Tổng quan nghiên cứu

Huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên, với diện tích tự nhiên khoảng 89.262 ha, chiếm 17,78% diện tích tỉnh, là vùng miền núi có vị trí chiến lược về quốc phòng và phát triển kinh tế - xã hội. Từ năm 2016 đến 2020, huyện đã thực hiện điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường và nâng cao hiệu quả sử dụng đất. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát, quy hoạch chưa sát với nhu cầu thực tế, dẫn đến tình trạng “quy hoạch treo” và chậm tiến độ các dự án. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá kết quả thực hiện điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020, phân tích nguyên nhân tồn tại, đồng thời xây dựng phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030 phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Sông Hinh, sử dụng số liệu thu thập từ năm 2016 đến 2020 và dự báo đến năm 2030. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng đất, đồng thời hỗ trợ hoạch định chính sách phát triển bền vững cho địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về quy hoạch sử dụng đất, bao gồm:

  • Khái niệm quy hoạch sử dụng đất: Là hệ thống các biện pháp kinh tế, kỹ thuật và pháp chế nhằm tổ chức sử dụng đất đầy đủ, hợp lý, khoa học và hiệu quả, thông qua phân bổ quỹ đất cho các mục đích khác nhau, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất xã hội và bảo vệ môi trường.

  • Tính khả thi của quy hoạch sử dụng đất: Đánh giá dựa trên các tiêu chí pháp lý, khoa học - công nghệ, chuyên môn kỹ thuật, biện pháp thực hiện và giải pháp tổ chức quản lý, nhằm đảm bảo quy hoạch có thể triển khai hiệu quả trong thực tế.

  • Hiệu quả sử dụng đất: Tổng hòa lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường do quy hoạch mang lại, được đánh giá qua các chỉ tiêu định lượng và định tính, phản ánh sự cân đối giữa lợi ích người sử dụng đất và lợi ích xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: quy hoạch sử dụng đất, tính khả thi, hiệu quả sử dụng đất, biện pháp tổ chức thực hiện, và quản lý nhà nước về đất đai.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các phòng ban chuyên môn huyện Sông Hinh như Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chi cục Thống kê, cùng các bản đồ hiện trạng sử dụng đất và quy hoạch. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát thực địa, phỏng vấn 165 người dân và cán bộ quản lý tại 11 xã, thị trấn.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp tiếp cận hệ thống để đánh giá toàn diện các yếu tố tác động đến việc thực hiện quy hoạch. Sử dụng phần mềm Excel để xử lý, phân tích số liệu, xây dựng bảng biểu so sánh các chỉ tiêu sử dụng đất thực tế với kế hoạch.

  • Phương pháp chuyên gia: Tổ chức hội thảo lấy ý kiến các sở, ban ngành, lãnh đạo địa phương và chuyên gia để thẩm định, góp ý cho phương án quy hoạch.

  • Minh họa bản đồ: Trình bày hiện trạng sử dụng đất, kết quả thực hiện và định hướng quy hoạch đến năm 2030 bằng bản đồ thu nhỏ sử dụng phần mềm MicroStation.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 9/2021 đến tháng 6/2022, tập trung thu thập, xử lý số liệu và xây dựng phương án quy hoạch.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội: Huyện Sông Hinh có địa hình đa dạng với 33% diện tích là thung lũng thấp, 20% đồi núi thấp và 47% núi cao. Khí hậu đặc trưng với lượng mưa trung bình khoảng 2.600 mm/năm, nhiệt độ trung bình 26°C, độ ẩm 80-85%. Kinh tế phát triển với tốc độ tăng trưởng bình quân 16,69%/năm giai đoạn 2011-2020; cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, tỷ trọng nông nghiệp giảm từ 31,15% năm 2010 xuống 24% năm 2020, trong khi công nghiệp - xây dựng và thương mại dịch vụ tăng lên lần lượt 53,8% và 22,1%.

  2. Kết quả thực hiện điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020: Trong nhóm đất nông nghiệp, 3/8 chỉ tiêu đạt vượt kế hoạch, như đất trồng cây hàng năm đạt 116,32%, đất trồng cây lâu năm 114,39%, đất rừng phòng hộ 106,86%. Tuy nhiên, nhiều chỉ tiêu đất phi nông nghiệp chưa đạt kế hoạch, chỉ có 19,35% chỉ tiêu đạt hoặc vượt, 35,48% đạt 70-99%, còn lại dưới 70%. Nguyên nhân chính là dự báo nhu cầu sử dụng đất chưa sát thực tế, thiếu vốn đầu tư và chậm thu hút nhà đầu tư cho các dự án trọng điểm.

  3. Tồn tại và nguyên nhân: Quy hoạch chưa đồng bộ với các quy hoạch ngành khác, thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát, dẫn đến tình trạng “quy hoạch treo”. Việc bố trí quỹ đất chưa phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhiều dự án chậm tiến độ do thiếu vốn, giải phóng mặt bằng khó khăn, và sự phối hợp giữa các cấp, ngành chưa chặt chẽ.

  4. Phản hồi từ người dân và cán bộ quản lý: Qua khảo sát 165 phiếu, đa số người dân và cán bộ đánh giá việc lập điều chỉnh quy hoạch có tác động tích cực nhưng còn nhiều khó khăn trong thực hiện, đặc biệt về thủ tục hành chính và hỗ trợ tái định cư.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội huyện Sông Hinh, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực, đồng thời bảo vệ được diện tích đất nông nghiệp và rừng phòng hộ. Tuy nhiên, các chỉ tiêu sử dụng đất phi nông nghiệp chưa đạt kế hoạch phản ánh sự thiếu đồng bộ và tính khả thi của quy hoạch. Nguyên nhân chủ yếu là do dự báo nhu cầu chưa chính xác, thiếu nguồn lực tài chính và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các ngành, địa phương.

So sánh với các nghiên cứu tương tự ở các địa phương khác, những tồn tại như thiếu vốn, chậm giải phóng mặt bằng, và vi phạm quy hoạch là phổ biến. Việc trình bày dữ liệu qua bảng biểu so sánh chỉ tiêu quy hoạch và thực hiện, cùng bản đồ minh họa hiện trạng sử dụng đất giúp làm rõ các điểm mạnh, điểm yếu trong quá trình thực hiện.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm cơ sở khoa học để điều chỉnh, hoàn thiện quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030, đảm bảo phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường sinh thái của huyện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và quản lý quy hoạch sử dụng đất: Thiết lập cơ chế kiểm tra định kỳ, xử lý nghiêm các vi phạm quy hoạch nhằm nâng cao tính khả thi và hiệu quả thực hiện. Chủ thể thực hiện: UBND huyện và Phòng Tài nguyên và Môi trường. Thời gian: ngay trong giai đoạn 2023-2025.

  2. Cập nhật, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất sát với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội: Sử dụng số liệu thực tế và dự báo chính xác hơn để phân bổ quỹ đất hợp lý, đặc biệt cho các ngành công nghiệp, dịch vụ và hạ tầng kỹ thuật. Chủ thể: Ban Quản lý quy hoạch huyện phối hợp với các ngành liên quan. Thời gian: 2023-2024.

  3. Đẩy mạnh huy động nguồn lực tài chính và thu hút đầu tư: Tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, đồng thời tăng cường nguồn vốn đầu tư công để thực hiện các dự án trọng điểm, giải phóng mặt bằng kịp thời. Chủ thể: UBND huyện, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh. Thời gian: 2023-2028.

  4. Nâng cao nhận thức và tham gia của cộng đồng trong công tác quy hoạch: Tổ chức tuyên truyền, lấy ý kiến người dân và các bên liên quan trong quá trình lập và điều chỉnh quy hoạch để đảm bảo sự đồng thuận và hiệu quả thực hiện. Chủ thể: UBND xã, thị trấn và các tổ chức chính trị - xã hội. Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2023-2030.

  5. Phối hợp đồng bộ giữa các quy hoạch ngành và quy hoạch sử dụng đất: Thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành để đảm bảo tính thống nhất, tránh chồng chéo và mâu thuẫn trong quy hoạch. Chủ thể: UBND tỉnh, các sở ngành liên quan. Thời gian: 2023-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai và quy hoạch: Giúp nâng cao hiểu biết về thực trạng, tồn tại và giải pháp trong công tác quy hoạch sử dụng đất, từ đó cải thiện hiệu quả quản lý và tổ chức thực hiện.

  2. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan quản lý địa phương: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phù hợp, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất sát với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Các nhà đầu tư và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bất động sản, nông nghiệp, công nghiệp: Hiểu rõ về quy hoạch sử dụng đất để lựa chọn dự án đầu tư phù hợp, giảm thiểu rủi ro pháp lý và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  4. Các nhà nghiên cứu, học viên cao học ngành Quản lý đất đai, Quy hoạch đô thị và phát triển bền vững: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích số liệu và xây dựng phương án quy hoạch sử dụng đất trong bối cảnh thực tiễn địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quy hoạch sử dụng đất có vai trò gì trong phát triển kinh tế - xã hội của huyện Sông Hinh?
    Quy hoạch sử dụng đất là công cụ quan trọng để phân bổ quỹ đất hợp lý, tạo điều kiện phát triển các ngành kinh tế, bảo vệ môi trường và đảm bảo an ninh quốc phòng. Ví dụ, việc điều chỉnh quy hoạch đã giúp tăng diện tích đất trồng cây lâu năm lên 114,39% so với kế hoạch.

  2. Những khó khăn chính trong việc thực hiện quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 là gì?
    Khó khăn gồm thiếu vốn đầu tư, chậm giải phóng mặt bằng, quy hoạch chưa sát với nhu cầu thực tế, và thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các ngành. Điều này dẫn đến nhiều chỉ tiêu sử dụng đất phi nông nghiệp không đạt kế hoạch.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống, thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp qua khảo sát, phỏng vấn, phân tích thống kê bằng Excel, kết hợp lấy ý kiến chuyên gia và minh họa bản đồ bằng phần mềm MicroStation.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030?
    Các giải pháp gồm tăng cường kiểm tra, giám sát, cập nhật quy hoạch sát thực tế, huy động nguồn lực tài chính, nâng cao nhận thức cộng đồng và phối hợp đồng bộ giữa các quy hoạch ngành.

  5. Ai là đối tượng chính nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
    Cán bộ quản lý đất đai, nhà hoạch định chính sách, nhà đầu tư, doanh nghiệp và các nhà nghiên cứu, học viên ngành Quản lý đất đai và Quy hoạch đô thị là những đối tượng chính có thể ứng dụng kết quả nghiên cứu.

Kết luận

  • Đã đánh giá toàn diện điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và kết quả thực hiện điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 tại huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên.
  • Phát hiện nhiều chỉ tiêu sử dụng đất nông nghiệp đạt vượt kế hoạch, trong khi đất phi nông nghiệp còn nhiều hạn chế do thiếu đồng bộ và nguồn lực.
  • Xác định nguyên nhân tồn tại gồm dự báo nhu cầu chưa chính xác, thiếu vốn, giải phóng mặt bằng chậm và phối hợp liên ngành chưa hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030, tập trung vào kiểm tra, cập nhật quy hoạch, huy động vốn và nâng cao nhận thức cộng đồng.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý đất đai, hỗ trợ phát triển bền vững huyện Sông Hinh trong giai đoạn tới.

Hành động tiếp theo: Triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức hội thảo chuyên sâu để hoàn thiện phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030, đồng thời tăng cường công tác truyền thông và đào tạo nâng cao năng lực quản lý đất đai tại địa phương.