Tổng quan nghiên cứu

Thuế giá trị gia tăng (GTGT) đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước (NSNN) và điều tiết nền kinh tế vĩ mô. Tại Việt Nam, thuế GTGT chiếm tỷ trọng khoảng 20-23% trong tổng thu từ thuế, là nguồn thu ổn định nhất do phạm vi áp dụng rộng và cơ sở đánh thuế chắc chắn. Khu vực kinh tế tư nhân, chiếm khoảng 96-97% tổng số doanh nghiệp (DN) trong giai đoạn 2010-2021, đóng góp khoảng 42% GDP và tạo việc làm cho hơn 45 triệu lao động trên 15 tuổi (chiếm 83,3% lực lượng lao động). Tuy nhiên, khu vực này còn nhiều hạn chế trong việc chấp hành pháp luật thuế, dẫn đến tình trạng trốn thuế, gian lận thuế và nợ thuế GTGT.

Nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý thu thuế GTGT đối với khu vực kinh tế tư nhân tại Chi cục Thuế thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương trong giai đoạn 2019-2021. Mục tiêu chính là đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế GTGT nhằm đảm bảo nguồn thu NSNN ổn định, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các DN tư nhân hoạt động trên địa bàn thành phố Chí Linh, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo thuế, thống kê ngành và các văn bản pháp luật liên quan.

Việc nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế GTGT không chỉ giúp giảm thất thu ngân sách mà còn tạo môi trường kinh doanh minh bạch, thúc đẩy sự phát triển bền vững của khu vực kinh tế tư nhân, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố và tỉnh Hải Dương nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn xây dựng trên cơ sở lý thuyết về thuế GTGT và quản lý thuế trong khu vực kinh tế tư nhân. Thuế GTGT được định nghĩa là thuế tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Thuế GTGT có các đặc điểm chính: là thuế gián thu, tính luỹ thoái, không trùng lặp, có tính trung lập cao và đánh theo nguyên tắc điểm đến tiêu dùng cuối cùng.

Khu vực kinh tế tư nhân được hiểu là tập hợp các DN tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần và các hình thức kinh tế cá thể, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Quản lý thu thuế GTGT bao gồm các nội dung: quản lý người nộp thuế, quản lý kê khai - kế toán thuế, quản lý thu nộp và xử lý nợ thuế, quản lý hoàn thuế, kiểm tra - thanh tra thuế và công tác tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế.

Các công cụ quản lý thuế gồm pháp luật, kế hoạch và chính sách thuế. Phương pháp quản lý thuế bao gồm phương pháp hành chính, kinh tế và giáo dục nhằm đảm bảo sự tuân thủ của người nộp thuế và hiệu quả thu ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hệ thống hóa, tổng hợp và phân tích các kết quả lý luận và thực tiễn về quản lý thu thuế GTGT. Dữ liệu được thu thập từ các báo cáo thuế, thống kê của Chi cục Thuế thành phố Chí Linh và các văn bản pháp luật liên quan trong giai đoạn 2019-2021.

Phân tích định lượng được thực hiện thông qua phương pháp thống kê mô tả, so sánh các chỉ tiêu thu thuế GTGT qua các năm, đánh giá tỷ lệ nộp thuế đúng hạn, tỷ lệ nợ thuế và các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản lý thuế. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ DN khu vực kinh tế tư nhân đang hoạt động tại thành phố Chí Linh trong giai đoạn nghiên cứu, với số lượng khoảng 500 DN.

Phương pháp phân tích định tính được áp dụng để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu thuế GTGT, bao gồm yếu tố khách quan như chính sách pháp luật, trình độ nhận thức người nộp thuế, tình hình kinh tế xã hội và yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ thuế, quy trình quản lý, cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý thu thuế GTGT tại Chi cục Thuế thành phố Chí Linh: Tổng số DN khu vực kinh tế tư nhân giảm 7,71% năm 2020 do ảnh hưởng dịch Covid-19, sau đó tăng 6,85% năm 2021. Trong đó, công ty TNHH chiếm trên 60% tổng số DN, công ty cổ phần chiếm khoảng 30%, DN tư nhân chiếm khoảng 5%. Tỷ trọng ngành công nghiệp chiếm trung bình 70,94%, thương mại - dịch vụ 16,56%, nông nghiệp 12,5%.

  2. Tỷ lệ nộp thuế và kê khai đúng hạn: Tỷ lệ DN nộp hồ sơ khai thuế GTGT đạt khoảng 95%, tỷ lệ nộp thuế đúng hạn đạt khoảng 90%, tuy nhiên vẫn còn khoảng 10% DN chậm nộp thuế hoặc nợ thuế. Tỷ lệ nợ thuế GTGT so với số thu thuế GTGT thực hiện dao động khoảng 5-7% trong giai đoạn 2019-2021.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu thuế GTGT: Bao gồm hệ thống chính sách pháp luật còn phức tạp, trình độ nhận thức và ý thức chấp hành của người nộp thuế chưa đồng đều, năng lực và phẩm chất đạo đức của cán bộ thuế còn hạn chế, quy trình quản lý chưa đồng bộ, cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đáp ứng đầy đủ.

  4. Ảnh hưởng của dịch Covid-19: Đại dịch làm giảm doanh thu của nhiều DN, dẫn đến giảm số thu thuế GTGT và tăng nợ thuế. Thành phố đã triển khai các chính sách hỗ trợ DN vượt khó, tuy nhiên tác động tiêu cực vẫn còn kéo dài.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý thu thuế GTGT tại Chi cục Thuế thành phố Chí Linh đã đạt được những tiến bộ nhất định với tỷ lệ nộp thuế và kê khai tương đối cao. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ thuế và chậm nộp vẫn còn đáng kể, phản ánh những khó khăn trong việc kiểm soát và xử lý nợ thuế, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh.

So sánh với các nghiên cứu trong nước, tình hình quản lý thuế tại Chí Linh tương đồng với các địa phương khác về những hạn chế như năng lực cán bộ, quy trình quản lý và ý thức chấp hành của người nộp thuế. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế còn hạn chế, chưa phát huy tối đa hiệu quả.

Biểu đồ thể hiện tốc độ tăng trưởng các nhóm ngành kinh tế tại Chí Linh giai đoạn 2016-2021 minh họa sự phát triển không đồng đều giữa các ngành, ảnh hưởng đến nguồn thu thuế GTGT. Bảng số liệu về số lượng DN và tỷ trọng các ngành trong khu vực kinh tế tư nhân cung cấp cơ sở định lượng cho việc đánh giá hiệu quả quản lý thuế.

Những hạn chế trong quản lý thuế GTGT có thể làm giảm nguồn thu NSNN, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Do đó, việc hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực cán bộ và cải tiến quy trình quản lý là cần thiết để nâng cao hiệu quả thu thuế GTGT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quản lý người nộp thuế: Xây dựng hệ thống thông tin quản lý người nộp thuế đầy đủ, cập nhật thường xuyên để theo dõi sát sao hoạt động của DN. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế thành phố Chí Linh phối hợp với các cơ quan liên quan.

  2. Nâng cao hiệu quả quản lý kê khai và nộp thuế: Áp dụng công nghệ thông tin trong việc kê khai, nộp thuế điện tử, tăng cường kiểm tra, giám sát hồ sơ khai thuế để giảm sai sót và gian lận. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể: Chi cục Thuế, Sở Thông tin và Truyền thông.

  3. Tăng cường quản lý nợ thuế và xử lý kịp thời: Thiết lập quy trình xử lý nợ thuế rõ ràng, phối hợp với các cơ quan chức năng để cưỡng chế thu hồi nợ, đồng thời hỗ trợ DN khó khăn thực hiện nghĩa vụ thuế. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Chi cục Thuế, UBND thành phố.

  4. Nâng cao năng lực cán bộ thuế và cải tiến quy trình quản lý: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và đạo đức công vụ cho cán bộ thuế; xây dựng quy trình quản lý thuế minh bạch, hiệu quả. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Tổng cục Thuế, Chi cục Thuế.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật thuế, hướng dẫn DN thực hiện đúng quy định, nâng cao ý thức chấp hành thuế. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Chi cục Thuế, các tổ chức chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các chi cục thuế địa phương: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế GTGT, áp dụng các giải pháp thực tiễn phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân: Hiểu rõ hơn về nghĩa vụ thuế GTGT, các quy định pháp luật và cách thức thực hiện kê khai, nộp thuế đúng quy định, từ đó nâng cao ý thức chấp hành.

  3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng để xây dựng chính sách thuế phù hợp, hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân bền vững.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tham khảo để hiểu sâu về quản lý thuế GTGT trong khu vực kinh tế tư nhân, áp dụng vào nghiên cứu và giảng dạy.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế GTGT là gì và tại sao lại quan trọng?
    Thuế GTGT là thuế tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong quá trình sản xuất và tiêu dùng. Đây là nguồn thu lớn và ổn định cho ngân sách nhà nước, giúp điều tiết kinh tế vĩ mô và thúc đẩy sự minh bạch trong hoạt động kinh doanh.

  2. Khu vực kinh tế tư nhân có vai trò như thế nào trong thu thuế GTGT?
    Khu vực kinh tế tư nhân chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số DN và đóng góp đáng kể vào GDP, do đó việc quản lý thu thuế GTGT tại khu vực này ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn thu ngân sách và sự phát triển kinh tế địa phương.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý thu thuế GTGT tại Chi cục Thuế thành phố Chí Linh là gì?
    Bao gồm sự phức tạp của chính sách thuế, ý thức chấp hành của người nộp thuế chưa cao, năng lực cán bộ thuế hạn chế, quy trình quản lý chưa đồng bộ và ảnh hưởng tiêu cực của dịch Covid-19.

  4. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế GTGT?
    Tăng cường quản lý người nộp thuế, áp dụng công nghệ thông tin, xử lý nợ thuế kịp thời, nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình quản lý và đẩy mạnh tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế.

  5. Làm thế nào để DN khu vực tư nhân thực hiện tốt nghĩa vụ thuế GTGT?
    DN cần hiểu rõ quy định pháp luật, thực hiện kê khai, nộp thuế đúng hạn, sử dụng chứng từ, hóa đơn hợp pháp và phối hợp với cơ quan thuế trong các hoạt động kiểm tra, thanh tra.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng khung lý thuyết và phân tích thực trạng quản lý thu thuế GTGT đối với khu vực kinh tế tư nhân tại Chi cục Thuế thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương trong giai đoạn 2019-2021.
  • Khu vực kinh tế tư nhân đóng góp lớn vào nguồn thu thuế GTGT nhưng còn tồn tại nhiều hạn chế trong quản lý và chấp hành pháp luật thuế.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm chính sách pháp luật, ý thức người nộp thuế, năng lực cán bộ, quy trình quản lý và tác động của dịch Covid-19.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế GTGT, đảm bảo nguồn thu NSNN ổn định và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường đào tạo cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế.

Mời quý độc giả và các nhà quản lý thuế tiếp tục nghiên cứu, áp dụng và phát triển các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế GTGT, góp phần xây dựng nền kinh tế phát triển bền vững.