I. Đại Diện Các Bên Nghiên Cứu Tổng Quan Quan Hệ Lao Động
Trong hệ thống chủ thể của quan hệ lao động, người sử dụng hoặc đại diện của họ có vị trí, vai trò rất quan trọng. Luật lao động theo trường phái cổ điển thường chú trọng đến việc bảo vệ người lao động, bởi lẽ người lao động là chủ thể yếu thế trên thị trường lao động và thường lép vế trong mối quan hệ lao động. Quan niệm về một thứ luật lao động với những quy phạm dày đặc nhằm tạo ra một “tấm áo giáp” pháp luật cho người lao động đã vô tình làm lu mờ vai trò của người sử dụng lao động – một đối tác cần thiết trong mối quan hệ lao động. Tuy nhiên, trong thời kỳ đầu của sự xuất hiện và phát triển của pháp luật lao động thì điều đó là cần thiết và dễ hiểu. Đến một giai đoạn phát triển nhất định của quan hệ lao động, tổ chức đại diện người sử dụng lao động dần được khẳng định vị trí trong môi trường lao động và trong xã hội. Tổ chức đại diện của người sử dụng lao động là một vấn đề cốt lõi, trọng tâm trong quan hệ lao động, trong mối quan hệ hai bên cũng như ba bên. Hiệu quả của đại diện người sử dụng lao động chính là mức độ tham gia của tổ chức đại diện người sử dụng lao động trong quan hệ lao động đối với người lao động cũng như đối với nhà nước.
1.1. Tổng Quan Về Quan Hệ Lao Động Theo Luật Lao Động 2019
Theo nghĩa rộng, các quan hệ lao động bao gồm: quan hệ lao động của cán bộ, công chức nhà nước, quan hệ lao động của người làm công ăn lương và quan hệ lao động mang tính tự nguyện của các xã viên hợp tác xã. Trong điều kiện nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, luật lao động điều chỉnh cả quan hệ lao động của công nhân và quan hệ lao động của công chức, viên chức nhà nước. Hiện nay, trong nền kinh tế thị trường, các quan hệ lao động trên mang các đặc điểm khác nhau nên do nhiều ngành luật khác nhau điều chỉnh (luật lao động, luật hành chính, luật hợp tác xã). Đó cũng là thông lệ chung trên thế giới.
1.2. Quan Niệm Về Đại Diện Người Lao Động Trong Doanh Nghiệp
Tổ chức đại diện người lao động tại doanh nghiệp được xác định là tổ chức xã hội đơn thuần, chỉ làm chức năng đại diện bảo vệ quyền hợp pháp, lợi ích chính đáng của người lao động trong phạm vi quan hệ lao động. Theo Khoản 3 Điều 3 Bộ luật Lao động năm 2019: “Tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở là tổ chức được thành lập trên cơ sở tự nguyện của người lao động tại một đơn vị sử dụng lao động nhằm mục đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động trong quan hệ lao động thông qua thương lượng tập thể hoặc các hình thức khác theo quy định của pháp luật về lao động. Tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở bao gồm công đoàn cơ sở và tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp”.
II. Đại Diện NSDLĐ Vai Trò Quan Trọng Trong Quan Hệ Lao Động
Tổ chức đại diện người sử dụng lao động là đại diện cho một bên của quan hệ lao động. Tư cách đại diện đó tạo ra cho chính bản thân các tổ chức đại diện người sử dụng lao động những quyền năng to lớn nhằm thống nhất quan điểm đối với vấn đề sử dụng lao động. Tổ chức đại diện người sử dụng lao động là “cầu nối” giữa người lao động và người sử dụng lao động trong các quan hệ cụ thể và trong cơ chế hai bên, cơ chế ba bên nhằm hướng tới việc tăng cường đối thoại xã hội và cùng quyết định các vấn đề của lao động. Là chủ thể trực tiếp hoặc gián tiếp thực hiện các hành vi cần thiết và hợp pháp để bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của các thành viên của mình và bảo vệ tính nghiêm minh của pháp luật lao động. Là nhân tố thúc đẩy cạnh tranh và hợp tác trong lao động và trong quá trình sản xuất xã hội cũng như quá trình hợp tác quốc tế về lao động.
2.1. Chức Năng Bảo Vệ Doanh Nghiệp Của Tổ Chức Đại Diện NSDLĐ
Chức năng của tổ chức đại diện NSDLĐ trước hết là bảo vệ doanh nghiệp và hình ảnh của doanh nghiệp, được thể hiện ở những nỗ lực của họ trong các đối thoại nhằm đạt được những điều kiện hợp lí nhất cho thành viên cũng như NLĐ; xây dựng và thực hiện các chính sách phát triển lực lượng lao động có năng suất, chất lượng cao thông qua việc quan tâm đến NLĐ, chẳng hạn cung cấp đào tạo và phúc lợi hợp lí. tạo nên tình cảm tốt đẹp và sự gắn bó của NLĐ, qua đó giúp doanh nghiệp phòng ngừa và giải quyết hiệu quả các tranh chấp, tránh được các thiệt hại do tranh chấp gây ra, nâng cao uy tín, vị thế và sức hút của doanh nghiệp.
2.2. Đại Diện Doanh Nghiệp Trong Thương Lượng Và Xây Dựng Chính Sách
Các tổ chức đại diện cho bên sử dụng lao động là nơi tập hợp ý chí và nguyện vọng của các doanh nghiệp thành viên khi tham gia thương lượng. Họ cũng đại diện cho thành viên tham gia xây dựng chính sách, pháp luật về quan hệ lao động. Khi thực hiện chức năng này, các tổ chức đại diện cho NSDLĐ sẽ được uỷ quyền quyết định trong khuôn khổ các vấn đề đã được thống nhất với thành viên.
III. Luật Lao Động 2019 Thành Lập Tổ Chức Đại Diện Các Bên
Việt Nam chuyển đổi nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung đó sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của nhà nước và tăng cường hội nhập quốc tế, thì việc quy định về quyền của đại diện NLĐ và đại diện người sử dụng lao động lại được quan tâm. Rõ nét nhất là việc quy định vị trí của đại diện người sử dụng lao động trong BLLĐ. Trong nền kinh tế thị trường, khi sức lao động là loại hàng hóa mang tính đặc biệt, sự tác động của pháp luật đối với đại diện người sử dụng lao động giữ vị trí, vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người sử dụng lao động, thúc đẩy cơ chế hai bên, ba bên và là cơ sở để xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định.
3.1. Thực Trạng Tổ Chức Đại Diện NSDLĐ Hiện Nay Tại Việt Nam
Trên thực tế, các tổ chức đại diện NSDLĐ bảo vệ các đơn vị sử dụng lao động tham gia tổ chức đó, hoạt động riêng lẻ và chưa có sự thống nhất trong vấn đề bảo vệ quyền lợi chung cho bên giới sử dụng lao động trong mối tương quan với tổ chức đại diện NLĐ là tổ chức đại diện NLĐ. Vì vậy, quyền lợi của NSDLĐ chưa được bảo đảm một cách hiệu quả. Nguyên nhân chính là do các quy định pháp luật nước ta về vấn đề tổ chức, hoạt động cũng như việc thục tế hóa quy định của pháp luật của tổ chức đại diện NSDLĐ còn nhiều bất cập.
3.2. Nguyên Tắc Thành Lập Tổ Chức Đại Diện Theo Luật Lao Động
Cần làm rõ các vấn đề lý luận pháp luật và thực trạng các các quy định pháp luật về tổ chức đại diện các bên trong quan hệ lao động. Phạm vi nghiên cứu của đề tài là vấn đề tổ chức đại diện NSDLĐ trên phương diện pháp lý, chủ yếu thuộc lĩnh vực pháp luật lao động. Cụ thể, luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về tổ chức đại diện NSDLĐ trong quan hệ lao động ở Việt Nam hiện nay.
IV. Hoàn Thiện Pháp Luật Nâng Cao Vai Trò Đại Diện Các Bên
Cần có các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về tổ chức đại diện NSDLĐ. Nghiên cứu các vấn đề lý luận pháp luật về tổ chức đại diện NSDLĐ trong quan hệ lao động. Phân tích các quy định pháp luật Việt Nam hiện hành về tổ chức đại diện NSDLĐ . Trên cơ sở đó, đưa ra môt số đánh giá về thực trạng các quy định pháp luật Việt Nam hiện hành trong lĩnh vực này.
4.1. Vai Trò Quản Lý Nhà Nước Về Quan Hệ Lao Động Cần Tăng Cường
Tăng cường vai trò quản lý nhà nước về quan hệ lao động là yếu tố quan trọng để đảm bảo quyền lợi của cả người lao động và người sử dụng lao động. Nhà nước cần xây dựng các chính sách, pháp luật rõ ràng, minh bạch, đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật lao động tại các doanh nghiệp.
4.2. Thúc Đẩy Đối Thoại Thương Lượng Ký Kết Thỏa Ước Lao Động
Việc thúc đẩy đối thoại, thương lượng và ký kết thỏa ước lao động tập thể là một trong những biện pháp hiệu quả để xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định. Các bên cần chủ động tham gia vào quá trình đối thoại, thương lượng với tinh thần xây dựng, tôn trọng lẫn nhau để đạt được những thỏa thuận công bằng, hợp lý.
