Tổng quan nghiên cứu

Hoa hồng (Rosa sp.) là một trong những loài hoa được ưa chuộng tại Việt Nam và trên thế giới, đặc biệt trong sản xuất hoa trồng chậu và hoa cắt cành. Tại Việt Nam, kỹ thuật nhân giống và lựa chọn giá thể trồng là hai yếu tố then chốt ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng hoa hồng. Theo ước tính, việc sử dụng các loại đá khoáng như perlite và vermiculite trong giá thể trồng có thể cải thiện đáng kể khả năng thoáng khí và giữ nước, từ đó thúc đẩy sự phát triển bộ rễ và sinh trưởng của cây. Tuy nhiên, hiệu quả phối trộn các loại đá này với giá thể hữu cơ bản địa vẫn chưa được đánh giá chi tiết.

Luận văn tập trung nghiên cứu ảnh hưởng của việc bổ sung đá perlite, đá vermiculite và nồng độ chất điều hòa sinh trưởng NAA (Naphthalene acetic acid) đến quá trình nhân giống và sinh trưởng của giống hoa hồng Mon Coeur trồng chậu tại Tp. Hồ Chí Minh trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 9 năm 2023. Mục tiêu cụ thể là xác định công thức giá thể và nồng độ NAA tối ưu nhằm nâng cao tỷ lệ sống, số lượng rễ, số cành cấp I, số lá, số hoa và hiệu quả kinh tế trong sản xuất hoa hồng Mon Coeur. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển kỹ thuật nhân giống và nâng cao chất lượng hoa hồng trồng chậu, góp phần tăng lợi nhuận cho người sản xuất với lợi nhuận đạt khoảng 56,3 triệu đồng/1.000 chậu và tỷ suất lợi nhuận 1,9 lần.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về sinh lý cây trồng, đặc biệt là vai trò của auxin trong quá trình hình thành rễ và phát triển cây. Auxin, trong đó NAA là một loại auxin tổng hợp, có tác dụng kích thích phân chia tế bào, hình thành rễ sơ cấp và rễ bên, đồng thời ảnh hưởng đến sự phát triển lá và cành. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng các mô hình phối trộn giá thể hữu cơ và vô cơ nhằm cân bằng khả năng giữ nước và độ thoáng khí, dựa trên các khái niệm về dung trọng, độ rỗng, khả năng trao đổi cation (CEC), pH và độ dẫn điện (EC) của giá thể.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Giá thể trồng chậu: hỗn hợp vật liệu hữu cơ và vô cơ tạo môi trường phát triển cho rễ.
  • Auxin (NAA): chất điều hòa sinh trưởng kích thích ra rễ.
  • Đá perlite và vermiculite: vật liệu vô cơ tăng độ xốp, giữ nước và thoáng khí cho giá thể.
  • Tỷ lệ cành cấp I, số lá, số hoa: chỉ tiêu đánh giá sinh trưởng và chất lượng cây hoa hồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu gồm hai thí nghiệm được thực hiện tại Trại thực nghiệm Khoa Nông học, Trường Đại học Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh từ tháng 2 đến tháng 9 năm 2023.

  • Thí nghiệm 1: Bố trí theo kiểu hoàn toàn ngẫu nhiên (CRD) một yếu tố với 6 nghiệm thức, mỗi nghiệm thức có 3 lần lặp lại, tổng cộng 18 ô cơ sở. Các nghiệm thức tương ứng với 6 công thức giá thể phối trộn mụn dừa, tro trấu, phân bò, đá perlite và đá vermiculite theo tỷ lệ khác nhau. Mỗi ô trồng 25 cây giống hoa hồng Mon Coeur trong chậu kích thước 21x20x25 cm, thể tích giá thể 4 lít/chậu.

  • Thí nghiệm 2: Bố trí theo kiểu hoàn toàn ngẫu nhiên hai yếu tố với 3 lần lặp lại. Yếu tố thứ nhất là nồng độ NAA gồm 0 ppm, 500 ppm và 1.500 ppm. Yếu tố thứ hai là công thức giá thể giâm cành gồm 3 loại phối trộn khác nhau giữa mụn dừa, đá perlite, đá vermiculite, phân rơm và tro trấu. Hom giống được giâm trong chậu nhỏ 4x5x6 cm.

Nguồn dữ liệu thu thập gồm các chỉ tiêu sinh trưởng (chiều cao cây, đường kính thân, số thân, số lá, số cành cấp I), chỉ tiêu về hoa (số lượng hoa, đường kính hoa, độ bền hoa), tỷ lệ sống hom giống, số rễ hom, tỷ lệ xuất vườn và các chỉ tiêu hóa lý của giá thể (pH, EC, dung trọng, độ rỗng). Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp phân tích phương sai (ANOVA) để đánh giá sự khác biệt giữa các nghiệm thức.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của công thức giá thể đến sinh trưởng cây hoa hồng Mon Coeur:
    Công thức giá thể gồm 3,5 mụn dừa + 1,5 đá perlite + 1,5 đá vermiculite + 1,5 tro trấu + 2 phân bò cho kết quả tốt nhất với số cành cấp I đạt 6,1 cành/cây, số lá trung bình 124,3 lá/cây và số hoa trung bình 12,4 hoa/cây. Độ pH của giá thể nằm trong khoảng 6,4 - 6,5, EC thấp hơn 0,6 mS/cm, dung trọng khoảng 0,3 g/cm³ và độ rỗng đạt 64,2%, phù hợp cho sự phát triển bộ rễ.

  2. Ảnh hưởng của nồng độ NAA và giá thể giâm cành đến tỷ lệ sống và phát triển rễ hom giống:
    Hom giống giâm trên công thức giá thể 5 mụn dừa + 5 đá vermiculite đạt tỷ lệ sống cao nhất 60,8%, số rễ trung bình 10,6 rễ/hom và tỷ lệ xuất vườn 56,9%. Xử lý hom giống với NAA nồng độ 1.500 ppm cho tỷ lệ sống cao nhất 75,9%, số rễ 10,8 rễ/hom và tỷ lệ xuất vườn 60,7%. Kết hợp giá thể 5 mụn dừa + 5 đá vermiculite với NAA 1.500 ppm đạt tỷ lệ xuất vườn cao nhất 71,1%.

  3. Hiệu quả kinh tế:
    Công thức giá thể phối trộn đá perlite và vermiculite giúp tăng lợi nhuận lên đến 56,3 triệu đồng/1.000 chậu, với tỷ suất lợi nhuận đạt 1,9 lần so với đối chứng sử dụng giá thể truyền thống.

Thảo luận kết quả

Việc bổ sung đá perlite và vermiculite vào giá thể đã cải thiện đáng kể độ thoáng khí và khả năng giữ nước, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bộ rễ và sinh trưởng của cây hoa hồng Mon Coeur. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy perlite giúp tăng độ xốp và thoát nước, trong khi vermiculite giữ nước tốt và cung cấp dinh dưỡng cho cây. Nồng độ NAA 1.500 ppm được xác định là mức tối ưu để kích thích ra rễ, tăng tỷ lệ sống và chất lượng hom giống, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực của auxin khi vượt quá nồng độ này.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh số cành cấp I, số lá và số hoa giữa các công thức giá thể, cũng như biểu đồ đường thể hiện tỷ lệ sống hom giống theo nồng độ NAA và loại giá thể. Bảng tổng hợp hiệu quả kinh tế minh họa lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận của từng công thức giá thể giúp người sản xuất dễ dàng lựa chọn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng công thức giá thể phối trộn 3,5 mụn dừa + 1,5 đá perlite + 1,5 đá vermiculite + 1,5 tro trấu + 2 phân bò trong sản xuất hoa hồng Mon Coeur trồng chậu để tăng số cành cấp I, số lá và số hoa, nâng cao hiệu quả kinh tế. Thời gian áp dụng: ngay trong vụ sản xuất tiếp theo. Chủ thể thực hiện: các nhà vườn và doanh nghiệp trồng hoa.

  2. Sử dụng nồng độ NAA 1.500 ppm cho xử lý hom giống giâm cành nhằm tăng tỷ lệ sống, số rễ và tỷ lệ xuất vườn. Thời gian áp dụng: trong quy trình nhân giống hom giống. Chủ thể thực hiện: kỹ thuật viên vườn ươm và nhà sản xuất cây giống.

  3. Kết hợp giá thể giâm cành 5 mụn dừa + 5 đá vermiculite với xử lý NAA 1.500 ppm để đạt tỷ lệ xuất vườn cao nhất (71,1%), nâng cao chất lượng hom giống. Thời gian áp dụng: trong quy trình nhân giống hom giống. Chủ thể thực hiện: các cơ sở sản xuất cây giống.

  4. Theo dõi và điều chỉnh các chỉ tiêu hóa lý của giá thể (pH, EC, dung trọng, độ rỗng) để đảm bảo môi trường phát triển tối ưu cho cây hoa hồng. Chủ thể thực hiện: các nhà nghiên cứu và kỹ thuật viên nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành Khoa học Cây trồng và Nông học:
    Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực nghiệm về ảnh hưởng của giá thể và auxin đến sinh trưởng hoa hồng, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về kỹ thuật nhân giống và trồng hoa.

  2. Nhà sản xuất và kỹ thuật viên vườn ươm hoa hồng:
    Áp dụng các công thức giá thể và nồng độ NAA tối ưu giúp nâng cao tỷ lệ sống hom giống, chất lượng cây con và hiệu quả kinh tế trong sản xuất hoa hồng trồng chậu.

  3. Doanh nghiệp sản xuất hoa và cây cảnh:
    Tối ưu hóa quy trình nhân giống và trồng hoa hồng Mon Coeur, giảm chi phí sản xuất, tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường.

  4. Sinh viên cao học và nghiên cứu sinh ngành Nông nghiệp:
    Tham khảo phương pháp nghiên cứu, bố trí thí nghiệm, phân tích dữ liệu và ứng dụng thực tiễn trong lĩnh vực khoa học cây trồng, đặc biệt về kỹ thuật nhân giống vô tính và quản lý giá thể.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bổ sung đá perlite và vermiculite vào giá thể trồng hoa hồng?
    Đá perlite và vermiculite giúp tăng độ xốp, khả năng thoáng khí và giữ nước cho giá thể, tạo môi trường thuận lợi cho bộ rễ phát triển, từ đó cải thiện sinh trưởng và chất lượng cây hoa hồng.

  2. Nồng độ NAA nào là tối ưu cho việc giâm cành hoa hồng Mon Coeur?
    Nồng độ NAA 1.500 ppm được xác định là mức tối ưu, giúp tăng tỷ lệ sống hom, số rễ và tỷ lệ xuất vườn, đồng thời tránh tác dụng phụ do nồng độ quá cao gây ra.

  3. Công thức giá thể nào cho hiệu quả kinh tế cao nhất trong nghiên cứu?
    Công thức phối trộn 3,5 mụn dừa + 1,5 đá perlite + 1,5 đá vermiculite + 1,5 tro trấu + 2 phân bò mang lại lợi nhuận khoảng 56,3 triệu đồng/1.000 chậu với tỷ suất lợi nhuận 1,9 lần.

  4. Làm thế nào để xử lý mụn dừa trước khi sử dụng làm giá thể?
    Mụn dừa cần được ngâm nước để loại bỏ tanin và xử lý bằng nước vôi loãng để giảm độ mặn, đảm bảo pH từ 6 đến 7 và EC dưới 0,5 mS/cm, tạo điều kiện tốt cho cây phát triển.

  5. Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu này cho các giống hoa hồng khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào giống Mon Coeur, các nguyên tắc về giá thể và nồng độ auxin có thể được tham khảo và điều chỉnh phù hợp cho các giống hoa hồng khác hoặc cây trồng tương tự.

Kết luận

  • Công thức giá thể phối trộn đá perlite và vermiculite với mụn dừa, tro trấu và phân bò tối ưu cho sinh trưởng và phát triển của hoa hồng Mon Coeur.
  • Nồng độ NAA 1.500 ppm là mức hiệu quả nhất để kích thích ra rễ và tăng tỷ lệ sống hom giống.
  • Kết hợp giá thể giâm cành 5 mụn dừa + 5 đá vermiculite với NAA 1.500 ppm đạt tỷ lệ xuất vườn cao nhất 71,1%.
  • Hiệu quả kinh tế được cải thiện rõ rệt với lợi nhuận đạt 56,3 triệu đồng/1.000 chậu và tỷ suất lợi nhuận 1,9 lần.
  • Đề xuất áp dụng ngay các công thức và kỹ thuật này trong sản xuất hoa hồng trồng chậu tại Tp. Hồ Chí Minh và các vùng có điều kiện tương tự.

Hành động tiếp theo: Các nhà sản xuất và kỹ thuật viên nên triển khai áp dụng công thức giá thể và nồng độ NAA tối ưu trong quy trình nhân giống và trồng hoa hồng để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.