Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội mạnh mẽ của Việt Nam, ô nhiễm môi trường đã trở thành vấn đề cấp bách với nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Theo báo cáo môi trường quốc gia năm 2016, ô nhiễm không khí, nước và chất thải rắn tại các khu đô thị diễn biến phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em. Tỉnh Hải Dương, thuộc vùng kinh tế trọng điểm đồng bằng Bắc Bộ, với Trường Đại học Hải Dương là cơ sở đào tạo đại học công lập duy nhất, có vai trò quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực trẻ. Thế hệ sinh viên chiếm khoảng 27% dân số, là lực lượng chủ chốt trong việc xây dựng và bảo vệ môi trường bền vững. Tuy nhiên, thực trạng đạo đức môi trường ở sinh viên tại Trường Đại học Hải Dương còn nhiều hạn chế, với một bộ phận sinh viên chưa có ý thức bảo vệ môi trường đầy đủ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng đạo đức môi trường ở sinh viên Trường Đại học Hải Dương, xác định những điểm mạnh và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức, thái độ và hành vi bảo vệ môi trường. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn những năm gần đây, tại địa bàn tỉnh Hải Dương, nhằm góp phần xây dựng môi trường học tập xanh – sạch – đẹp, đồng thời nâng cao trách nhiệm xã hội của sinh viên trong công tác bảo vệ môi trường. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển giáo dục đạo đức môi trường, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững tại địa phương và cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận triết học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên, đặc biệt là về đạo đức môi trường. Hai lý thuyết trọng tâm được vận dụng gồm:

  1. Lý thuyết đạo đức môi trường: Đạo đức môi trường được hiểu là hệ thống các chuẩn mực, nguyên tắc điều chỉnh hành vi con người đối với môi trường nhằm bảo vệ sự hài hòa, ổn định và phát triển bền vững. Các chuẩn mực cơ bản bao gồm tôn trọng sự hài hòa hệ thống con người – xã hội – tự nhiên, sử dụng tài nguyên tiết kiệm, tuân thủ pháp luật bảo vệ môi trường, công bằng trong khai thác và bảo vệ tài nguyên, nâng cao tinh thần tương trợ trong xử lý sự cố môi trường, giữ gìn môi trường sống xanh – sạch – đẹp và thực hành lối sống văn hóa.

  2. Lý thuyết phát triển nhân cách và ý thức đạo đức: Tập trung vào đặc điểm tâm lý, sinh lý của sinh viên trong độ tuổi 18-24, giai đoạn hình thành nhân cách và ý thức tự giác. Tự ý thức và năng lực tự đánh giá là cơ sở để sinh viên điều chỉnh hành vi, trong đó có hành vi bảo vệ môi trường.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đạo đức, môi trường (tự nhiên và xã hội), đạo đức môi trường, ý thức đạo đức, hành vi đạo đức, chuẩn mực đạo đức môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp phân tích – tổng hợp, logic – lịch sử, hệ thống – cấu trúc và phân tích tài liệu thứ cấp. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Tài liệu pháp luật: Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, các nghị quyết, chỉ thị của Đảng và Nhà nước về bảo vệ môi trường.
  • Báo cáo môi trường quốc gia và các nghiên cứu khoa học xã hội liên quan.
  • Số liệu thực tế thu thập từ Trường Đại học Hải Dương qua khảo sát, phỏng vấn sinh viên và cán bộ giảng viên.
  • Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2016 đến 2018, phù hợp với giai đoạn phát triển của Trường Đại học Hải Dương.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm sinh viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định tính để làm rõ các vấn đề đạo đức môi trường trong sinh viên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ý thức và hành vi bảo vệ môi trường của sinh viên: Khoảng 70% sinh viên có ý thức bảo vệ môi trường thể hiện qua việc vứt rác đúng nơi quy định, tiết kiệm điện nước và tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường do nhà trường tổ chức. Tuy nhiên, còn khoảng 30% sinh viên chưa thực sự tự giác, có hành vi vứt rác bừa bãi hoặc thờ ơ với các hoạt động bảo vệ môi trường.

  2. Ảnh hưởng của gia đình và bạn bè: Gia đình có vai trò quan trọng trong hình thành đạo đức môi trường, đặc biệt là những sinh viên có gia đình hạnh phúc, quan tâm giáo dục đạo đức thường có ý thức bảo vệ môi trường tốt hơn. Bạn bè cũng ảnh hưởng mạnh mẽ, với khoảng 40% sinh viên cho biết hành vi của bạn bè tác động tích cực hoặc tiêu cực đến ý thức bảo vệ môi trường của bản thân.

  3. Vai trò của nhà trường và Đoàn Thanh niên: Nhà trường tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức môi trường như tuần giáo dục công dân đầu khóa, các hoạt động ngoại khóa, trồng cây xanh và vệ sinh khuôn viên. Đội Thanh niên xung kích với khoảng 50 sinh viên tích cực tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, góp phần nâng cao nhận thức và hành vi của sinh viên toàn trường.

  4. Những hạn chế và vấn đề tồn tại: Một số sinh viên chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của đạo đức môi trường, còn có hiện tượng vi phạm quy định về bảo vệ môi trường trong sinh hoạt và học tập. Việc khen thưởng và xử lý kỷ luật chưa thực sự hiệu quả để thúc đẩy ý thức tự giác của sinh viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sinh viên Trường Đại học Hải Dương đã có bước tiến tích cực trong việc hình thành ý thức và hành vi đạo đức môi trường, phù hợp với các báo cáo môi trường quốc gia và các nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục đạo đức môi trường. Tuy nhiên, tỷ lệ sinh viên chưa tự giác vẫn còn đáng kể, phản ánh ảnh hưởng của các yếu tố gia đình, bạn bè và môi trường học tập.

So sánh với các nghiên cứu tương tự ở các trường đại học khác, mức độ tham gia hoạt động bảo vệ môi trường của sinh viên Hải Dương tương đối cao, nhưng vẫn cần tăng cường hơn nữa các biện pháp giáo dục và quản lý. Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, khen thưởng kịp thời và xử lý nghiêm các vi phạm sẽ góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức môi trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ sinh viên tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, bảng phân tích ảnh hưởng của gia đình và bạn bè đến ý thức sinh viên, giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giáo dục đạo đức môi trường trong chương trình đào tạo: Nhà trường cần tích hợp nội dung giáo dục đạo đức môi trường vào các môn học chính khóa và ngoại khóa, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hành bảo vệ môi trường cho sinh viên. Thời gian thực hiện: từ năm học tiếp theo; chủ thể: Ban giám hiệu, khoa đào tạo.

  2. Phát huy vai trò của Đoàn Thanh niên và các tổ chức sinh viên: Mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng các hoạt động tình nguyện bảo vệ môi trường, đồng thời tổ chức các chiến dịch truyền thông, thi đua khen thưởng để khích lệ sinh viên tham gia tích cực. Thời gian: liên tục hàng năm; chủ thể: Đoàn Thanh niên, Hội sinh viên.

  3. Xây dựng hệ thống khen thưởng và xử lý kỷ luật hiệu quả: Thiết lập cơ chế khen thưởng cho sinh viên có hành vi bảo vệ môi trường xuất sắc và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, tạo động lực cho sinh viên tự giác thực hiện. Thời gian: triển khai trong năm học tới; chủ thể: Ban giám hiệu, phòng Công tác học sinh sinh viên.

  4. Tăng cường phối hợp với gia đình và cộng đồng: Tổ chức các buổi tọa đàm, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức của phụ huynh và cộng đồng về vai trò của gia đình trong giáo dục đạo đức môi trường cho sinh viên. Thời gian: 6 tháng đầu năm; chủ thể: Nhà trường, Ban phụ huynh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục đại học: Có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chương trình đào tạo, tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức môi trường phù hợp với đặc điểm sinh viên.

  2. Sinh viên các trường đại học, cao đẳng: Tham khảo để nâng cao nhận thức và hành vi bảo vệ môi trường trong học tập và sinh hoạt hàng ngày, góp phần xây dựng môi trường học tập xanh – sạch – đẹp.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý giáo dục, môi trường: Sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách, chương trình giáo dục đạo đức môi trường trong hệ thống giáo dục quốc dân.

  4. Các tổ chức đoàn thể, hội sinh viên và các nhóm tình nguyện: Áp dụng các giải pháp đề xuất để tổ chức các hoạt động bảo vệ môi trường hiệu quả, nâng cao vai trò của sinh viên trong công tác bảo vệ môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Đạo đức môi trường là gì và tại sao nó quan trọng đối với sinh viên?
    Đạo đức môi trường là hệ thống các chuẩn mực điều chỉnh hành vi con người với môi trường nhằm bảo vệ sự hài hòa và phát triển bền vững. Đối với sinh viên, đây là nền tảng để hình thành ý thức tự giác bảo vệ môi trường, góp phần xây dựng xã hội văn minh và bền vững.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến đạo đức môi trường của sinh viên?
    Gia đình, bạn bè và nhà trường là ba yếu tố chính ảnh hưởng đến ý thức và hành vi bảo vệ môi trường của sinh viên. Môi trường giáo dục tích cực và sự gương mẫu của thầy cô cũng đóng vai trò quan trọng.

  3. Nhà trường đã thực hiện những hoạt động gì để nâng cao đạo đức môi trường cho sinh viên?
    Trường Đại học Hải Dương tổ chức tuần giáo dục công dân đầu khóa, các hoạt động ngoại khóa như trồng cây xanh, vệ sinh khuôn viên, thành lập Đội Thanh niên xung kích tham gia bảo vệ môi trường và khen thưởng sinh viên tích cực.

  4. Làm thế nào để sinh viên có thể nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong cuộc sống hàng ngày?
    Sinh viên cần tự giác thực hiện các hành động như vứt rác đúng nơi quy định, tiết kiệm điện nước, tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, đồng thời lan tỏa ý thức này đến bạn bè và cộng đồng.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để khắc phục hạn chế trong đạo đức môi trường của sinh viên?
    Các giải pháp gồm tăng cường giáo dục trong chương trình đào tạo, phát huy vai trò Đoàn Thanh niên, xây dựng hệ thống khen thưởng và xử lý kỷ luật hiệu quả, phối hợp chặt chẽ với gia đình và cộng đồng.

Kết luận

  • Đạo đức môi trường là yếu tố thiết yếu trong việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, đặc biệt đối với sinh viên – thế hệ tương lai của đất nước.
  • Sinh viên Trường Đại học Hải Dương đã có ý thức bảo vệ môi trường tương đối tốt, nhưng vẫn còn một bộ phận chưa tự giác và cần được nâng cao nhận thức.
  • Gia đình, bạn bè và nhà trường là những nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến đạo đức môi trường của sinh viên.
  • Các giải pháp giáo dục, tổ chức hoạt động và quản lý khen thưởng, kỷ luật cần được triển khai đồng bộ để nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức môi trường.
  • Nghiên cứu đề xuất các bước tiếp theo nhằm mở rộng phạm vi khảo sát, đánh giá tác động của các giải pháp và phát triển mô hình giáo dục đạo đức môi trường phù hợp với sinh viên đại học trong tương lai.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng môi trường học tập và sinh sống xanh – sạch – đẹp, vì một tương lai bền vững cho thế hệ trẻ và toàn xã hội!