Tổ chức dạy học theo nhóm môn đại số 7 tại trường trung học cơ sở Tân Đông Hiệp

• Tác giả: Nguyễn Ngọc Trâm
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Giáo Dục Học
• Đề tài: Tổ Chức Dạy Học Theo Nhóm Môn Đại Số 7 Tại Trường Trung Học Cơ Sở Tân Đông Hiệp
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
• 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1.3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
• 1.4. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 1.4.1. Khách thể nghiên cứu
• 1.4.2. Đối tượng nghiên cứu
• 1.5. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
• 1.6. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI
• 1.7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
• 1.7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO NHÓM
• 2.1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO NHÓM
• 2.2. NƯỚC NGOÀI
• 2.3. TRONG NƯỚC
• 2.4. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN
• 2.4.1. Dạy
• 2.4.2. Học

I. Giới thiệu về dạy học nhóm môn đại số 7

Dạy học nhóm là một phương pháp giáo dục hiện đại, được áp dụng rộng rãi trong các trường học nhằm nâng cao hiệu quả học tập. Tại trường Tân Đông Hiệp, việc tổ chức dạy học nhóm môn đại số 7 không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng làm việc nhóm mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tư duy độc lập. Môn đại số 7 đóng vai trò quan trọng trong chương trình toán phổ thông, là nền tảng cho các kiến thức toán học cao hơn. Việc áp dụng phương pháp dạy học nhóm trong môn này giúp học sinh có cơ hội trao đổi, thảo luận và giải quyết vấn đề một cách hiệu quả hơn.

1.1. Lý do chọn đề tài

Giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu tại Việt Nam. Để nâng cao chất lượng giáo dục, việc đổi mới phương pháp dạy học là cần thiết. Dạy học nhóm không chỉ giúp học sinh phát huy khả năng tư duy mà còn tạo ra môi trường học tập tích cực. Tại trường Tân Đông Hiệp, nhiều học sinh có học lực trung bình và yếu thường không tích cực trong việc học. Việc tổ chức dạy học theo nhóm sẽ giúp các em tự tin hơn, từ đó nâng cao kết quả học tập.

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu của nghiên cứu này là nâng cao kết quả dạy và học môn đại số 7 tại trường Tân Đông Hiệp thông qua việc tổ chức dạy học theo nhóm. Nghiên cứu sẽ tìm hiểu các mô hình tổ chức hoạt động nhóm, khảo sát thực trạng dạy học và thiết kế giáo án phù hợp với phương pháp dạy học nhóm. Qua đó, nghiên cứu sẽ đánh giá hiệu quả của phương pháp này trong việc nâng cao chất lượng học tập của học sinh.

II. Cơ sở lý luận của dạy học nhóm

Dạy học nhóm là một phương pháp giáo dục có nguồn gốc từ các nước phương Tây, được phát triển qua nhiều giai đoạn lịch sử. Các nhà giáo dục như John Dewey và Kurt Lewin đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học tập hợp tác. Nghiên cứu cho thấy rằng học sinh học tốt hơn khi làm việc cùng nhau thay vì cạnh tranh. Tại Việt Nam, dạy học nhóm đã được áp dụng trong nhiều năm qua, với nhiều hình thức như thảo luận nhóm và nhóm tự quản. Việc áp dụng phương pháp này trong dạy học môn đại số 7 sẽ giúp học sinh phát triển kỹ năng làm việc nhóm và nâng cao khả năng tư duy.

2.1. Lịch sử phát triển của dạy học nhóm

Dạy học nhóm đã có từ lâu trong lịch sử giáo dục. John Amos Comenius là một trong những người đầu tiên đưa ra ý tưởng học tập hợp tác. Sau đó, nhiều nhà giáo dục khác như Joseph Lancaster và Andrew Bell đã phát triển phương pháp này tại Anh. Tại Mỹ, Colonel Francis Parker đã áp dụng dạy học hợp tác để giảm tính cạnh tranh trong trường học. Các nghiên cứu của Johnson và các cộng sự đã chỉ ra rằng giáo dục hợp tác có hiệu quả cao hơn so với các phương pháp khác.

2.2. Ý nghĩa của dạy học nhóm trong giáo dục

Dạy học nhóm không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức mà còn phát triển các kỹ năng xã hội cần thiết. Học sinh học cách làm việc cùng nhau, chia sẻ ý tưởng và hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình học tập. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng học tập mà còn giúp học sinh tự tin hơn trong giao tiếp và hợp tác. Việc áp dụng dạy học nhóm trong môn đại số 7 sẽ tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự sáng tạo và tư duy độc lập của học sinh.

III. Thực trạng dạy học môn đại số 7 tại trường Tân Đông Hiệp

Thực trạng dạy học môn đại số 7 tại trường Tân Đông Hiệp cho thấy nhiều học sinh chưa thực sự tích cực trong việc học. Đặc biệt, các em có học lực trung bình và yếu thường không dám hỏi bạn bè về những vấn đề chưa nắm vững. Việc tổ chức dạy học theo nhóm sẽ giúp các em tự tin hơn, từ đó nâng cao kết quả học tập. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng giáo viên cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để áp dụng phương pháp này một cách hiệu quả.

3.1. Khảo sát thực trạng dạy học

Khảo sát thực trạng dạy học môn đại số 7 cho thấy nhiều học sinh chưa thực sự tập trung vào bài học. Các em thường thụ động và không dám tham gia vào các hoạt động nhóm. Điều này ảnh hưởng đến kết quả học tập của các em. Việc áp dụng dạy học nhóm sẽ giúp các em có cơ hội giao tiếp và hợp tác với nhau, từ đó nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức.

3.2. Đánh giá hiệu quả của dạy học nhóm

Đánh giá hiệu quả của dạy học nhóm cho thấy rằng phương pháp này có thể nâng cao chất lượng học tập của học sinh. Học sinh tham gia vào các hoạt động nhóm sẽ phát triển kỹ năng làm việc nhóm, tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề. Điều này không chỉ giúp các em học tốt hơn môn đại số mà còn chuẩn bị cho các em những kỹ năng cần thiết trong tương lai.

Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục được xem là quốc sách hàng đầu tại Việt Nam, đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy năng lực sáng tạo, tư duy phản biện của học sinh là yêu cầu cấp thiết. Môn Đại số lớp 7 giữ vai trò nền tảng trong chương trình Toán phổ thông, giúp học sinh phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy logic. Tuy nhiên, thực tế giảng dạy tại trường Trung học cơ sở Tân Đông Hiệp, tỉnh Bình Dương cho thấy nhiều học sinh, đặc biệt là nhóm học lực trung bình và yếu, còn thụ động, thiếu tập trung và chưa phát huy được tính tích cực trong học tập.

Mục tiêu nghiên cứu là tổ chức dạy học theo nhóm môn Đại số 7 nhằm nâng cao hiệu quả học tập, phát huy tính tích cực và kỹ năng làm việc nhóm của học sinh tại trường THCS Tân Đông Hiệp. Nghiên cứu tập trung vào 3 bài học trong chương II về hàm số và đồ thị, thực nghiệm trên 2 lớp khối 7 trong năm học 2014-2015. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông, đồng thời phát triển kỹ năng hợp tác và tư duy sáng tạo cho học sinh.

Theo khảo sát, khoảng 79,7% học sinh yêu thích hoặc rất thích môn Đại số, tuy nhiên 39,5% cảm thấy căng thẳng trong giờ học, chỉ 27,2% cho rằng giờ học sinh động. Phương pháp thuyết trình vẫn được 70% giáo viên sử dụng thường xuyên hoặc thỉnh thoảng, trong khi chỉ 17,4% giáo viên thường xuyên áp dụng dạy học theo nhóm nhỏ. Điều này cho thấy nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, lấy học sinh làm trung tâm là rất cần thiết.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết dạy học tích cực và dạy học hợp tác theo nhóm. Theo John Dewey và Kurt Lewin, học tập hợp tác giúp học sinh phát triển kỹ năng xã hội, tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề. Mô hình Jigsaw của Elliot Aronson nhấn mạnh vai trò của từng thành viên trong nhóm, tạo điều kiện cho sự tương tác bình đẳng và phát huy năng lực cá nhân.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

• Dạy học tích cực: Phương pháp tập trung vào hoạt động chủ động, sáng tạo của học sinh, giảm thiểu thuyết trình truyền thống.
• Dạy học theo nhóm: Tổ chức học sinh thành các nhóm nhỏ, mỗi thành viên vừa tự học vừa hỗ trợ bạn, cùng hoàn thành nhiệm vụ chung.
• Tính tích cực học tập: Thể hiện qua sự chủ động, hứng thú, kiên trì và sáng tạo trong quá trình học tập.

Lý thuyết về mối quan hệ biện chứng giữa dạy và học cũng được vận dụng, nhấn mạnh vai trò của giáo viên là người tổ chức, điều khiển hoạt động học, tạo điều kiện để học sinh tự khám phá và phát triển.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn:

• Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát 81 học sinh khối 7 và 23 giáo viên dạy Toán tại trường THCS Tân Đông Hiệp, cùng quan sát, phỏng vấn chuyên gia và phân tích tài liệu liên quan.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá mức độ yêu thích môn học, phương pháp dạy học hiện tại, khả năng chuẩn bị của giáo viên; kiểm định giả thuyết thống kê so sánh kết quả học tập giữa nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng.
• Timeline nghiên cứu: Thực nghiệm sư phạm diễn ra trong năm học 2014-2015, gồm giai đoạn tiền thực nghiệm, tổ chức dạy học theo nhóm 3 bài học, thu thập và phân tích dữ liệu sau thực nghiệm.

Cỡ mẫu được chọn dựa trên số lượng học sinh và giáo viên hiện có tại trường, đảm bảo tính đại diện và khả năng kiểm soát thực nghiệm. Phương pháp chọn mẫu là chọn lớp ngẫu nhiên trong khối 7 để thực hiện thí nghiệm và so sánh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ yêu thích môn Đại số: 18,5% học sinh rất thích, 61,2% thích, 37% bình thường và chỉ 1,2% không thích. Điều này cho thấy môn học có sức hấp dẫn tương đối cao nhưng vẫn còn khoảng 40% học sinh chưa thực sự hứng thú.
2. Phương pháp dạy học phổ biến: 70% giáo viên sử dụng thuyết trình thường xuyên hoặc thỉnh thoảng, trong khi chỉ 17,4% áp dụng dạy học theo nhóm nhỏ thường xuyên. 39,5% học sinh cảm thấy căng thẳng trong giờ học, chỉ 27,2% cho rằng giờ học sinh động.
3. Hiểu biết và vận dụng PPDH theo nhóm của giáo viên: 60% giáo viên đã nghe về phương pháp này nhưng chưa hiểu rõ, chỉ khoảng 20% vận dụng đạt hiệu quả. 65,2% giáo viên cho rằng việc chuẩn bị cho tiết dạy theo nhóm là bình thường hoặc khó, chỉ 4,3% thấy dễ dàng.
4. Hiệu quả dạy học theo nhóm: Qua thực nghiệm, nhóm học sinh được dạy theo phương pháp này có sự tiến bộ rõ rệt về kỹ năng hợp tác, tư duy sáng tạo và kết quả học tập tăng khoảng 15-20% so với nhóm đối chứng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy phương pháp dạy học theo nhóm chưa được áp dụng rộng rãi và hiệu quả chưa cao do nhiều nguyên nhân như thiếu hiểu biết sâu về phương pháp, khó khăn trong chuẩn bị bài giảng và quản lý lớp học. Tuy nhiên, khi được tổ chức bài bản, phương pháp này giúp học sinh phát huy tính tích cực, tăng cường kỹ năng xã hội và cải thiện kết quả học tập.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả phù hợp với nhận định của Johnson và cộng sự về ưu thế của giáo dục hợp tác trong việc nâng cao thành tích học tập và phát triển kỹ năng mềm. Việc áp dụng mô hình Jigsaw và STAD trong thực nghiệm đã giúp giảm hiện tượng học sinh ỷ lại, tăng sự tham gia tích cực của từng cá nhân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình trước và sau thực nghiệm giữa nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng, cũng như bảng thống kê mức độ hài lòng và tích cực tham gia của học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên về PPDH theo nhóm: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ thuật tổ chức, quản lý lớp học theo nhóm, ưu tiên trong vòng 6 tháng tới, do phòng Giáo dục và nhà trường phối hợp thực hiện.
2. Xây dựng và phổ biến bộ giáo án mẫu áp dụng PPDH theo nhóm cho môn Đại số lớp 7: Thiết kế ít nhất 5 bài giảng mẫu trong năm học tiếp theo, giúp giáo viên dễ dàng áp dụng và sáng tạo trong giảng dạy.
3. Cải thiện cơ sở vật chất, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nhóm: Sắp xếp lại không gian lớp học, trang bị thiết bị hỗ trợ như bảng nhóm, máy chiếu, trong vòng 1 năm, do nhà trường và các đơn vị liên quan thực hiện.
4. Tăng cường đánh giá và khuyến khích học sinh tham gia tích cực: Áp dụng các hình thức đánh giá kết hợp giữa đánh giá cá nhân và nhóm, khuyến khích sự hợp tác và sáng tạo, triển khai ngay trong các tiết học hiện tại.
5. Khuyến khích sự phối hợp giữa giáo viên và phụ huynh: Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về lợi ích của dạy học theo nhóm, tạo sự đồng thuận và hỗ trợ từ gia đình, thực hiện liên tục trong năm học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Toán cấp trung học cơ sở: Nắm bắt phương pháp dạy học theo nhóm, áp dụng vào giảng dạy môn Đại số để nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng mềm cho học sinh.
2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ phòng Giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, cải thiện điều kiện dạy học theo hướng đổi mới phương pháp.
3. Sinh viên ngành Sư phạm Toán: Học tập lý thuyết và thực tiễn về dạy học tích cực, chuẩn bị kỹ năng sư phạm hiện đại khi ra trường.
4. Các nhà nghiên cứu giáo dục: Tham khảo mô hình, phương pháp và kết quả nghiên cứu để phát triển các đề tài tiếp theo về đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh.

Câu hỏi thường gặp

1. Dạy học theo nhóm là gì và có lợi ích gì?
   Dạy học theo nhóm là phương pháp tổ chức học sinh thành các nhóm nhỏ để cùng nhau học tập, trao đổi và giải quyết nhiệm vụ chung. Lợi ích gồm phát huy tính tích cực, kỹ năng hợp tác, tư duy sáng tạo và nâng cao kết quả học tập.

2. Phương pháp dạy học theo nhóm có phù hợp với tất cả học sinh không?
   Phương pháp này phù hợp với đa số học sinh, nhưng đòi hỏi sự chủ động và ý thức hợp tác. Với học sinh yếu, cần có sự hỗ trợ và hướng dẫn cụ thể để tránh hiện tượng ỷ lại.

3. Làm thế nào để chia nhóm hiệu quả trong lớp học?
   Có thể chia nhóm ngẫu nhiên, theo trình độ hoặc sở trường. Việc lựa chọn cách chia nhóm phụ thuộc vào mục tiêu bài học, đặc điểm học sinh và điều kiện lớp học. Giáo viên cần linh hoạt và cân nhắc kỹ lưỡng.

4. Giáo viên cần chuẩn bị gì khi áp dụng dạy học theo nhóm?
   Giáo viên cần thiết kế kế hoạch bài dạy rõ ràng, xác định mục tiêu, nội dung trọng tâm, chuẩn bị tài liệu, phân công nhiệm vụ cho từng nhóm và lên kế hoạch quản lý lớp học hiệu quả.

5. Làm sao đánh giá hiệu quả dạy học theo nhóm?
   Có thể đánh giá qua kết quả học tập cá nhân và nhóm, sự tham gia tích cực trong hoạt động nhóm, kỹ năng hợp tác và phản hồi từ học sinh. Kết hợp đánh giá định tính và định lượng giúp có cái nhìn toàn diện.

Kết luận

• Dạy học theo nhóm là phương pháp tích cực, phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông, giúp phát huy tính chủ động, sáng tạo và kỹ năng xã hội của học sinh.
• Thực trạng tại trường THCS Tân Đông Hiệp cho thấy phương pháp này chưa được áp dụng rộng rãi và hiệu quả còn hạn chế do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.
• Thực nghiệm dạy học theo nhóm trong môn Đại số 7 đã chứng minh sự tiến bộ rõ rệt về kết quả học tập và kỹ năng hợp tác của học sinh.
• Cần có sự đầu tư bài bản về đào tạo giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất và xây dựng giáo án phù hợp để phát huy tối đa hiệu quả phương pháp này.
• Đề nghị các nhà quản lý, giáo viên và nhà nghiên cứu tiếp tục triển khai, hoàn thiện và nhân rộng mô hình dạy học theo nhóm trong giáo dục phổ thông.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa tập huấn cho giáo viên và xây dựng bộ giáo án mẫu trong năm học tới. Mời quý độc giả và các nhà giáo dục quan tâm áp dụng và phát triển phương pháp dạy học theo nhóm để nâng cao chất lượng giáo dục.