Đánh giá hiệu quả công tác chuyển đổi ruộng đất và nhóm hộ trong quản lý đất đai nhằm tái cơ cấu ngành nông nghiệp tại huyện Thiệu Hóa

• Tác giả: Vũ Thị Tâm
• Người hướng dẫn: TS. Vũ Thị Thanh Thủy
• Trường học: Đại học Thái Nguyên - Trường Đại học Nông Lâm
• Chuyên ngành: Quản lý đất đai
• Đề tài: Đánh giá hiệu quả của công tác chuyển đổi ruộng đất theo nhóm hộ trong quản lý và sử dụng đất nhằm thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2015-2020
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Cơ sở khoa học
• 1.2. Tích tụ đất đai. Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp
• 1.3. Cơ sở pháp lý của việc thực hiện chuyển đổi ruộng đất
• 1.4. Cơ sở thực tiễn của tích tụ và tập trung ruộng đất
• 1.5. Tích tụ và tập trung ruộng đất ở một số nước trên thế giới
• 1.6. Tích tụ và tập trung ruộng đất ở Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Phạm vi nghiên cứu
• 2.3. Phạm vi không gian. Phạm vi thời gian
• 2.4. Nội dung nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu thứ cấp
• 2.6. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu
• 2.7. Phương pháp đánh giá hiệu quả sử dụng đất
• 2.8. Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu, tài liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Điều kiện tự nhiên- kinh tế xã hội huyện Thiệu Hóa. Điều kiện tự nhiên
• 3.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội. Thực trạng môi trường
• 3.3. Thực trạng công tác chuyển đổi ruộng đất huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa
• 3.4. Hiện trạng sử dụng đất huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa
• 3.5. Thực trạng công tác chuyển đổi ruộng đất huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa
• 3.6. Đánh giá hiệu quả công tác chuyển đổi ruộng đất tại 2 xã nghiên cứu
• 3.7. Đánh giá hiệu quả của công tác CĐRĐ đến quy mô sử dụng đất
• 3.8. Đánh giá hiệu quả của công tác chuyển đổi ruộng đất đến sự thay đổi của hệ thống giao thông, thủy lợi nội đồng
• 3.9. Đánh giá hiệu quả của công tác chuyển đổi ruộng đất đến diện tích, năng suất, sản lượng một số cây trồng chính
• 3.10. Đánh giá hiệu quả của công tác chuyển đổi ruộng đất đến một số kiểu sử dụng đất
• 3.11. Đánh giá hiệu quả của một số loại hình sử dụng đất nông nghiệp trước và sau chuyển đổi ruộng đất
• 3.12. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp
• 3.13. Những thuận lợi trong quá trình thực hiện công tác chuyển đổi ruộng đất huyện Thiệu Hóa
• 3.14. Một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện công tác chuyển đổi ruộng đất huyện Thiệu Hóa
• 3.15. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp sau chuyển đổi ruộng đất huyện Thiệu Hóa
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Chuyển đổi ruộng đất

Chuyển đổi ruộng đất là một trong những chính sách quan trọng nhằm giải quyết tình trạng manh mún đất đai, nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. Tại huyện Thiệu Hóa, việc chuyển đổi ruộng đất được thực hiện theo nhóm hộ, giúp tập trung đất đai, tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các tiến bộ kỹ thuật và cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp. Quá trình này đã góp phần thúc đẩy tái cơ cấu nông nghiệp, nâng cao năng suất và sản lượng cây trồng. Tuy nhiên, việc chuyển đổi ruộng đất cũng gặp phải một số khó khăn như sự thiếu đồng thuận giữa các hộ nông dân và vướng mắc trong công tác quản lý đất đai.

1.1. Hiệu quả chuyển đổi

Hiệu quả chuyển đổi ruộng đất tại huyện Thiệu Hóa được thể hiện qua việc tăng quy mô sử dụng đất, cải thiện hệ thống giao thông và thủy lợi nội đồng. Các số liệu nghiên cứu cho thấy, diện tích đất canh tác sau chuyển đổi đã tăng lên đáng kể, đồng thời năng suất và sản lượng của một số cây trồng chính như lúa, ngô cũng được cải thiện. Điều này chứng minh rằng chuyển đổi ruộng đất không chỉ giúp giải quyết vấn đề manh mún đất đai mà còn góp phần nâng cao năng suất và hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp.

1.2. Nhóm hộ nông dân

Việc chuyển đổi ruộng đất theo nhóm hộ nông dân đã tạo ra sự liên kết chặt chẽ giữa các hộ gia đình, giúp họ cùng nhau đầu tư và phát triển sản xuất. Mô hình này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất mà còn tạo điều kiện để áp dụng các tiến bộ kỹ thuật mới. Tuy nhiên, sự thành công của mô hình này phụ thuộc nhiều vào sự đồng thuận và hợp tác giữa các hộ nông dân, cũng như sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương.

II. Tái cơ cấu nông nghiệp

Tái cơ cấu nông nghiệp là một trong những mục tiêu quan trọng của chính sách phát triển nông nghiệp tại huyện Thiệu Hóa. Quá trình này được thực hiện thông qua việc chuyển đổi ruộng đất, tập trung đất đai và áp dụng các mô hình sản xuất hiện đại. Kết quả nghiên cứu cho thấy, tái cơ cấu nông nghiệp đã giúp cải thiện hiệu quả sử dụng đất, tăng năng suất và sản lượng cây trồng, đồng thời góp phần phát triển bền vững nông nghiệp địa phương.

2.1. Phát triển nông nghiệp

Phát triển nông nghiệp tại huyện Thiệu Hóa được thúc đẩy mạnh mẽ thông qua các chính sách hỗ trợ và đầu tư vào cơ sở hạ tầng. Việc chuyển đổi ruộng đất và áp dụng các mô hình sản xuất hiện đại đã giúp nâng cao hiệu quả kinh tế, tăng thu nhập cho nông dân. Đồng thời, quá trình này cũng góp phần bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên đất đai một cách hợp lý.

2.2. Chính sách nông nghiệp

Các chính sách nông nghiệp được triển khai tại huyện Thiệu Hóa đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi ruộng đất và tái cơ cấu nông nghiệp. Các chính sách này bao gồm hỗ trợ vốn, kỹ thuật và đào tạo nguồn nhân lực, giúp nông dân tiếp cận với các phương pháp sản xuất tiên tiến. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn góp phần nâng cao năng suất và chất lượng nông sản.

III. Quản lý đất đai

Quản lý đất đai là một yếu tố quan trọng trong việc thực hiện chuyển đổi ruộng đất và tái cơ cấu nông nghiệp tại huyện Thiệu Hóa. Công tác quản lý đất đai bao gồm việc đo đạc, lập hồ sơ địa chính và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Quá trình này đã giúp giải quyết tình trạng manh mún đất đai, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tập trung đất đai và áp dụng các mô hình sản xuất hiện đại.

3.1. Hiệu quả quản lý

Hiệu quả quản lý đất đai tại huyện Thiệu Hóa được thể hiện qua việc giảm thiểu tình trạng manh mún đất đai và tăng cường hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. Các số liệu nghiên cứu cho thấy, việc quản lý đất đai chặt chẽ đã giúp tăng diện tích đất canh tác và cải thiện hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp.

3.2. Thách thức quản lý

Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, công tác quản lý đất đai tại huyện Thiệu Hóa vẫn gặp phải một số thách thức như sự phức tạp trong việc đo đạc và lập hồ sơ địa chính, cũng như sự thiếu đồng thuận giữa các hộ nông dân. Điều này đòi hỏi sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng để giải quyết các vấn đề còn tồn tại.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2020, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa đã thực hiện công tác chuyển đổi ruộng đất theo nhóm hộ nhằm tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Với diện tích tự nhiên khoảng 15.567 ha và mật độ dân số 1.102 người/km², huyện có điều kiện thuận lợi để phát triển nông nghiệp đa canh. Tuy nhiên, tình trạng manh mún ruộng đất vẫn là một thách thức lớn, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật. Theo báo cáo, số thửa ruộng bình quân một hộ nông dân tại Việt Nam là khoảng 7-8 thửa, gây khó khăn trong cơ giới hóa và quản lý đất đai. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá hiệu quả công tác chuyển đổi ruộng đất theo nhóm hộ trên địa bàn huyện Thiệu Hóa, làm cơ sở đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hai xã đại diện cho hai vùng địa lý khác nhau trong huyện, với tổng số 60 hộ được khảo sát. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện cơ chế, chính sách về đất đai mà còn hỗ trợ các địa phương có điều kiện tương đồng trong việc phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa, nâng cao thu nhập và đời sống người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về tích tụ và tập trung ruộng đất, hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả này. Tích tụ ruộng đất được hiểu là quá trình tăng quy mô diện tích sử dụng đất của chủ thể thông qua các hình thức chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế và thế chấp quyền sử dụng đất. Hiệu quả sử dụng đất được đánh giá trên ba khía cạnh: kinh tế, xã hội và môi trường. Hiệu quả kinh tế tập trung vào giá trị sản xuất, chi phí trung gian và giá trị gia tăng; hiệu quả xã hội phản ánh khả năng tạo việc làm và nâng cao thu nhập; hiệu quả môi trường đánh giá tác động của việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Các khái niệm chính bao gồm: manh mún ruộng đất, dồn điền đổi thửa, chuyển đổi ruộng đất theo nhóm hộ, hiệu quả kinh tế sử dụng đất, và hiệu quả xã hội sử dụng đất.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu thứ cấp từ các cơ quan nhà nước như Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Phòng Thống kê huyện Thiệu Hóa, cùng với số liệu điều tra thực địa tại hai xã Thiệu Giang và Thiệu Toán. Phương pháp chọn mẫu là lấy mẫu ngẫu nhiên có hệ thống với tổng số 60 hộ, mỗi xã 30 hộ. Thời gian thu thập số liệu từ năm 2015 đến 2019, trong đó số liệu trước chuyển đổi ruộng đất được lấy trước tháng 8/2016, số liệu sau chuyển đổi từ tháng 8/2016 đến tháng 2/2019. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Excel, trình bày kết quả bằng bảng biểu và biểu đồ. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả gồm giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị gia tăng, giá trị ngày công lao động, mức độ chấp nhận của người dân, khả năng thu hút lao động và tác động môi trường qua việc sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Giảm số thửa ruộng và tăng diện tích thửa đất: Sau chuyển đổi ruộng đất, số thửa ruộng bình quân giảm từ 7,8 xuống còn 3,8 thửa/hộ, tương đương giảm 51%. Diện tích thửa đất trung bình tăng từ khoảng 286,9 m² lên 357 m²/thửa tại xã Thiệu Giang và từ 216 m² lên 425 m²/thửa tại xã Thiệu Toán, giúp tiết kiệm diện tích đắp bờ và ranh giới thửa đất.

2. Tăng năng suất và sản lượng cây trồng chính: Năng suất lúa và các cây trồng chính tăng từ 15-20% sau chuyển đổi, giá trị thu nhập tăng từ 13 triệu đồng/ha/năm lên 18 triệu đồng/ha/năm, có nơi đạt tới 25-30 triệu đồng/ha/năm.

3. Cải thiện hệ thống giao thông và thủy lợi nội đồng: Diện tích đất giao thông và thủy lợi nội đồng tăng đáng kể, tạo điều kiện thuận lợi cho cơ giới hóa và quản lý sản xuất, giảm thiểu ngập úng và tăng hiệu quả sử dụng đất.

4. Tăng hiệu quả kinh tế và lao động: Giá trị gia tăng và giá trị ngày công lao động tăng rõ rệt, thể hiện qua việc giảm chi phí trung gian và tăng năng suất lao động. Hiệu quả sử dụng lao động được cải thiện, góp phần nâng cao thu nhập và giải quyết việc làm cho người dân.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các kết quả tích cực là do việc chuyển đổi ruộng đất theo nhóm hộ đã giảm tình trạng manh mún, tạo điều kiện thuận lợi cho cơ giới hóa và áp dụng tiến bộ kỹ thuật. So với các nghiên cứu tại các tỉnh đồng bằng sông Hồng, kết quả tại Thiệu Hóa tương đồng với xu hướng giảm số thửa và tăng diện tích thửa đất, đồng thời nâng cao năng suất cây trồng. Việc cải thiện hệ thống giao thông và thủy lợi nội đồng cũng góp phần giảm thiểu rủi ro thiên tai, tăng khả năng ứng phó và ổn định sản xuất. Kết quả này khẳng định vai trò quan trọng của chính sách chuyển đổi ruộng đất trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh số thửa ruộng, diện tích thửa đất, năng suất cây trồng trước và sau chuyển đổi, cũng như bảng tổng hợp giá trị sản xuất và chi phí trung gian.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tuyên truyền và vận động nhân dân: Đẩy mạnh công tác truyền thông về lợi ích của chuyển đổi ruộng đất theo nhóm hộ nhằm nâng cao nhận thức và sự đồng thuận của người dân, đặc biệt tại các xã chưa thực hiện hoặc thực hiện chưa hiệu quả. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: UBND huyện, các xã, tổ chức đoàn thể.

2. Hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ: Xây dựng và ban hành các chính sách hỗ trợ về tài chính, kỹ thuật và đào tạo nhằm khuyến khích các hộ gia đình tham gia chuyển đổi ruộng đất, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho cơ giới hóa và ứng dụng khoa học kỹ thuật. Thời gian: 2-3 năm; Chủ thể: Sở Nông nghiệp, UBND tỉnh.

3. Phát triển hạ tầng giao thông và thủy lợi nội đồng: Đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông nội đồng và thủy lợi nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất tập trung, giảm thiểu ngập úng và tăng hiệu quả sử dụng đất. Thời gian: 3-5 năm; Chủ thể: UBND huyện, các phòng ban liên quan.

4. Xây dựng mô hình liên kết sản xuất theo nhóm hộ: Khuyến khích hình thành các tổ hợp tác, hợp tác xã nông nghiệp theo nhóm hộ để tăng cường liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm và nâng cao giá trị gia tăng. Thời gian: 2-4 năm; Chủ thể: Hội Nông dân, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai và nông nghiệp: Giúp hiểu rõ về hiệu quả và các vấn đề thực tiễn trong công tác chuyển đổi ruộng đất, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

2. Nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành quản lý đất đai, nông nghiệp: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng trong giảng dạy.

3. Các tổ chức hợp tác xã, tổ hợp tác nông nghiệp: Tham khảo kinh nghiệm và giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất, phát triển sản xuất theo nhóm hộ.

4. Người dân và hộ nông dân tại các địa phương có điều kiện tương đồng: Hiểu rõ lợi ích của chuyển đổi ruộng đất, từ đó chủ động tham gia và áp dụng các mô hình sản xuất hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. Chuyển đổi ruộng đất theo nhóm hộ là gì?
   Là việc các hộ gia đình tự nguyện đổi đất cho nhau để tạo thành những thửa đất lớn hơn, thuận lợi cho sản xuất tập trung và cơ giới hóa, nâng cao hiệu quả sử dụng đất.

2. Tại sao chuyển đổi ruộng đất lại quan trọng đối với nông nghiệp?
   Chuyển đổi giúp giảm tình trạng manh mún, tăng quy mô sản xuất, tạo điều kiện áp dụng tiến bộ kỹ thuật và cơ giới hóa, từ đó nâng cao năng suất và thu nhập.

3. Hiệu quả kinh tế của chuyển đổi ruộng đất được đánh giá như thế nào?
   Thông qua các chỉ tiêu như giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị gia tăng và giá trị ngày công lao động, phản ánh mức độ tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất.

4. Có những khó khăn gì trong quá trình chuyển đổi ruộng đất?
   Bao gồm sự chưa đồng thuận của người dân, khó khăn trong quản lý đất đai, hạn chế về hạ tầng giao thông và thủy lợi, cũng như các rào cản về chính sách và kỹ thuật.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả chuyển đổi ruộng đất?
   Cần kết hợp tuyên truyền, hoàn thiện chính sách hỗ trợ, đầu tư hạ tầng, phát triển mô hình liên kết sản xuất và tăng cường quản lý nhà nước về đất đai.

Kết luận

• Công tác chuyển đổi ruộng đất theo nhóm hộ tại huyện Thiệu Hóa đã giảm số thửa ruộng bình quân từ 7,8 xuống còn 3,8 thửa/hộ, tăng diện tích thửa đất trung bình lên 357 m².
• Năng suất cây trồng chính tăng từ 15-20%, giá trị thu nhập tăng từ 13 triệu đồng/ha/năm lên 18 triệu đồng/ha/năm, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và xã hội.
• Hệ thống giao thông và thủy lợi nội đồng được cải thiện, tạo điều kiện thuận lợi cho cơ giới hóa và quản lý sản xuất.
• Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tuyên truyền, hoàn thiện chính sách, đầu tư hạ tầng và phát triển mô hình liên kết sản xuất theo nhóm hộ.
• Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đa dạng hóa mô hình chuyển đổi ruộng đất để thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và tổ chức liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh chính sách phù hợp, góp phần phát triển nông nghiệp hiện đại và bền vững tại huyện Thiệu Hóa và các địa phương tương đồng.