Luận văn tốt nghiệp: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tại thị xã Phổ Yên

• Tác giả: Ngô Văn Dưỡng
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Văn Tâm
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
• Đề tài: Chuyển Dịch Cơ Cấu Kinh Tế Nông Nghiệp Trên Địa Bàn Thị Xã Phổ Yên Theo Hướng Nông Nghiệp Đô Thị
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1. Cơ sở lý luận của đề tài
• 1.2. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp
• 1.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
• 1.3.1. Khái niệm
• 1.4. Đặc điểm của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tại Phổ Yên là một quá trình quan trọng trong việc phát triển kinh tế địa phương. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp không chỉ phản ánh sự thay đổi trong sản xuất mà còn thể hiện sự chuyển mình của nền kinh tế nông thôn. Việc chuyển dịch này hướng tới đô thị hóa, nhằm nâng cao giá trị sản xuất và cải thiện đời sống người dân. Theo nghiên cứu, giai đoạn 2014-2018, kinh tế nông thôn tại Phổ Yên đã có những bước tiến đáng kể, với sự gia tăng tỷ trọng của ngành chăn nuôi và dịch vụ. Điều này cho thấy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp đang diễn ra mạnh mẽ, góp phần vào sự phát triển bền vững của địa phương.

1.1. Tầm quan trọng của chuyển dịch cơ cấu

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp có vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực sản xuất và đáp ứng nhu cầu thị trường. Phát triển nông nghiệp theo hướng đô thị hóa không chỉ giúp tăng trưởng kinh tế mà còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân. Việc áp dụng công nghệ mới và cải tiến quy trình sản xuất là cần thiết để nâng cao chất lượng sản phẩm. Theo đó, chính sách nông nghiệp cần được hoàn thiện để hỗ trợ người dân trong việc chuyển đổi cơ cấu sản xuất, từ đó thúc đẩy phát triển bền vững.

II. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tại Phổ Yên

Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tại Phổ Yên cho thấy sự chuyển biến tích cực trong giai đoạn 2014-2018. Cơ cấu sản xuất nông nghiệp đã có sự thay đổi rõ rệt, với tỷ trọng ngành trồng trọt giảm dần và ngành chăn nuôi tăng lên. Điều này phản ánh sự thích ứng của người dân với yêu cầu của thị trường. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua, như việc nâng cao chất lượng sản phẩm và cải thiện khả năng cạnh tranh. Đầu tư nông nghiệp cũng cần được chú trọng hơn để phát triển các mô hình sản xuất hiệu quả.

2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch

Có bốn yếu tố chính ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tại Phổ Yên: thị trường tiêu thụ sản phẩm, quy hoạch sản xuất của nhà nước, diện tích đất sản xuất và khả năng bảo quản chế biến nông sản. Những yếu tố này không chỉ quyết định đến sự thành công của quá trình chuyển dịch mà còn ảnh hưởng đến đời sống của người dân. Việc cải thiện các yếu tố này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho chuyển đổi cơ cấu và phát triển kinh tế nông thôn.

III. Giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp

Để thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tại Phổ Yên theo hướng đô thị hóa, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Đầu tiên, cần nâng cao chất lượng công tác quy hoạch và hoàn thiện chính sách nông nghiệp. Thứ hai, cần phát triển bền vững các ngành công nghiệp và dịch vụ hỗ trợ nông nghiệp. Cuối cùng, việc nâng cao tiềm lực khoa học và công nghệ trong sản xuất nông nghiệp là rất cần thiết. Những giải pháp này không chỉ giúp cải thiện năng suất mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, từ đó tăng cường khả năng cạnh tranh của nông sản Phổ Yên trên thị trường.

3.1. Đề xuất chính sách hỗ trợ

Chính sách hỗ trợ cần tập trung vào việc khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, tạo điều kiện cho người dân tiếp cận công nghệ mới và cải tiến quy trình sản xuất. Cần có các chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân để họ có thể áp dụng các phương pháp sản xuất hiện đại. Đồng thời, việc xây dựng các mô hình hợp tác xã nông nghiệp cũng cần được khuyến khích để tăng cường sức mạnh tập thể trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế nông nghiệp hiện nay, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng nông nghiệp đô thị đang trở thành xu hướng tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và phát triển bền vững. Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, với diện tích đất tự nhiên 25.888,69 ha và dân số khoảng 193 nghìn người năm 2018, là một địa phương có điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội thuận lợi cho phát triển nông nghiệp đô thị. Giai đoạn 2014-2018, cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn đã có sự chuyển dịch tích cực với tỷ trọng trồng trọt giảm dần, trong khi tỷ trọng chăn nuôi và dịch vụ tăng lên, góp phần cải thiện thu nhập và đời sống người dân nông thôn.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, phân tích thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn thị xã Phổ Yên theo hướng nông nghiệp đô thị, đồng thời đề xuất các giải pháp thúc đẩy quá trình này trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu bao gồm nội dung chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp trên địa bàn thị xã Phổ Yên, với số liệu thứ cấp từ 2014 đến 2018 và khảo sát sơ cấp năm 2019.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cấp quản lý địa phương trong việc hoạch định chính sách, quy hoạch phát triển nông nghiệp đô thị, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, phát triển kinh tế xã hội và xây dựng nông thôn mới tại thị xã Phổ Yên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về cơ cấu kinh tế nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông nghiệp đô thị. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp được hiểu là tổng thể các yếu tố hợp thành nền nông nghiệp, bao gồm trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp và thủy sản, phản ánh mối quan hệ tương quan giữa các ngành trong điều kiện kinh tế xã hội cụ thể. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp là quá trình biến đổi các tỷ trọng ngành trong nông nghiệp theo hướng hợp lý, hiện đại, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và thích ứng với yêu cầu phát triển kinh tế xã hội.

Nông nghiệp đô thị được định nghĩa là hoạt động sản xuất, chế biến và cung ứng sản phẩm nông nghiệp trong và ven đô thị, sử dụng công nghệ cao, thân thiện môi trường, góp phần tăng không gian xanh và cải thiện đời sống đô thị. Các khái niệm chính bao gồm: chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông nghiệp đô thị, quy hoạch sản xuất nông nghiệp, và các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu như thị trường tiêu thụ, diện tích đất sản xuất, công nghệ chế biến và nhận thức của người dân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và khảo sát sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo kinh tế xã hội, thống kê đất đai, sản xuất nông nghiệp của thị xã Phổ Yên giai đoạn 2014-2018. Khảo sát sơ cấp được thực hiện năm 2019 thông qua phỏng vấn, điều tra trực tiếp các hộ nông dân, cán bộ quản lý và doanh nghiệp liên quan.

Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 200 hộ nông dân và 30 cán bộ quản lý, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các vùng sản xuất khác nhau trong thị xã. Phân tích số liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, phân tích SWOT và phân tích nhân tố ảnh hưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 6/2019 đến tháng 3/2020, bao gồm các bước thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu, cũng như đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tích cực: Giai đoạn 2014-2018, tỷ trọng trồng trọt giảm từ khoảng 60% xuống còn 50%, trong khi tỷ trọng chăn nuôi tăng từ 30% lên 40%, dịch vụ nông nghiệp tăng từ 10% lên 15%. Giá trị sản xuất nông nghiệp tăng trung bình 5% mỗi năm, góp phần nâng cao thu nhập bình quân đầu người nông thôn lên khoảng 35 triệu đồng/năm.

2. Nguồn vốn đầu tư tăng mạnh: Tổng nguồn vốn đầu tư cho các dự án nông nghiệp trên địa bàn tăng 3,49% năm 2017 so với năm 2016 và tăng đột biến 82,78% năm 2018, chủ yếu tập trung vào phát triển công nghệ cao, chế biến và bảo quản nông sản.

3. Các yếu tố ảnh hưởng chủ yếu: Thị trường tiêu thụ sản phẩm chiếm vai trò quyết định, tiếp theo là quy hoạch sản xuất của nhà nước, diện tích đất sản xuất và công nghệ bảo quản, chế biến nông sản. Nhận thức của người dân về chuyển dịch cơ cấu cũng có sự cải thiện rõ rệt, với hơn 70% hộ dân đồng thuận và tham gia các mô hình nông nghiệp đô thị.

4. Thực trạng sử dụng đất: Đất nông nghiệp chiếm 75,26% diện tích năm 2018, dự kiến giảm xuống còn 65% vào năm 2020 do chuyển đổi sang đất phi nông nghiệp phục vụ phát triển công nghiệp và đô thị hóa.

Thảo luận kết quả

Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng nông nghiệp đô thị tại Phổ Yên phản ánh xu hướng chung của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp ở Việt Nam. Việc giảm tỷ trọng trồng trọt và tăng chăn nuôi, dịch vụ phù hợp với nhu cầu thị trường và điều kiện tự nhiên của địa phương. Nguồn vốn đầu tư tăng mạnh cho thấy sự quan tâm của nhà nước và doanh nghiệp vào phát triển nông nghiệp công nghệ cao, góp phần nâng cao giá trị gia tăng sản phẩm.

So sánh với các nghiên cứu tại thành phố Hải Dương và Hòa Bình, Phổ Yên có nhiều điểm tương đồng về chuyển dịch cơ cấu, đặc biệt là vai trò của quy hoạch và liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ. Tuy nhiên, thách thức vẫn còn ở việc tổ chức sản xuất còn manh mún, quy mô nhỏ lẻ, và công tác bảo quản chế biến chưa đồng bộ, dẫn đến tình trạng ế thừa sản phẩm vào mùa vụ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ trọng các ngành nông nghiệp qua các năm, bảng tổng hợp nguồn vốn đầu tư và phân tích SWOT các yếu tố ảnh hưởng. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò của chính sách quy hoạch, thị trường và công nghệ trong thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Nâng cao chất lượng công tác quy hoạch nông nghiệp: Cần hoàn thiện quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp ổn định đến năm 2030, xây dựng các vùng sản xuất chuyên canh tập trung, phù hợp với điều kiện tự nhiên và thị trường. Chủ thể thực hiện là UBND thị xã phối hợp với các sở ngành, thời gian thực hiện trong giai đoạn 2020-2023.

2. Hoàn thiện chính sách đất đai: Đẩy mạnh công tác dồn điền đổi thửa, tích tụ ruộng đất để hình thành các trang trại quy mô lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho ứng dụng công nghệ cao. Cơ quan chủ trì là Sở Tài nguyên và Môi trường, phối hợp với chính quyền địa phương, thực hiện từ 2020-2025.

3. Phát triển cơ chế, chính sách khuyến khích sản xuất và tái cơ cấu ngành nông nghiệp: Tăng cường hỗ trợ tín dụng, đào tạo kỹ thuật, xúc tiến thương mại và xây dựng thương hiệu sản phẩm nông nghiệp. Các tổ chức chính trị xã hội, doanh nghiệp và các tổ chức hợp tác xã là chủ thể thực hiện, trong giai đoạn 2020-2024.

4. Phát triển bền vững công nghiệp và dịch vụ hỗ trợ: Đầu tư phát triển các cơ sở chế biến, bảo quản nông sản, xây dựng chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ, nâng cao giá trị gia tăng sản phẩm. Chủ thể là các doanh nghiệp, chính quyền địa phương, thời gian 2020-2025.

5. Nâng cao tiềm lực khoa học và công nghệ: Đẩy mạnh chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, bảo quản và chế biến nông sản. Các viện nghiên cứu, trường đại học và trung tâm khuyến nông phối hợp thực hiện, trong giai đoạn 2020-2025.

6. Tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước: Nâng cao năng lực quản lý của bộ máy chính quyền các cấp, đảm bảo thực thi chính sách, giám sát chất lượng sản phẩm và bảo vệ quyền lợi người nông dân. Thời gian thực hiện liên tục từ 2020 trở đi.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý địa phương: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, từ đó xây dựng chính sách, quy hoạch phù hợp.

2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng nông nghiệp đô thị, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp: Hỗ trợ đánh giá tiềm năng, cơ hội đầu tư vào các dự án nông nghiệp công nghệ cao, chế biến và dịch vụ nông nghiệp tại thị xã Phổ Yên.

4. Hợp tác xã và hộ nông dân: Nâng cao nhận thức về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, áp dụng các mô hình sản xuất hiệu quả, liên kết chuỗi giá trị để nâng cao thu nhập.

Câu hỏi thường gặp

1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng nông nghiệp đô thị là gì?
   Là quá trình thay đổi tỷ trọng các ngành nông nghiệp theo hướng phát triển sản xuất hiện đại, thân thiện môi trường, kết hợp với các hoạt động dịch vụ, chế biến trong và ven đô thị nhằm nâng cao giá trị sản phẩm và cải thiện đời sống người dân.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tại Phổ Yên?
   Thị trường tiêu thụ sản phẩm đóng vai trò quyết định, tiếp theo là quy hoạch sản xuất, diện tích đất sản xuất và công nghệ bảo quản, chế biến nông sản.

3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
   Kết hợp thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo kinh tế xã hội và khảo sát sơ cấp qua phỏng vấn, điều tra trực tiếp với cỡ mẫu khoảng 200 hộ nông dân và 30 cán bộ quản lý, phân tích bằng thống kê mô tả và phân tích SWOT.

4. Tại sao cần hoàn thiện chính sách đất đai trong chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp?
   Để tạo điều kiện cho tích tụ, tập trung ruộng đất, hình thành các trang trại quy mô lớn, thuận lợi cho ứng dụng công nghệ cao và phát triển sản xuất hàng hóa hiệu quả.

5. Lợi ích của phát triển nông nghiệp đô thị đối với người dân là gì?
   Giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, tạo việc làm, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế xã hội bền vững trong khu vực đô thị và ven đô thị.

Kết luận

• Thị xã Phổ Yên có điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội thuận lợi cho chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng nông nghiệp đô thị.
• Giai đoạn 2014-2018, cơ cấu kinh tế nông nghiệp chuyển dịch tích cực với tỷ trọng trồng trọt giảm, chăn nuôi và dịch vụ tăng, góp phần nâng cao thu nhập người dân.
• Nguồn vốn đầu tư cho nông nghiệp tăng mạnh, tập trung vào công nghệ cao và chế biến, bảo quản nông sản.
• Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm thị trường tiêu thụ, quy hoạch sản xuất, diện tích đất và công nghệ chế biến.
• Đề xuất các giải pháp đồng bộ về quy hoạch, chính sách đất đai, phát triển dịch vụ, khoa học công nghệ và quản lý nhà nước nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp bền vững giai đoạn 2020-2025.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường phối hợp giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân để thực hiện hiệu quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng nông nghiệp đô thị tại thị xã Phổ Yên. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lý có thể tham khảo toàn bộ luận văn.