I. Phong trào giải phóng dân tộc Việt Nam 1939 1945 Bối cảnh Quốc tế và Trong nước
Giai đoạn 1939-1945 chứng kiến sự bành trướng mạnh mẽ của chủ nghĩa phát xít, tạo nên Chiến tranh thế giới thứ hai. Cuộc chiến này có tác động trực tiếp đến Việt Nam, đặc biệt qua sự sụp đổ của Pháp – quốc gia đang đô hộ. Sự kiện Quốc tế Cộng sản tự giải tán năm 1943 cũng ảnh hưởng đến hoạt động của các đảng cộng sản trên thế giới, trong đó có Đảng Cộng sản Đông Dương. Trong nước, chính quyền thực dân Pháp tăng cường bóc lột, đàn áp, đẩy nhân dân vào tình cảnh khốn cùng. Sự hiện diện của quân đội Nhật Bản ở Đông Dương từ năm 1940 làm thay đổi cục diện chính trị, quân sự. Việt Nam bị kẹp giữa hai thế lực đế quốc hùng mạnh, tạo cơ hội cho phong trào cách mạng bùng nổ.
1.1 Hoàn cảnh quốc tế Sự trỗi dậy của chủ nghĩa Phát xít và Chiến tranh Thế giới Thứ hai
Sự kiện Chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945) là yếu tố then chốt tác động đến phong trào giải phóng dân tộc Việt Nam. Sự thất bại của Pháp trước Đức năm 1940 và sự hiện diện của quân đội Nhật Bản ở Đông Dương tạo ra những chuyển biến quan trọng. Sự hình thành Trục Berlin-Roma-Tokyo, sự bành trướng của phát xít Đức, Ý, Nhật đã làm thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu. Các hiệp ước, thỏa thuận giữa các nước phát xít (như Hiệp ước chống Quốc tế Cộng sản) cho thấy âm mưu thống trị thế giới của chúng. Mặt trận Xô-Đức, Mặt trận Tây Âu, Mặt trận châu Á - Thái Bình Dương diễn ra khốc liệt. Sự kiện Quốc tế Cộng sản tự giải tán năm 1943 đánh dấu một bước ngoặt trong phong trào cộng sản quốc tế, tạo điều kiện cho các đảng cộng sản từng nước tự chủ hơn trong hoạt động cách mạng. Thắng lợi của phe Đồng minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai tạo ra thời cơ thuận lợi cho phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam. Sự kiện Mỹ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki và sự tuyên chiến của Liên Xô với Nhật Bản đã dẫn đến sự đầu hàng của Nhật Bản, chấm dứt Chiến tranh thế giới thứ hai.
1.2 Hoàn cảnh trong nước Ách thống trị của Pháp và sự xâm lược của Nhật Bản
Chính quyền thực dân Pháp tăng cường chính sách bóc lột tàn bạo, đẩy nhân dân vào cảnh nghèo đói. Thực dân Pháp thực thi chính sách “kinh tế chỉ huy”, vơ vét tài nguyên, tăng thuế, bắt lính. Quyền tự do dân chủ bị đàn áp. Sự xâm lược của quân đội Nhật Bản ở Đông Dương năm 1940 đã làm thay đổi cục diện chính trị. Nhật Bản lợi dụng sự yếu kém của Pháp để mở rộng ảnh hưởng. Hiệp ước ký kết giữa Pháp và Nhật cho phép Nhật đóng quân tại Đông Dương. Điều này làm suy yếu thêm quyền lực của Pháp và tạo điều kiện cho phong trào cách mạng phát triển. Nhật Bản bóc lột kinh tế Đông Dương một cách tàn bạo. Nhật không chỉ thu các khoản thuế lớn từ chính quyền Pháp mà còn độc chiếm nhiều ngành kinh tế quan trọng. Sự hiện diện của quân Nhật và sự yếu kém của chính quyền bù nhìn Pháp tạo ra thời cơ cho cách mạng bùng nổ.
II. Cuộc vận động giải phóng dân tộc Sự hình thành và phát triển của Mặt trận Việt Minh
Sự ra đời của Mặt trận Việt Minh là một bước ngoặt quan trọng. Mặt trận này tập hợp đông đảo các tầng lớp nhân dân, tạo nên khối đoàn kết rộng lớn. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương và Hồ Chí Minh, Mặt trận Việt Minh đã tiến hành nhiều hoạt động chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa tháng Tám. Việc xây dựng lực lượng vũ trang, tuyên truyền vận động quần chúng là những hoạt động then chốt. Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh thể hiện khát vọng độc lập tự do của dân tộc.
2.1 Quá trình hình thành và phát triển của Mặt trận Việt Minh
Sự ra đời của Mặt trận Việt Minh (1941) đánh dấu sự chuyển biến quan trọng trong phong trào giải phóng dân tộc. Mặt trận Việt Minh là một tổ chức liên minh rộng rãi, tập hợp nhiều lực lượng yêu nước, từ các đảng phái chính trị đến các tầng lớp nhân dân. Sự lãnh đạo tài tình của Đảng Cộng sản Đông Dương, sự uy tín của Hồ Chí Minh đã làm nên sức mạnh của Mặt trận Việt Minh. Mặt trận Việt Minh đã xây dựng được một chương trình hành động cụ thể, đáp ứng được nguyện vọng của nhân dân. Mặt trận Việt Minh đã phát động nhiều phong trào quần chúng, tập hợp lực lượng, chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa tháng Tám. Sự thành công của Mặt trận Việt Minh là minh chứng cho đường lối đúng đắn, linh hoạt của Đảng Cộng sản Đông Dương.
2.2 Vai trò của Đảng Cộng sản Đông Dương và Hồ Chí Minh
Đảng Cộng sản Đông Dương đóng vai trò lãnh đạo tuyệt đối trong cuộc vận động giải phóng dân tộc. Hồ Chí Minh với tư cách là lãnh tụ vĩ đại của dân tộc đã định hướng chiến lược, chỉ đạo các hoạt động cách mạng. Tư tưởng, đường lối của Hồ Chí Minh đã thổi bùng ngọn lửa đấu tranh giải phóng dân tộc. Tuyên ngôn độc lập do Hồ Chí Minh soạn thảo và tuyên bố ngày 2 tháng 9 năm 1945 là một văn kiện lịch sử, khẳng định chủ quyền độc lập, tự do của dân tộc. Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương và Hồ Chí Minh đã huy động được sức mạnh toàn dân, đưa cuộc vận động giải phóng dân tộc đến thắng lợi vẻ vang.
III. Cuộc khởi nghĩa tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa tháng Tám là kết quả của quá trình chuẩn bị lâu dài, công phu. Mặt trận Việt Minh đã nắm bắt thời cơ, phát động khởi nghĩa giành chính quyền. Sự kiện Nhật Bản đầu hàng Đồng minh tạo ra thời cơ thuận lợi. Hồ Chí Minh tuyên bố tuyên ngôn độc lập, thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đây là một sự kiện lịch sử trọng đại, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do cho dân tộc.
3.1 Chuẩn bị và tiến hành cuộc khởi nghĩa tháng Tám
Cuộc khởi nghĩa tháng Tám không phải là một sự kiện tình cờ mà là kết quả của quá trình chuẩn bị chu đáo, bài bản. Mặt trận Việt Minh đã tiến hành công tác tuyên truyền vận động quần chúng, xây dựng lực lượng vũ trang, chuẩn bị kế hoạch hành động. Việc lựa chọn thời điểm khởi nghĩa là vô cùng quan trọng. Sự đầu hàng của Nhật Bản tạo ra thời cơ ngàn năm có một. Mặt trận Việt Minh đã kịp thời nắm bắt và phát động khởi nghĩa trên phạm vi toàn quốc. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các lực lượng vũ trang và quần chúng nhân dân đã tạo nên thắng lợi của cuộc khởi nghĩa tháng Tám.
3.2 Ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã chấm dứt hơn 80 năm đô hộ của thực dân Pháp và hàng nghìn năm chế độ phong kiến, đưa dân tộc Việt Nam bước vào kỷ nguyên độc lập, tự do. Sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là một mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc. Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh thể hiện khát vọng độc lập, tự do và chủ quyền của dân tộc. Cách mạng Tháng Tám có ý nghĩa lịch sử to lớn không chỉ đối với Việt Nam mà còn đối với phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Đây là một thắng lợi vẻ vang, thể hiện sức mạnh của lòng yêu nước và tinh thần đấu tranh bất khuất của dân tộc Việt Nam.
