I. Tổng Quan Về Kiểm Soát Tập Trung Kinh Tế Tại Việt Nam
Kiểm soát tập trung kinh tế là một phần không thể thiếu của hệ thống cạnh tranh, cùng với các quy tắc chống độc quyền cấm các thỏa thuận hạn chế cạnh tranh và lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường. Việc áp dụng nó đáp ứng nhu cầu duy trì cấu trúc cạnh tranh của các ngành công nghiệp, không bị ảnh hưởng tiêu cực bởi các vụ tiếp quản hoặc sáp nhập. Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) thông qua luật cạnh tranh toàn diện bao gồm ba lĩnh vực chính: thỏa thuận chống cạnh tranh, lạm dụng đơn phương và sáp nhập chống cạnh tranh. Luật Cạnh tranh năm 2004 (sau đây gọi là LOC 2004) đã chứng minh rằng hệ thống pháp luật của Việt Nam đã được cải thiện để đáp ứng các yêu cầu hội nhập. Bằng cách ủng hộ các chính sách và hành vi thân thiện với cạnh tranh, luật cạnh tranh này đã có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam.
1.1. Định Nghĩa và Bản Chất của Tập Trung Kinh Tế
Có rất nhiều cách tiếp cận và định nghĩa về tập trung kinh tế được giới thiệu bởi các nhà kinh tế và các nhà nghiên cứu pháp lý. Theo “Bảng chú giải về Kinh tế Tổ chức Công nghiệp và Luật Cạnh tranh”, tập trung “đề cập đến mức độ mà một số ít các công ty và doanh nghiệp chiếm một tỷ lệ lớn các hoạt động kinh tế như tổng doanh thu, tài sản hoặc việc làm”. Trong trường hợp kinh tế và khoa học pháp lý Việt Nam, thuật ngữ tập trung kinh tế được định nghĩa là Tập trung Công nghiệp hoặc Thị trường. Mặc dù có thể thay thế cho nhau việc sử dụng “tập trung” và “sáp nhập”, Luật Mẫu về Cạnh tranh đã đưa ra các định nghĩa cho cả hai thuật ngữ này. Liên quan đến tập trung, có hai cách tiếp cận mà thuật ngữ này có thể được mô tả: (i) việc mua lại quyền kiểm soát đối với một doanh nghiệp khác thông qua sáp nhập và mua lại hoặc các hoạt động khác; và (ii) số lượng người chơi trên một thị trường nhất định (mức độ tập trung cao trên một thị trường cho thấy ít người chơi trên thị trường và ngược lại).
1.2. Tác Động của Tập Trung Kinh Tế Đến Cạnh Tranh Lành Mạnh
Mục tiêu tối thượng của các tổ chức là tối đa hóa lợi nhuận để tồn tại trên thị trường cạnh tranh. Trong những năm gần đây, sáp nhập và mua lại (M&A) đã trở thành chiến lược kinh doanh chủ đạo, được hàng ngàn công ty trên toàn thế giới áp dụng. Cách tiếp cận này đã phát triển thành một phần thiết yếu của bất kỳ nền kinh tế lành mạnh nào và là một phương pháp thiết yếu để đảm bảo rằng các công ty có thể cung cấp lợi nhuận cho chủ sở hữu và nhà đầu tư của họ. Ý nghĩa của nó có thể được giải thích bởi những lợi thế to lớn có được từ các hoạt động như vậy. Nói chung, M&A tăng cường sức mạnh tài chính và hoạt động hiện có của một công ty bằng cách săn lùng các lợi ích hiệp lực. Ví dụ, sự kết hợp của hai công ty có thể mang lại những lợi thế như giảm chi phí, tăng hiệu quả và quan trọng nhất là cải thiện doanh thu.
II. Phân Tích Tiêu Chí Đánh Giá Tập Trung Kinh Tế Theo Luật 2018
Luật Cạnh tranh 2018 (LOC 2018) đã được Quốc hội thông qua vào ngày 12 tháng 6 năm 2018 và có hiệu lực vào ngày 1 tháng 7 năm 2019. Luật mới giới thiệu một số lượng lớn các cải tiến, đặc biệt nhắm mục tiêu vào tập trung kinh tế. Phần mà điều này được giải quyết đã được tách ra khỏi phần của các thỏa thuận chống cạnh tranh. Mặc dù vậy, trong bối cảnh hiện tại của nền kinh tế Việt Nam, LOC 2018 vẫn bộc lộ một số bất cập trong các điều khoản quy định về tập trung kinh tế. Do đó, việc tiến hành nghiên cứu sâu hơn về các vấn đề do tập trung kinh tế đặt ra là rất cần thiết vì những lý do sau: Thứ nhất, luật mới cung cấp một số yếu tố chung để phân tích tiêu chí kiểm soát sáp nhập, không giống như người tiền nhiệm của nó, chỉ dựa vào thị phần.
2.1. Thị Phần Kết Hợp và Khả Năng Gây Tác Động Hạn Chế Cạnh Tranh
Sự thay đổi đáng chú ý này đã đạt được bằng cách nghiên cứu và áp dụng các quy định tiên tiến từ các quốc gia có khung cạnh tranh hiệu quả và các thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, xem xét sự khác biệt giữa các nền kinh tế trên toàn thế giới, một vấn đề cần xem xét là liệu việc thực hiện các điều khoản mới sẽ có thể áp dụng và hiệu quả trong môi trường cạnh tranh của Việt Nam hay không. Thứ hai, các quy định kiểm soát sáp nhập bao gồm cả tiêu chí định tính và định lượng, không được quy định trong LOC 2018 mà trong hướng dẫn của Chính phủ vào ngày 24 tháng 3 năm 2020, Nghị định 35/2020/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Cạnh tranh 2018 (Nghị định 35/2020).
2.2. Đánh Giá Tác Động Hạn Chế Cạnh Tranh và Lợi Ích Kinh Tế
Hiệu quả của các tiêu chí này phải được đảm bảo bằng sự phù hợp của nó với các điều kiện kinh tế xã hội trong mỗi giai đoạn. Do đó, điều cần thiết là phải có một phân tích và đánh giá kỹ lưỡng về các tiêu chí trong mối tương quan với tình trạng hiện tại của Việt Nam. Luận văn này với chủ đề “Đánh giá các tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế hiệu quả theo Luật Cạnh tranh 2018 của Việt Nam và các khuyến nghị cải thiện” nhằm mục đích cung cấp một phân tích chuyên sâu và các khuyến nghị để cải thiện các vấn đề đã đề cập ở trên.
III. Hướng Dẫn Quy Trình Thẩm Định Tập Trung Kinh Tế Chi Tiết
Luận văn nhằm mục đích đánh giá hiệu quả của các tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế theo Luật Cạnh tranh 2018 của Việt Nam và đưa ra các gợi ý cải thiện dựa trên đánh giá này. Để có thể đạt được mục tiêu này, các mục tiêu phụ sau đây của luận văn sẽ được phát triển: - Làm rõ các vấn đề lý thuyết về tập trung kinh tế và cơ chế kiểm soát của nó; - Phân tích và đánh giá các điều khoản liên quan đến tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế theo LOC 2018, Nghị định 35/2020 và việc áp dụng các điều khoản của chúng trong thực tế; - Đưa ra các khuyến nghị cải thiện dựa trên các bài học kinh nghiệm từ luật cạnh tranh của các quốc gia khác.
3.1. Hồ Sơ Thông Báo Tập Trung Kinh Tế Yêu Cầu và Thủ Tục
Các điều khoản liên quan đến tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế theo LOC 2018 và Nghị định 35/2020 và việc áp dụng các điều khoản của chúng trong thực tế. Các điều khoản liên quan đến tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế theo luật cạnh tranh của Hoa Kỳ, Canada, Nhật Bản, Trung Quốc, Liên minh Châu Âu (EU), Vương quốc Anh (UK), Đức, Áo, Tây Ban Nha, Úc. Luận văn tập trung vào các điều khoản liên quan đến tập trung kinh tế theo LOC 2018 và Nghị định 35/2020 của Việt Nam, các luật chuyên ngành liên quan khác không được xem xét trong phạm vi của luận văn.
3.2. Thời Hạn Thẩm Định và Quyết Định Của Cơ Quan Cạnh Tranh
Ngoài ra, luận văn sẽ kiểm tra chế độ kiểm soát sáp nhập của các quốc gia được đề cập trong phần 4. Liên quan đến giới hạn của nghiên cứu, luận văn sẽ tập trung vào các tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế, bao gồm ngưỡng thông báo, đánh giá các tác động chống cạnh tranh đáng kể gây ra hoặc có khả năng gây ra, đánh giá các tác động tích cực, đánh giá sơ bộ và đánh giá chính thức. Do đó, luận văn sẽ không đề cập đến các vấn đề liên quan đến thủ tục hoặc các khía cạnh khác của kiểm soát tập trung kinh tế như cơ quan kiểm soát sáp nhập, khoan hồng và các biện pháp trừng phạt.
IV. So Sánh Luật Cạnh Tranh 2018 Với Các Quốc Gia Tiên Tiến
Tác giả sẽ sử dụng kết hợp ba phương pháp nghiên cứu chính, cụ thể là phương pháp so sánh, phân tích và tổng hợp. - So sánh: so sánh giữa LOC 2018 và LOC 2004 để nhấn mạnh những cải tiến của cái trước, chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa luật cạnh tranh của Việt Nam và một số quốc gia được chọn khác để cung cấp kinh nghiệm nước ngoài cho Việt Nam. - Phân tích: phân tích các vấn đề lý thuyết và điều khoản của luật cạnh tranh Việt Nam và cung cấp một sự hiểu biết sâu sắc về chế độ kiểm soát tập trung kinh tế ở Việt Nam để đưa ra đánh giá và khuyến nghị cải thiện.
4.1. Học Hỏi Kinh Nghiệm Quốc Tế Về Kiểm Soát Tập Trung Kinh Tế
- Tổng hợp: thu thập các lập luận đã được chứng minh trước đây cũng như những bất cập đã được chỉ ra khi áp dụng, đưa ra các gợi ý theo tình trạng hiện tại của Việt Nam. Nội dung của luận văn được chia thành hai chương như sau: Chương 1. Tổng quan về tập trung kinh tế và cơ chế kiểm soát của nó Chương 2. Các tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế theo Luật Cạnh tranh Việt Nam và các khuyến nghị cải thiện.
4.2. Án Lệ Về Kiểm Soát Tập Trung Kinh Tế Tại Các Nước Phát Triển
Luật Cạnh tranh năm 2004 (sau đây gọi là LOC 2004) đã chứng minh rằng hệ thống pháp luật của Việt Nam đã được cải thiện để đáp ứng các yêu cầu hội nhập. Bằng cách ủng hộ các chính sách và hành vi thân thiện với cạnh tranh, luật cạnh tranh này đã có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, những đóng góp này đã bị hạn chế một phần bởi một số thiếu sót của hệ thống cạnh tranh vào thời điểm đó. Do đó, cách tiếp cận dựa trên hình thức của LOC 2004 (có thể có lợi thế khi sự thay đổi kinh tế ở giai đoạn đầu) không còn áp dụng được trong tình trạng hiện tại của Việt Nam.
V. Đề Xuất Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Luật Cạnh Tranh 2018
Hơn nữa, đất nước đã đạt đến một điểm mà nền kinh tế không thể tiến xa hơn nếu không có luật và chính sách cạnh tranh hoàn toàn hiệu quả. Do đó, vào ngày 12 tháng 6 năm 2018, bản sửa đổi mới của Luật Cạnh tranh (còn gọi là Luật Cạnh tranh 2018 và sau đây gọi là LOC 2018) đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực vào ngày 1 tháng 7 năm 2019. Luật mới giới thiệu một số lượng lớn các cải tiến, đặc biệt nhắm mục tiêu vào tập trung kinh tế. Phần mà điều này được giải quyết đã được tách ra khỏi phần của các thỏa thuận chống cạnh tranh.
5.1. Cải Cách Luật Cạnh Tranh Để Thúc Đẩy Phát Triển Bền Vững
Mặc dù vậy, trong bối cảnh hiện tại của nền kinh tế Việt Nam, LOC 2018 vẫn bộc lộ một số bất cập trong các điều khoản quy định về tập trung kinh tế. Do đó, việc tiến hành nghiên cứu sâu hơn về các vấn đề do tập trung kinh tế đặt ra là rất cần thiết vì những lý do sau: Thứ nhất, luật mới cung cấp một số yếu tố chung để phân tích tiêu chí kiểm soát sáp nhập, không giống như người tiền nhiệm của nó, chỉ dựa vào thị phần.
5.2. Tăng Cường Minh Bạch Hóa Thị Trường và Bảo Vệ Người Tiêu Dùng
Sự thay đổi đáng chú ý này đã đạt được bằng cách nghiên cứu và áp dụng các quy định tiên tiến từ các quốc gia có khung cạnh tranh hiệu quả và các thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, xem xét sự khác biệt giữa các nền kinh tế trên toàn thế giới, một vấn đề cần xem xét là liệu việc thực hiện các điều khoản mới sẽ có thể áp dụng và hiệu quả trong môi trường cạnh tranh của Việt Nam hay không. Thứ hai, các quy định kiểm soát sáp nhập bao gồm cả tiêu chí định tính và định lượng, không được quy định trong LOC 2018 mà trong hướng dẫn của Chính phủ vào ngày 24 tháng 3 năm 2020, Nghị định 35/2020/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Cạnh tranh 2018 (Nghị định 35/2020).
VI. Kết Luận và Triển Vọng Kiểm Soát Tập Trung Kinh Tế
Hiệu quả của các tiêu chí này phải được đảm bảo bằng sự phù hợp của nó với các điều kiện kinh tế xã hội trong mỗi giai đoạn. Do đó, điều cần thiết là phải có một phân tích và đánh giá kỹ lưỡng về các tiêu chí trong mối tương quan với tình trạng hiện tại của Việt Nam. Luận văn này với chủ đề “Đánh giá các tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế hiệu quả theo Luật Cạnh tranh 2018 của Việt Nam và các khuyến nghị cải thiện” nhằm mục đích cung cấp một phân tích chuyên sâu và các khuyến nghị để cải thiện các vấn đề đã đề cập ở trên.
6.1. Hội Nhập Kinh Tế Quốc Tế và Hiệu Quả Thi Hành Luật
Luận văn nhằm mục đích đánh giá hiệu quả của các tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế theo Luật Cạnh tranh 2018 của Việt Nam và đưa ra các gợi ý cải thiện dựa trên đánh giá này. Để có thể đạt được mục tiêu này, các mục tiêu phụ sau đây của luận văn sẽ được phát triển: - Làm rõ các vấn đề lý thuyết về tập trung kinh tế và cơ chế kiểm soát của nó; - Phân tích và đánh giá các điều khoản liên quan đến tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế theo LOC 2018, Nghị định 35/2020 và việc áp dụng các điều khoản của chúng trong thực tế.
6.2. Tác Động Của Luật Cạnh Tranh Đến Nền Kinh Tế Việt Nam
- Đưa ra các khuyến nghị cải thiện dựa trên các bài học kinh nghiệm từ luật cạnh tranh của các quốc gia khác. Các điều khoản liên quan đến tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế theo LOC 2018 và Nghị định 35/2020 và việc áp dụng các điều khoản của chúng trong thực tế. Các điều khoản liên quan đến tiêu chí kiểm soát tập trung kinh tế theo luật cạnh tranh của Hoa Kỳ, Canada, Nhật Bản, Trung Quốc, Liên minh Châu Âu (EU), Vương quốc Anh (UK), Đức, Áo, Tây Ban Nha, Úc.
