Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm trong giáo dục phổ thông mới đang trở thành một xu hướng quan trọng nhằm phát triển năng lực thực tiễn và kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở (THCS). Tại trường THCS Pam Sơn, thành phố Bắc Ninh, hoạt động trải nghiệm được triển khai theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới từ năm 2017 đến 2019, với mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, phát huy tính chủ động, sáng tạo và kỹ năng xã hội của học sinh. Theo báo cáo của ngành giáo dục tỉnh Bắc Ninh, tỷ lệ học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm tại trường đạt khoảng 85%, góp phần tích cực vào việc hình thành phẩm chất và năng lực cá nhân.

Nghiên cứu tập trung đánh giá quản trị hoạt động trải nghiệm của học sinh tại trường THCS Pam Sơn, nhằm xác định thực trạng, những điểm mạnh, hạn chế và đề xuất giải pháp quản trị hiệu quả phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh THCS. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động trải nghiệm trong và ngoài giờ học, giai đoạn từ năm học 2017-2019 tại trường THCS Pam Sơn, thành phố Bắc Ninh. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho nhà trường và các cơ quan quản lý giáo dục trong việc tổ chức, quản lý hoạt động trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản trị giáo dục và lý thuyết trải nghiệm sáng tạo trong giáo dục. Lý thuyết quản trị giáo dục tập trung vào các yếu tố quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp và kiểm tra đánh giá nhằm đảm bảo hiệu quả hoạt động giáo dục. Lý thuyết trải nghiệm sáng tạo nhấn mạnh vai trò của hoạt động trải nghiệm trong việc phát triển phẩm chất, năng lực, kỹ năng sống và sáng tạo của học sinh thông qua các hoạt động thực tiễn, tương tác xã hội và tự khám phá.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Hoạt động trải nghiệm (HTTN): Các hoạt động giáo dục ngoài giờ học nhằm phát triển kỹ năng sống, phẩm chất và năng lực cho học sinh.
  • Quản trị hoạt động trải nghiệm: Quá trình tổ chức, điều phối, kiểm soát và đánh giá các hoạt động trải nghiệm nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
  • Chương trình giáo dục phổ thông mới: Chương trình đổi mới giáo dục được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành từ năm 2015, nhấn mạnh phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.
  • Tâm sinh lý học sinh THCS: Đặc điểm phát triển tâm lý, sinh lý của học sinh trung học cơ sở, ảnh hưởng đến cách thức tổ chức hoạt động giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực trạng quản trị hoạt động trải nghiệm tại trường THCS Pam Sơn, gồm:

  • Phiếu điều tra ý kiến của 120 học sinh, 30 giáo viên và 10 cán bộ quản lý nhà trường.
  • Phỏng vấn sâu 5 giáo viên chủ nhiệm và 3 cán bộ quản lý.
  • Tài liệu, báo cáo hoạt động của nhà trường giai đoạn 2017-2019.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích định lượng số liệu khảo sát bằng phần mềm SPSS, với các chỉ số thống kê mô tả và kiểm định t-test, ANOVA để so sánh mức độ đánh giá giữa các nhóm đối tượng.
  • Phân tích định tính nội dung phỏng vấn nhằm làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu kéo dài 12 tháng, từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2019.

Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan. Phương pháp phân tích hỗn hợp giúp kết hợp số liệu khách quan và ý kiến chuyên sâu, tăng tính chính xác và thực tiễn của nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản trị hoạt động trải nghiệm còn nhiều hạn chế:
    Khoảng 68% học sinh và 60% giáo viên đánh giá công tác quản trị hoạt động trải nghiệm tại trường chưa thực sự hiệu quả, đặc biệt ở khâu lập kế hoạch và kiểm tra đánh giá. So với mức 75% kỳ vọng, đây là khoảng cách đáng kể.

  2. Nội dung hoạt động trải nghiệm chưa đa dạng và chưa gắn kết chặt chẽ với chương trình giáo dục phổ thông mới:
    Chỉ có khoảng 55% học sinh cho rằng các hoạt động trải nghiệm phù hợp với sở thích và nhu cầu phát triển cá nhân. Nội dung chủ yếu tập trung vào các hoạt động ngoại khóa truyền thống, thiếu các hoạt động sáng tạo, kỹ năng mềm.

  3. Vai trò của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý trong quản trị hoạt động trải nghiệm còn hạn chế:
    40% giáo viên chưa được đào tạo bài bản về quản trị hoạt động trải nghiệm, dẫn đến việc tổ chức hoạt động chưa linh hoạt, chưa phát huy hết tiềm năng của học sinh. Cán bộ quản lý cũng chưa có hệ thống giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động một cách khoa học.

  4. Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa đồng bộ:
    Chỉ khoảng 50% học sinh và giáo viên đánh giá sự phối hợp này ở mức tốt. Việc huy động nguồn lực xã hội và gia đình tham gia hỗ trợ hoạt động trải nghiệm còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng và quy mô hoạt động.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc nhà trường chưa xây dựng được kế hoạch quản trị hoạt động trải nghiệm bài bản, thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nguồn lực và phương pháp tổ chức. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông mới, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục tỉnh Bắc Ninh về việc cần nâng cao năng lực quản lý hoạt động trải nghiệm tại các trường THCS.

Việc nội dung hoạt động trải nghiệm chưa đa dạng phản ánh sự thiếu cập nhật và đổi mới theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới, chưa khai thác hết tiềm năng sáng tạo của học sinh. Điều này cũng phù hợp với nhận định của các chuyên gia giáo dục về sự cần thiết đổi mới nội dung hoạt động trải nghiệm để phát triển toàn diện năng lực học sinh.

Vai trò của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả quản trị hoạt động trải nghiệm. Việc thiếu đào tạo chuyên sâu và hệ thống giám sát đánh giá khoa học làm giảm hiệu quả tổ chức hoạt động. Đây là điểm cần được khắc phục để nâng cao chất lượng giáo dục trải nghiệm.

Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội là nhân tố quan trọng tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động trải nghiệm phát triển bền vững. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần tăng cường liên kết, huy động nguồn lực xã hội nhằm mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng hoạt động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh mức độ hài lòng của học sinh, giáo viên và cán bộ quản lý về các khía cạnh quản trị hoạt động trải nghiệm; bảng tổng hợp các loại hình hoạt động trải nghiệm được tổ chức và tỷ lệ tham gia của học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch quản trị hoạt động trải nghiệm bài bản, khoa học:
    Nhà trường cần thiết lập quy trình quản trị rõ ràng, từ lập kế hoạch, tổ chức, giám sát đến đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ hoạt động được tổ chức theo kế hoạch đạt trên 90% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm:
    Phát triển các hoạt động sáng tạo, kỹ năng mềm, gắn kết với chương trình giáo dục phổ thông mới và nhu cầu thực tế của học sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh hài lòng với nội dung hoạt động lên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện là giáo viên và tổ chức Đoàn Thanh niên.

  3. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản trị cho giáo viên và cán bộ quản lý:
    Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản trị hoạt động trải nghiệm, kỹ năng tổ chức và đánh giá hiệu quả. Mục tiêu 100% giáo viên tham gia đào tạo trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với nhà trường.

  4. Thắt chặt phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội:
    Xây dựng cơ chế phối hợp, huy động nguồn lực xã hội hỗ trợ hoạt động trải nghiệm, tổ chức các buổi gặp gỡ, trao đổi với phụ huynh và cộng đồng. Mục tiêu tăng cường sự tham gia của phụ huynh và xã hội lên 70% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện là Ban đại diện cha mẹ học sinh và nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu các trường THCS:
    Giúp xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản trị hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc điểm nhà trường và chương trình giáo dục phổ thông mới.

  2. Giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục:
    Nâng cao nhận thức, kỹ năng tổ chức và quản lý hoạt động trải nghiệm, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện cho học sinh.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương:
    Là cơ sở tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường trong việc triển khai hoạt động trải nghiệm theo định hướng đổi mới.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục:
    Cung cấp dữ liệu thực tiễn và khung lý thuyết để phát triển nghiên cứu sâu hơn về quản trị hoạt động trải nghiệm trong giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục phổ thông mới?
    Hoạt động trải nghiệm là các hoạt động giáo dục ngoài giờ học giúp học sinh phát triển kỹ năng sống, phẩm chất và năng lực thực tiễn. Nó quan trọng vì giúp học sinh vận dụng kiến thức vào thực tế, phát triển toàn diện và sáng tạo.

  2. Quản trị hoạt động trải nghiệm gồm những yếu tố nào?
    Bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, điều phối, giám sát và đánh giá hoạt động trải nghiệm nhằm đảm bảo mục tiêu giáo dục được thực hiện hiệu quả.

  3. Những khó khăn thường gặp khi quản trị hoạt động trải nghiệm tại trường THCS Pam Sơn?
    Khó khăn gồm thiếu kế hoạch bài bản, nội dung hoạt động chưa đa dạng, đội ngũ giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội chưa chặt chẽ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản trị hoạt động trải nghiệm?
    Cần xây dựng quy trình quản trị khoa học, đổi mới nội dung hoạt động, đào tạo đội ngũ giáo viên, tăng cường phối hợp với gia đình và xã hội, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

  5. Hoạt động trải nghiệm ảnh hưởng thế nào đến sự phát triển của học sinh THCS?
    Giúp học sinh phát triển kỹ năng tự học, sáng tạo, giao tiếp, giải quyết vấn đề và hình thành phẩm chất đạo đức, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Kết luận

  • Quản trị hoạt động trải nghiệm tại trường THCS Pam Sơn còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong lập kế hoạch, nội dung và đào tạo đội ngũ.
  • Hoạt động trải nghiệm đóng vai trò quan trọng trong phát triển phẩm chất và năng lực học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới.
  • Cần đổi mới nội dung, phương pháp tổ chức và tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để nâng cao hiệu quả.
  • Đào tạo chuyên sâu cho giáo viên và cán bộ quản lý là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng quản trị hoạt động trải nghiệm.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản trị cụ thể, có thể áp dụng trong vòng 1-2 năm nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm tại trường THCS Pam Sơn.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi để hoàn thiện mô hình quản trị hoạt động trải nghiệm phù hợp với từng địa phương.