Chống Thất Thu Thuế Qua Mã Số Hàng Hóa Xuất Nhập Khẩu Tại Cục Hải Quan Hà Giang

Thuế xuất nhập khẩu đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước, đặc biệt trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế. Khoản thu này không chỉ góp phần bù đắp các khoản chi tiêu công mà còn là công cụ để điều tiết hoạt động thương mại, bảo vệ sản xuất trong nước. Theo thống kê, nguồn thu từ thuế xuất nhập khẩu chiếm một tỷ lệ đáng kể trong tổng thu ngân sách của Việt Nam, cho thấy tầm quan trọng của nó trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho nhà nước. Việc quản lý hiệu quả nguồn thu này là yếu tố then chốt để ổn định kinh tế vĩ mô và phát triển bền vững. Vì vậy, việc chống thất thu thuế cần được đặt lên hàng đầu.

Gian lận thương mại, đặc biệt là các hành vi khai sai mã số hàng hóa xuất nhập khẩu, gây thất thoát lớn cho ngân sách nhà nước. Các doanh nghiệp có thể cố tình khai sai mã số để được hưởng mức thuế suất thấp hơn, trốn tránh các quy định về thuế hoặc lợi dụng các chính sách ưu đãi không đúng mục đích. Hậu quả là nguồn thu từ thuế xuất nhập khẩu bị suy giảm, ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu của nhà nước và gây bất bình đẳng trong môi trường kinh doanh. Để khắc phục tình trạng này, cần tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động khai báo hải quan, áp dụng các biện pháp nghiệp vụ hiện đại và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ hải quan.

Các hành vi khai sai mã HS phổ biến bao gồm: Khai báo sai tên hàng, đơn giá, trị giá, số lượng, chủng loại, chất lượng. Khai báo sai thuế suất, mã số hàng hóa. Khai thấp trị giá tính thuế. Chưa nắm rõ các chính sách ưu đãi về đầu tư, quy định xuất xứ hàng hóa xuất nhập khẩu dẫn đến khai sai tiền thuế phải nộp. Việc phân loại áp mã hàng liên quan trực tiếp đến áp mức thuế suất và tính số tiền thuế phải nộp vào ngân sách nhà nước.

Hiện tượng khai sai hoặc gian lận mã số hàng hóa xuất nhập khẩu được đánh giá có mức độ rủi ro cao, khá phức tạp và khó kiểm soát tốt. Theo số liệu thống kê năm 2011 - 2012 của Trung tâm Phân tích phân loại đã tiếp nhận khoảng 25.000 yêu cầu phân tích phân loại mặt hàng xuất nhập khẩu. Kết quả tiến hành phân tích phân loại đã thay đổi khoảng 50% tổng số các mã số hàng hóa theo khai báo của chủ hàng, trong đó: thay đổi mã số hàng hoá theo hướng tăng thuế suất khoảng 18,9%; còn khoảng 7,5% theo hướng giảm thuế suất và khoảng 23,5% xác định lại mã số hàng hoá nhưng không đổi thuế suất.

Quy trình phân loại hàng hóa tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là khi hàng hóa có tính chất phức tạp, đa dạng hoặc khi có sự khác biệt trong cách hiểu và áp dụng các quy định về phân loại. Áp lực về thời gian thông quan, năng lực chuyên môn của cán bộ hải quan và sự cố tình khai sai của doanh nghiệp cũng là những yếu tố làm tăng nguy cơ sai sót trong quá trình phân loại. Việc đánh giá và quản lý rủi ro trong quy trình này là rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác và công bằng trong việc áp mã HS.

Kiểm tra sau thông quan (KTSTQ) là một công cụ hữu hiệu để phát hiện các sai phạm về mã HS mà có thể đã không được phát hiện trong quá trình thông quan. KTSTQ cho phép cán bộ hải quan có thêm thời gian và nguồn lực để kiểm tra kỹ lưỡng hồ sơ, chứng từ, cũng như tiến hành kiểm tra thực tế hàng hóa tại địa điểm của doanh nghiệp. Qua đó, có thể phát hiện các hành vi khai sai, gian lận và truy thu các khoản thuế còn thiếu. Đồng thời, KTSTQ cũng có vai trò răn đe, phòng ngừa các hành vi vi phạm trong tương lai.

Việc xây dựng và duy trì một cơ sở dữ liệu đầy đủ, chính xác và cập nhật về phân loại hàng hóa và mã HS là rất quan trọng để hỗ trợ công tác chống thất thu thuế. Cơ sở dữ liệu này cần bao gồm thông tin chi tiết về các loại hàng hóa, quy định về phân loại, các án lệ và các hướng dẫn của Tổng cục Hải quan. Cơ sở dữ liệu này sẽ giúp cán bộ hải quan tra cứu thông tin nhanh chóng, áp dụng các quy định một cách thống nhất và hạn chế các sai sót trong quá trình phân loại. Đồng thời, cơ sở dữ liệu này cũng có thể được sử dụng để phân tích rủi ro và xác định các mặt hàng có nguy cơ khai sai mã HS cao.

Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ hải quan là yếu tố then chốt để chống thất thu thuế. Năng lực bao gồm kiến thức chuyên môn vững chắc về phân loại hàng hóa, cập nhật về các quy định mới, kỹ năng sử dụng các công cụ hỗ trợ phân loại và kinh nghiệm thực tế. Đào tạo liên tục, huấn luyện chuyên sâu và trao đổi kinh nghiệm là những biện pháp hiệu quả để nâng cao năng lực cho cán bộ. Đồng thời, cần xây dựng một đội ngũ cán bộ có phẩm chất đạo đức tốt, liêm chính và tinh thần trách nhiệm cao.

Hàng năm có khoảng 155 đến 180 doanh nghiệp và tư thương tham gia hoạt động xuất nhập khẩu qua các cửa khẩu của tỉnh Hà Giang. Điều kiện hoạt động xuất nhập khẩu trên địa bàn tỉnh diễn ra với quy mô vừa và nhỏ. Kim ngạch tăng cao nhưng lượng hàng hóa xuất nhập khẩu có thuế suất có xu hướng giảm xuống, hàng có thuế suất 0% chiếm cao, không có doanh nghiệp lớn chiếm 80% kim ngạch XNK và số thu nộp ngân sách.

Trong năm 2009 - 2014, Cục Hải quan Hà Giang đã triển khai chống thất thu ngân sách tích cực, nhất là chống thất thu thuế qua áp mã số hàng hóa xuất nhập khẩu, đảm bảo yêu cầu hiệu quả của công tác quản lý thu ngân sách và hướng dẫn người khai hải quan thực hiện áp lại đúng mã số hàng, không xảy ra vụ việc khiếu nại, khiếu kiện.

Hệ thống VNACCS/VCIS đóng vai trò quan trọng trong việc hiện đại hóa quy trình thủ tục hải quan và nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Hệ thống này cho phép thực hiện các thủ tục hải quan điện tử, giảm thiểu thời gian thông quan và tăng cường tính minh bạch. Tuy nhiên, để hệ thống hoạt động hiệu quả, cần đảm bảo tính ổn định, bảo mật và khả năng tương thích với các hệ thống khác. Đồng thời, cần đào tạo cán bộ hải quan và doanh nghiệp về cách sử dụng hệ thống một cách hiệu quả.

Xây dựng đội ngũ cán bộ có phẩm chất đạo đức, nắm vững nghiệp vụ hải quan, chú trọng nâng cao kiến thức phân loại áp mã số hàng hóa XNK là yếu tố then chốt. Cán bộ cần được đào tạo chuyên sâu, cập nhật kiến thức thường xuyên và có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc. Bên cạnh đó, cần có cơ chế giám sát, kiểm tra để đảm bảo tính liêm chính và minh bạch trong quá trình thực thi nhiệm vụ.

Nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền pháp luật và tổ chức đối thoại doanh nghiệp, phát triển mỗi quan hệ đối tác hải quan - doanh nghiệp, kết hợp với cơ chế ưu tiên đảm bảo tuân thủ pháp luật. Sự hợp tác này sẽ giúp nâng cao nhận thức về pháp luật hải quan, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định và giảm thiểu các sai sót trong quá trình khai báo. Đồng thời, hợp tác với các bên liên quan như các cơ quan quản lý chuyên ngành, hiệp hội doanh nghiệp cũng sẽ giúp nâng cao hiệu quả công tác chống thất thu thuế.

Đẩy mạnh áp dụng phương pháp quản lý hiện đại đáp ứng phát sinh khai báo trước, trong và sau thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu. Công nghệ thông tin và các phương pháp quản lý rủi ro hiện đại sẽ giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát và phát hiện các hành vi gian lận thương mại. Cần đầu tư vào các hệ thống phân tích dữ liệu, hệ thống cảnh báo rủi ro và các công cụ hỗ trợ nghiệp vụ khác để giúp cán bộ hải quan làm việc hiệu quả hơn.

Hiện đại hóa là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của Hải quan Hà Giang. Định hướng này bao gồm việc đầu tư vào công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ, cải cách quy trình thủ tục và tăng cường hợp tác quốc tế. Mục tiêu là xây dựng một lực lượng hải quan chuyên nghiệp, hiệu quả, minh bạch và đáp ứng được yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế.

Mục tiêu cụ thể bao gồm việc giảm thiểu các hành vi khai sai, gian lận về mã HS, tăng cường thu đúng, thu đủ thuế XNK và tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, sự tham gia tích cực của cộng đồng doanh nghiệp và sự hỗ trợ của công nghệ thông tin.

Tuân thủ pháp luật là yếu tố quan trọng hàng đầu để đảm bảo hoạt động XNK diễn ra một cách lành mạnh và bền vững. Doanh nghiệp cần nâng cao nhận thức về pháp luật hải quan, thực hiện đúng các quy định về khai báo, nộp thuế và kiểm tra hàng hóa. Cơ quan hải quan cần tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật. Sự tuân thủ pháp luật không chỉ giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro pháp lý mà còn góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch và cạnh tranh.