Tổng quan nghiên cứu

Tiểu thuyết Little Women của Louisa May Alcott, ra mắt lần đầu năm 1868, đã trở thành tác phẩm văn học kinh điển với sức sống bền bỉ hơn 150 năm, thu hút độc giả ở nhiều thế hệ và nhiều quốc gia. Tác phẩm tập trung khai thác đề tài gia đình, đặc biệt là hình tượng những người con gái trong gia đình March, phản ánh sâu sắc các giá trị truyền thống và tư tưởng nữ quyền manh nha trong xã hội Mỹ thế kỷ XIX. Qua đó, Little Women không chỉ là câu chuyện về tình cảm gia đình mà còn là bức tranh đa chiều về vai trò, vị trí của người phụ nữ trong bối cảnh xã hội có nhiều biến động.

Nghiên cứu này nhằm phân tích diễn ngôn về gia đình trong tiểu thuyết Little Women và hai bộ phim chuyển thể nổi bật năm 1994 và 2019, do Gillian Armstrong và Greta Gerwig đạo diễn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hình dung gia đình từ góc nhìn nữ quyền, sự tiếp nhận và phát triển các quan điểm gia đình qua các thời kỳ, đồng thời đánh giá ý nghĩa của các tác phẩm trong bối cảnh lịch sử - xã hội và văn hóa Mỹ thế kỷ XIX đến thế kỷ XXI. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc làm rõ giá trị cốt lõi vượt thời gian của tác phẩm, đồng thời góp phần mở rộng hiểu biết về mối quan hệ giữa văn học và điện ảnh trong việc truyền tải các giá trị xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết diễn ngôn và lý thuyết nữ quyền.

  • Lý thuyết diễn ngôn của Mikhail Bakhtin, Michel Foucault và Dominique Maingueneau được sử dụng để phân tích cách thức ngôn ngữ và các phát ngôn trong tác phẩm phản ánh và kiến tạo các giá trị xã hội, quyền lực và tri thức. Bakhtin nhấn mạnh mối liên hệ giữa không gian và thời gian (chronotope) trong diễn ngôn, Foucault tập trung vào mối quan hệ giữa tri thức và quyền lực, còn Maingueneau làm rõ sự khác biệt giữa diễn ngôn và lời nói, nhấn mạnh tính động và ngữ cảnh của diễn ngôn.

  • Lý thuyết nữ quyền được áp dụng để khai thác hình tượng người phụ nữ và vai trò của họ trong gia đình March, đồng thời phân tích các quan điểm về bình đẳng giới, quyền tự chủ và sự giải phóng khỏi các định kiến xã hội. Các trường phái nữ quyền tự do, cấp tiến và phân tâm học được tham khảo để làm rõ sự đa dạng trong tư tưởng nữ quyền và ảnh hưởng của nó đến tác phẩm.

Ba khái niệm chính được tập trung phân tích gồm: diễn ngôn gia đình, quyền lực giới và hình tượng người phụ nữ trong văn học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích nội dung kết hợp với phân tích diễn ngôn, so sánh đối chiếu giữa văn bản gốc Little Women và hai bộ phim chuyển thể năm 1994 và 2019.

  • Nguồn dữ liệu gồm bản tiếng Anh của tiểu thuyết Little Women (2012) và bản dịch tiếng Việt Những người phụ nữ bé nhỏ (2021), cùng hai bộ phim điện ảnh chuyển thể.

  • Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, sắp xếp hệ thống, phân tích diễn ngôn, so sánh và đối chiếu các hình tượng, quan điểm về gia đình và nữ quyền trong các tác phẩm.

  • Cỡ mẫu tập trung vào các nhân vật nữ chính trong gia đình March và các tình tiết liên quan đến diễn ngôn gia đình trong cả ba tác phẩm.

  • Timeline nghiên cứu bao gồm việc khảo sát lịch sử xuất bản, các công trình nghiên cứu trước đây, phân tích chi tiết nội dung tiểu thuyết và phim, đồng thời đánh giá sự tiếp nhận và phát triển diễn ngôn gia đình qua các thời kỳ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Gia đình là trung tâm của diễn ngôn trong Little Women
    Tiểu thuyết xây dựng hình ảnh gia đình March như một cộng đồng gắn kết bởi tình yêu thương và sự sẻ chia, dù gặp nhiều khó khăn về kinh tế. Ví dụ, trong đêm Giáng sinh, các cô gái March thể hiện sự đồng cảm và tình cảm gia đình sâu sắc, vượt lên trên những thiếu thốn vật chất. Câu nói của Beth: “Chúng ta có cha, mẹ, và có nhau” thể hiện giá trị tinh thần của gia đình chiếm ưu thế so với vật chất.

  2. Vai trò người phụ nữ được khẳng định trong gia đình và xã hội
    Các nhân vật nữ như Marmee, Meg, Jo, Beth và Amy thể hiện sự đa dạng về tính cách và khát vọng, đồng thời phản ánh sự đấu tranh giữa truyền thống và hiện đại. Jo March, với cá tính phóng khoáng và khát vọng độc lập, đại diện cho hình mẫu người phụ nữ mới, trong khi Marmee là biểu tượng của sự dẫn dắt và giáo dục truyền thống. Sự kết hợp này tạo nên sự cân bằng giữa các giá trị truyền thống và tư tưởng nữ quyền.

  3. Hai bộ phim chuyển thể thể hiện sự tiếp nhận và phát triển diễn ngôn gia đình khác biệt
    Bộ phim năm 1994 của Gillian Armstrong nhấn mạnh quyền lực và sự độc lập của người phụ nữ trong gia đình, thể hiện qua các chi tiết như sự cao thượng của Marmee và cá tính mạnh mẽ của Jo. Trong khi đó, phiên bản 2019 của Greta Gerwig phá vỡ cấu trúc tuyến tính của tiểu thuyết, tập trung vào cảm xúc và sự khẳng định bản thân của Jo, phản ánh quan điểm nữ quyền hiện đại hơn. Cả hai phim đều giữ được giá trị cốt lõi của tác phẩm gốc nhưng có cách tiếp cận và nhấn mạnh khác nhau.

  4. Diễn ngôn gia đình phản ánh mối quan hệ quyền lực và tri thức trong xã hội
    Qua phân tích diễn ngôn, gia đình March không chỉ là không gian nội tại mà còn là nơi thể hiện các mâu thuẫn xã hội về giới, quyền lực và định kiến. Sự vắng mặt của người cha và vai trò trụ cột của người mẹ cùng các cô con gái cho thấy sự đảo chiều quyền lực trong gia đình, đồng thời phản ánh những thay đổi xã hội về vị trí của phụ nữ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy diễn ngôn về gia đình trong Little Women là sự kết hợp tinh tế giữa các giá trị truyền thống và tư tưởng nữ quyền manh nha, phản ánh bối cảnh xã hội Mỹ thế kỷ XIX với những biến động về quyền lực giới. Việc phân tích diễn ngôn giúp làm rõ cách thức ngôn ngữ và các tình tiết trong tác phẩm thể hiện sự đấu tranh và khẳng định vị thế của người phụ nữ trong gia đình và xã hội.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, luận văn khẳng định sự độc đáo của việc kết hợp lý thuyết diễn ngôn và nữ quyền để phân tích tác phẩm, đồng thời mở rộng hiểu biết về sự tiếp nhận và phát triển diễn ngôn gia đình qua các phiên bản chuyển thể điện ảnh. Việc trình bày dữ liệu có thể được minh họa qua biểu đồ so sánh tỉ lệ xuất hiện các chủ đề về gia đình và nữ quyền trong tiểu thuyết và hai bộ phim, cũng như bảng phân tích các nhân vật nữ chính theo các tiêu chí về vai trò và tính cách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nghiên cứu liên ngành về diễn ngôn gia đình trong văn học và điện ảnh
    Khuyến nghị các nhà nghiên cứu kết hợp lý thuyết diễn ngôn, nữ quyền và các ngành khoa học xã hội khác để khai thác sâu hơn các chủ đề về gia đình và giới trong các tác phẩm văn học và phim ảnh. Thời gian thực hiện: 2-3 năm; chủ thể: các viện nghiên cứu, trường đại học.

  2. Phát triển các chương trình đào tạo về phân tích diễn ngôn và nữ quyền trong văn học
    Đề xuất bổ sung nội dung về lý thuyết diễn ngôn và nữ quyền vào chương trình giảng dạy chuyên ngành văn học nước ngoài và nghiên cứu văn hóa. Thời gian: 1-2 năm; chủ thể: các khoa văn học, trung tâm đào tạo.

  3. Khuyến khích dịch thuật và xuất bản các tác phẩm kinh điển với chú trọng đến bối cảnh văn hóa và giới
    Đề nghị các nhà xuất bản chú trọng dịch thuật có chất lượng, kèm theo các chú giải về bối cảnh xã hội và tư tưởng nữ quyền để giúp độc giả hiểu sâu sắc hơn về tác phẩm. Thời gian: liên tục; chủ thể: nhà xuất bản, dịch giả.

  4. Tổ chức hội thảo, tọa đàm về tiếp nhận văn học kinh điển qua các phương tiện truyền thông hiện đại
    Tạo diễn đàn trao đổi giữa các nhà nghiên cứu, đạo diễn, biên kịch để thảo luận về cách thức chuyển thể và tiếp nhận các tác phẩm kinh điển trong bối cảnh xã hội đương đại. Thời gian: hàng năm; chủ thể: các trường đại học, viện nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành Văn học nước ngoài
    Luận văn cung cấp kiến thức sâu sắc về lý thuyết diễn ngôn, nữ quyền và phân tích tác phẩm kinh điển, giúp nâng cao kỹ năng nghiên cứu và phân tích văn học.

  2. Giảng viên và nhà nghiên cứu văn học, điện ảnh
    Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy và nghiên cứu về mối quan hệ giữa văn học và điện ảnh, đặc biệt trong lĩnh vực chuyển thể và tiếp nhận văn học.

  3. Biên kịch, đạo diễn phim chuyển thể
    Giúp hiểu rõ hơn về cách tiếp cận và phát triển các chủ đề gia đình, nữ quyền trong chuyển thể, từ đó tạo ra các sản phẩm nghệ thuật có chiều sâu và giá trị xã hội.

  4. Độc giả quan tâm đến văn học kinh điển và nữ quyền
    Luận văn cung cấp góc nhìn mới mẻ và toàn diện về tác phẩm Little Women, giúp độc giả hiểu rõ hơn về bối cảnh xã hội và tư tưởng nữ quyền trong tác phẩm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao Little Women vẫn giữ được sức hút sau hơn 150 năm?
    Little Women kết hợp giữa giá trị truyền thống và tư tưởng nữ quyền manh nha, phản ánh những vấn đề xã hội vượt thời gian, đồng thời xây dựng hình tượng nhân vật đa chiều, gần gũi với nhiều thế hệ độc giả.

  2. Lý thuyết diễn ngôn giúp phân tích tác phẩm như thế nào?
    Lý thuyết diễn ngôn cho phép phân tích cách ngôn ngữ và các phát ngôn trong tác phẩm phản ánh quyền lực, tri thức và các giá trị xã hội, giúp hiểu sâu sắc hơn về bối cảnh và ý nghĩa của tác phẩm.

  3. Hai bộ phim chuyển thể có điểm gì khác biệt trong cách thể hiện gia đình?
    Bộ phim 1994 nhấn mạnh quyền lực và sự độc lập của người phụ nữ trong gia đình, còn phim 2019 tập trung vào cảm xúc và sự khẳng định bản thân của nhân vật Jo, phản ánh quan điểm nữ quyền hiện đại hơn.

  4. Vai trò của người mẹ trong gia đình March được thể hiện ra sao?
    Marmee là biểu tượng của sự dẫn dắt, giáo dục và tình yêu thương trong gia đình, đóng vai trò trụ cột tinh thần và là hình mẫu cho các cô con gái trên hành trình trưởng thành.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các tác phẩm khác không?
    Phương pháp kết hợp lý thuyết diễn ngôn và nữ quyền có thể áp dụng để phân tích các tác phẩm văn học và điện ảnh khác có đề tài gia đình và giới, giúp mở rộng hiểu biết về các vấn đề xã hội trong nghệ thuật.

Kết luận

  • Little Women là tác phẩm kinh điển phản ánh sâu sắc diễn ngôn về gia đình và nữ quyền trong xã hội Mỹ thế kỷ XIX.
  • Lý thuyết diễn ngôn và nữ quyền là công cụ hiệu quả để phân tích và hiểu rõ các giá trị xã hội được thể hiện trong tác phẩm.
  • Hai bộ phim chuyển thể năm 1994 và 2019 tiếp nhận và phát triển các quan điểm gia đình theo cách riêng, phản ánh sự thay đổi tư tưởng qua các thời kỳ.
  • Gia đình March được khắc họa như một cộng đồng gắn kết bởi tình yêu thương, đồng thời là không gian thể hiện mâu thuẫn và đấu tranh về quyền lực giới.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho các công trình phân tích liên ngành về văn học và điện ảnh, đồng thời đề xuất các giải pháp phát triển nghiên cứu và giáo dục về đề tài này.

Khuyến khích các nhà nghiên cứu và giảng viên áp dụng phương pháp phân tích diễn ngôn và nữ quyền để khai thác sâu hơn các tác phẩm văn học kinh điển và chuyển thể điện ảnh, đồng thời tổ chức các hội thảo chuyên đề nhằm thúc đẩy trao đổi học thuật về chủ đề gia đình và giới trong nghệ thuật.