATLĐ, chia thành 4 nhóm chính. Tổng cộng 330 bảng câu hỏi được phát ra tại các công trình xây dựng dân dụng và công nghiệp ở TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận, thu về 150 bảng hợp lệ.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các kỹ thuật:

  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (loại bỏ 3 yếu tố không đạt yêu cầu).
  • Kiểm định giả thuyết phân phối chuẩn và sự khác biệt trung bình giữa các nhóm với mức ý nghĩa 0,05.
  • Phân tích tương quan Pearson để xác định mối quan hệ giữa các biến.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút trích các nhân tố chính ảnh hưởng đến MATLĐ.

Cỡ mẫu 150 được chọn dựa trên tiêu chuẩn thống kê đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại các công trình xây dựng tiêu biểu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 10/2015 đến tháng 10/2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 4 nhân tố chính ảnh hưởng đến nguy cơ mất an toàn lao động: Qua phân tích nhân tố khám phá, 25 yếu tố được rút gọn thành 4 nhóm nhân tố với tổng phương sai giải thích đạt 63,024%. Các nhân tố này bao gồm đặc điểm công trình, yếu tố con người, quản lý dự án và thiết bị bảo hộ.

  2. Mức độ ảnh hưởng tổng thể của các yếu tố lên nguy cơ mất an toàn lao động đạt 71,7 trên thang điểm 100: Điều này cho thấy các yếu tố được khảo sát có tác động mạnh mẽ đến tình trạng mất an toàn khi thi công trên cao.

  3. Loại bỏ 3 yếu tố không đạt độ tin cậy thang đo: Qua kiểm định Cronbach’s Alpha, 3 yếu tố bị loại do không phù hợp với thang đo, đảm bảo tính chính xác của mô hình.

  4. Không có tương quan tuyến tính giữa các biến còn lại: Kiểm định tương quan Pearson cho thấy các yếu tố độc lập, phù hợp để phân tích nhân tố.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy yếu tố con người như nhận thức, thái độ và hành vi an toàn đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tai nạn. Điều này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế cho thấy hành vi không an toàn là nguyên nhân chính gây ra tai nạn rơi từ trên cao. Ngoài ra, đặc điểm công trình như quy mô, thiết kế và điều kiện thi công cũng ảnh hưởng lớn đến nguy cơ mất an toàn.

Việc quản lý dự án, bao gồm giám sát, đào tạo và tuân thủ quy định an toàn, được xác định là nhân tố then chốt giúp kiểm soát rủi ro. Thiết bị bảo hộ cá nhân và dụng cụ thi công cũng góp phần giảm thiểu tai nạn nếu được sử dụng đúng cách và bảo trì tốt.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mô hình đánh giá nguy cơ này có độ tin cậy cao và phù hợp với thực tế ngành xây dựng Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh các công trình thi công trên cao tại TP. Hồ Chí Minh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố và bảng tổng hợp trọng số các yếu tố thành phần.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức an toàn cho người lao động: Tổ chức các khóa huấn luyện định kỳ, tập trung vào nhận thức rủi ro và kỹ năng sử dụng thiết bị bảo hộ. Mục tiêu giảm 20% số vụ tai nạn trong vòng 12 tháng, do các công ty xây dựng và cơ quan quản lý thực hiện.

  2. Cải tiến công tác quản lý an toàn dự án: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, áp dụng quy trình kiểm tra an toàn nghiêm ngặt trước và trong thi công. Mục tiêu nâng tỷ lệ tuân thủ quy định an toàn lên 90% trong 6 tháng, do bộ phận quản lý dự án và nhà thầu chịu trách nhiệm.

  3. Đầu tư trang thiết bị bảo hộ và dụng cụ thi công hiện đại, phù hợp: Cung cấp đầy đủ PPE đạt chuẩn, bảo trì định kỳ các thiết bị thi công trên cao. Mục tiêu giảm 15% tai nạn liên quan đến thiết bị trong 1 năm, do chủ đầu tư và nhà thầu phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng mô hình đánh giá nguy cơ và áp dụng trong quản lý thi công: Sử dụng mô hình nghiên cứu để dự báo và kiểm soát rủi ro mất an toàn lao động, cập nhật thường xuyên theo tình hình thực tế. Mục tiêu áp dụng mô hình tại 80% dự án xây dựng trên cao trong 2 năm tới, do các cơ quan quản lý và nhà thầu triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý dự án xây dựng: Giúp hiểu rõ các yếu tố nguy cơ mất an toàn, từ đó xây dựng kế hoạch quản lý an toàn hiệu quả, giảm thiểu tai nạn và tổn thất.

  2. Chuyên gia an toàn lao động: Cung cấp cơ sở khoa học để đánh giá và kiểm soát rủi ro, phát triển các chương trình đào tạo và biện pháp phòng ngừa phù hợp.

  3. Nhà thầu và kỹ sư thi công: Hỗ trợ trong việc lựa chọn thiết bị, tổ chức thi công an toàn, nâng cao ý thức và kỹ năng của công nhân khi làm việc trên cao.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về an toàn lao động: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn thực hiện an toàn lao động trong ngành xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình đánh giá nguy cơ mất an toàn lao động khi thi công trên cao là gì?
    Mô hình là công cụ phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ tai nạn, dựa trên 4 nhóm nhân tố chính gồm đặc điểm công trình, con người, quản lý dự án và thiết bị bảo hộ. Ví dụ, mô hình giúp dự báo mức độ rủi ro tại từng công trình cụ thể.

  2. Tại sao yếu tố con người lại quan trọng trong an toàn lao động?
    Hành vi, nhận thức và thái độ của người lao động ảnh hưởng trực tiếp đến việc tuân thủ quy định an toàn. Nghiên cứu cho thấy hành vi không an toàn là nguyên nhân hàng đầu gây tai nạn rơi từ trên cao.

  3. Làm thế nào để giảm thiểu tai nạn khi thi công trên cao?
    Cần kết hợp đào tạo nâng cao nhận thức, cải tiến quản lý dự án, sử dụng thiết bị bảo hộ phù hợp và áp dụng mô hình đánh giá nguy cơ để kiểm soát rủi ro kịp thời.

  4. Phạm vi nghiên cứu của luận văn bao gồm những công trình nào?
    Nghiên cứu tập trung vào các dự án xây dựng dân dụng và công nghiệp như trụ sở làm việc, trường học, chung cư, bệnh viện tại TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận.

  5. Mô hình này có thể áp dụng cho các ngành khác ngoài xây dựng không?
    Mô hình được thiết kế đặc thù cho ngành xây dựng, đặc biệt thi công trên cao. Tuy nhiên, nguyên tắc đánh giá rủi ro có thể tham khảo để điều chỉnh áp dụng cho các ngành có đặc thù tương tự.

Kết luận

  • Xây dựng thành công mô hình đánh giá nguy cơ mất an toàn lao động khi thi công trên cao với 4 nhân tố chính, giải thích 63% phương sai dữ liệu.
  • Mức độ ảnh hưởng tổng thể của các yếu tố lên nguy cơ mất an toàn đạt 71,7/100, cho thấy tác động mạnh mẽ của các yếu tố này.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để các nhà quản lý, nhà thầu và cơ quan chức năng áp dụng trong kiểm soát rủi ro an toàn lao động.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, cải tiến quản lý và trang thiết bị bảo hộ, hướng tới giảm thiểu tai nạn trong ngành xây dựng.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng mô hình, cập nhật dữ liệu thực tế và áp dụng tại các công trình xây dựng trên toàn quốc trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao an toàn lao động, bảo vệ sức khỏe và tính mạng người lao động trong ngành xây dựng!