Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chính sách trọng điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững khu vực nông thôn. Từ năm 2010 đến 2019, chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM đã được triển khai rộng khắp, trong đó thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình, đã hoàn thành 7/7 xã đạt chuẩn NTM vào cuối năm 2018, trở thành đơn vị đầu tiên của tỉnh hoàn thành mục tiêu này. Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn nhiều khó khăn như nhận thức của cán bộ và người dân chưa đồng đều, nguồn lực hạn chế, và công tác phối hợp chưa hiệu quả.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách xây dựng NTM tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình trong giai đoạn 2010-2019, nhằm đánh giá kết quả đạt được, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả thực hiện chính sách trong giai đoạn 2020-2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà hoạch định chính sách và các cấp chính quyền địa phương nhằm nâng cao chất lượng xây dựng NTM, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình chính sách công, bao gồm:

  • Lý thuyết thực thi chính sách công: Nhấn mạnh quá trình đưa chính sách vào thực tiễn thông qua các quy định, chương trình, dự án nhằm đạt mục tiêu đề ra.
  • Mô hình xây dựng nông thôn mới: Bao gồm 5 nội dung chính: hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, phát triển sản xuất bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, đảm bảo an ninh trật tự.
  • Khái niệm chính sách xây dựng NTM: Tập hợp các chủ trương, hành động của Nhà nước nhằm phát triển nông thôn toàn diện, bao gồm 11 nội dung và 19 tiêu chí cụ thể về quy hoạch, hạ tầng, kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và hệ thống chính trị.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: nông thôn, xây dựng nông thôn mới, chính sách xây dựng NTM, thực hiện chính sách xây dựng NTM, vai trò các chủ thể tham gia, quy trình thực hiện và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản chính thức của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các báo cáo của UBND thành phố Hòa Bình, các tài liệu nghiên cứu khoa học, sách chuyên khảo và số liệu thống kê giai đoạn 2010-2019.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp phân tích định tính và định lượng, tổng hợp, so sánh số liệu thực trạng và kết quả thực hiện chính sách xây dựng NTM tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ 7 xã thuộc thành phố Hòa Bình giai đoạn trước sáp nhập, đảm bảo tính đại diện cho thực trạng địa phương.
  • Timeline nghiên cứu: Từ năm 2018 đến 2020, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Phương pháp luận dựa trên chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối của Đảng về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kết quả thực hiện chính sách xây dựng NTM: Đến năm 2018, 100% xã thuộc thành phố Hòa Bình đạt chuẩn NTM, tăng từ 2/7 xã năm 2015. Tỷ lệ km đường giao thông nông thôn được bê tông hóa đạt khoảng 75,77%, 100% hộ dân sử dụng điện an toàn, 100% trạm y tế xã đạt chuẩn quốc gia. Thu nhập bình quân đầu người tại các xã tăng từ khoảng 15 triệu đồng năm 2010 lên gần 40 triệu đồng năm 2019.

  2. Nguồn lực huy động: Tổng vốn đầu tư xây dựng NTM giai đoạn 2010-2019 đạt hơn 3.121 tỷ đồng, trong đó nhân dân đóng góp khoảng 242,2 tỷ đồng và hơn 2.400 ngày công lao động. Vốn ngân sách nhà nước và doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong đầu tư cơ sở hạ tầng và phát triển sản xuất.

  3. Nhận thức và sự tham gia của người dân: Mức độ nhận thức về chính sách xây dựng NTM của cán bộ và người dân được cải thiện rõ rệt qua các năm, tuy nhiên vẫn còn khoảng 20% người dân chưa thực sự hiểu sâu về các tiêu chí và lợi ích của chương trình. Sự đồng thuận và tham gia đóng góp của người dân là yếu tố then chốt giúp hoàn thành các tiêu chí.

  4. Hạn chế và nguyên nhân: Một số xã còn gặp khó khăn trong huy động nguồn lực, công tác phối hợp giữa các cơ quan chưa đồng bộ, trình độ cán bộ cơ sở còn hạn chế, đặc biệt trong công tác tuyên truyền và vận động nhân dân. Ngoài ra, địa hình núi chiếm 75% diện tích tự nhiên của thành phố gây khó khăn trong xây dựng hạ tầng giao thông và thủy lợi.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy chính sách xây dựng NTM tại thành phố Hòa Bình đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Việc huy động đa dạng nguồn lực, đặc biệt là sự đóng góp của nhân dân, đã tạo nên sức mạnh tổng hợp cho chương trình. So sánh với các địa phương như huyện Lương Sơn (Hòa Bình), huyện Tiền Hải (Thái Bình) và thị xã Từ Sơn (Bắc Ninh), thành phố Hòa Bình có nhiều điểm tương đồng về cách thức tổ chức thực hiện và huy động nguồn lực, tuy nhiên còn hạn chế về năng lực cán bộ và điều kiện tự nhiên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM theo năm, cơ cấu nguồn vốn đầu tư, mức tăng thu nhập bình quân đầu người và mức độ tham gia của người dân. Bảng tổng hợp các tiêu chí đạt được và các hạn chế cũng giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng.

Việc nâng cao nhận thức và năng lực cán bộ, đồng thời cải thiện công tác phối hợp liên ngành là những yếu tố quyết định để duy trì và phát triển bền vững chương trình xây dựng NTM trong giai đoạn tiếp theo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động: Đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng về mục tiêu, nội dung và lợi ích của xây dựng NTM đến cán bộ, đảng viên và người dân nhằm nâng cao nhận thức và sự đồng thuận. Thời gian thực hiện: 2021-2025. Chủ thể: UBND thành phố, Ban chỉ đạo xây dựng NTM, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ cơ sở: Tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quản lý, kỹ thuật xây dựng NTM và kỹ năng vận động nhân dân cho cán bộ xã, thôn. Thời gian: 2021-2023. Chủ thể: Sở Nội vụ, Học viện Hành chính Quốc gia phối hợp với UBND thành phố.

  3. Đổi mới cơ chế huy động và sử dụng nguồn lực: Xây dựng cơ chế chính sách đặc thù phù hợp với điều kiện địa phương để huy động hiệu quả các nguồn lực từ ngân sách, doanh nghiệp và nhân dân, đảm bảo minh bạch và hiệu quả. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: UBND thành phố, các sở ngành liên quan.

  4. Phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu nông nghiệp: Khuyến khích phát triển các mô hình sản xuất hàng hóa tập trung, ứng dụng công nghệ cao, phát triển sản phẩm OCOP nhằm nâng cao thu nhập cho người dân. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND các xã.

  5. Cải thiện hạ tầng giao thông và thủy lợi: Ưu tiên đầu tư nâng cấp, mở rộng hệ thống giao thông nông thôn và thủy lợi để tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất và sinh hoạt. Thời gian: 2021-2024. Chủ thể: UBND thành phố, Sở Giao thông vận tải, Sở Nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp trong thực hiện chính sách xây dựng NTM, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và chỉ đạo.

  2. Nhà hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để điều chỉnh, hoàn thiện chính sách xây dựng NTM phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc: Hỗ trợ công tác tuyên truyền, vận động và giám sát thực hiện chính sách, tăng cường sự tham gia của người dân.

  4. Các nhà nghiên cứu, học viên cao học chuyên ngành chính sách công, phát triển nông thôn: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn xây dựng NTM tại địa phương miền núi, giúp phát triển nghiên cứu sâu hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách xây dựng nông thôn mới là gì?
    Chính sách xây dựng NTM là tập hợp các chủ trương, hành động của Nhà nước nhằm phát triển toàn diện kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và hệ thống chính trị ở khu vực nông thôn, nâng cao đời sống người dân và thu hẹp khoảng cách với đô thị.

  2. Ai là chủ thể chính trong thực hiện chính sách xây dựng NTM?
    Chủ thể chính gồm các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, doanh nghiệp và đặc biệt là người dân nông thôn, những người trực tiếp tham gia và hưởng lợi từ chương trình.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội địa phương, năng lực cán bộ, sự phối hợp giữa các chủ thể, nguồn lực tài chính và sự đồng thuận của người dân.

  4. Thành phố Hòa Bình đã đạt được những kết quả gì trong xây dựng NTM?
    Đến năm 2018, 100% xã đạt chuẩn NTM, tỷ lệ đường giao thông nông thôn bê tông hóa đạt gần 76%, 100% hộ dân sử dụng điện an toàn, thu nhập bình quân đầu người tăng gấp đôi so với đầu thập niên.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả xây dựng NTM tại thành phố Hòa Bình?
    Tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới cơ chế huy động nguồn lực, phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu nông nghiệp và cải thiện hạ tầng giao thông, thủy lợi.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách xây dựng nông thôn mới, tập trung nghiên cứu tại các xã thuộc thành phố Hòa Bình giai đoạn 2010-2019.
  • Kết quả thực hiện chính sách đã đạt nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn.
  • Những hạn chế về nguồn lực, năng lực cán bộ và điều kiện tự nhiên được phân tích kỹ lưỡng, làm cơ sở đề xuất các giải pháp phù hợp.
  • Giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới cơ chế huy động nguồn lực, phát triển sản xuất và cải thiện hạ tầng.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà hoạch định chính sách và cán bộ quản lý địa phương trong việc nâng cao hiệu quả xây dựng NTM giai đoạn 2020-2025.

Hành động tiếp theo: Các cấp chính quyền và tổ chức liên quan cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển của thành phố Hòa Bình.