Tổng quan nghiên cứu

Chính sách xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chủ trương trọng tâm của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Từ năm 2011 đến 2017, huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương đã tích cực triển khai thực hiện chính sách này với mục tiêu trở thành huyện NTM đầu tiên của tỉnh. Theo báo cáo, đến năm 2017, 22/22 xã của huyện đã được công nhận đạt chuẩn NTM, hoàn thành 9/9 tiêu chí huyện NTM theo quy định của Chính phủ. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu nổi bật, quá trình thực hiện vẫn còn tồn tại một số hạn chế như tập trung chủ yếu vào xây dựng cơ sở hạ tầng, chưa chú trọng đúng mức các tiêu chí về phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập, bảo vệ môi trường và phát triển văn hóa.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa cơ sở lý luận về thực hiện chính sách xây dựng NTM, phân tích thực trạng tại huyện Kinh Môn, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2011-2017 trên địa bàn huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp luận cứ khoa học, thực tiễn để hoàn thiện chính sách và hướng dẫn các địa phương khác trong cả nước học hỏi kinh nghiệm, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kết hợp với quan điểm, đường lối của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước về nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết chính sách công: Xem chính sách công là tập hợp các quyết định có liên quan nhằm giải quyết các vấn đề xã hội theo mục tiêu đã xác định. Thực hiện chính sách là quá trình biến các quyết định thành kết quả thực tiễn thông qua các hoạt động có tổ chức.

  2. Mô hình xây dựng nông thôn mới: Bao gồm 19 tiêu chí quốc gia về xã NTM và 9 tiêu chí huyện NTM, tập trung vào các khía cạnh như quy hoạch, hạ tầng, sản xuất, môi trường, văn hóa, an ninh và hệ thống chính trị.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: nông thôn, nông thôn mới, chính sách xây dựng nông thôn mới, thực hiện chính sách công, vai trò chủ thể trong thực hiện chính sách, và các yếu tố tác động đến hiệu quả thực hiện chính sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo của huyện Kinh Môn, tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước, các bài báo khoa học, cùng với khảo sát thực tế tại địa phương. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các cán bộ quản lý, công chức, người dân và doanh nghiệp trên địa bàn huyện.

Phương pháp phân tích chính sách được sử dụng để đánh giá quy trình thực hiện chính sách xây dựng NTM, kết hợp với phương pháp thống kê mô tả, phân tích so sánh số liệu về tiến độ và kết quả thực hiện các tiêu chí NTM. Ngoài ra, phương pháp phỏng vấn chuyên gia, quan sát và mô tả cũng được áp dụng nhằm thu thập thông tin định tính, làm rõ nguyên nhân và bài học kinh nghiệm.

Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2011-2017, tương ứng với thời gian huyện Kinh Môn triển khai chính sách xây dựng NTM.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hoàn thành các tiêu chí NTM: Đến năm 2017, 100% số xã (22/22 xã) của huyện Kinh Môn đạt chuẩn NTM, hoàn thành 9/9 tiêu chí huyện NTM theo Quyết định số 558/QĐ-TTg. Đây là thành tích nổi bật, đưa huyện Kinh Môn trở thành huyện NTM đầu tiên của tỉnh Hải Dương.

  2. Phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội: Hệ thống giao thông, thủy lợi, điện, trường học, trạm y tế và cơ sở vật chất văn hóa được đầu tư đồng bộ, góp phần cải thiện điều kiện sống của người dân. Tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể, thu nhập bình quân đầu người tăng khoảng 1,8 lần so với năm 2015.

  3. Sự tham gia của người dân và cộng đồng: Người dân tích cực tham gia đóng góp công sức, tài chính, hiến đất xây dựng các công trình công cộng. Nhận thức về vai trò chủ thể trong xây dựng NTM được nâng cao, tạo sự đồng thuận và phát huy nội lực địa phương.

  4. Hạn chế trong phát triển sản xuất và bảo vệ môi trường: Một số địa phương còn tập trung chủ yếu vào xây dựng cơ sở hạ tầng, chưa chú trọng đúng mức đến phát triển sản xuất nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững, bảo vệ môi trường và phát triển văn hóa. Điều này ảnh hưởng đến tính bền vững của kết quả xây dựng NTM.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do nhận thức chưa đầy đủ về mục tiêu, nguồn lực và lợi ích của các bên liên quan trong tổ chức thực thi chính sách. So với các địa phương như huyện Hòa Vang (Đà Nẵng) và huyện Đan Phượng (Hà Nội), nơi có sự lãnh đạo quyết liệt, công tác tuyên truyền hiệu quả và phát huy vai trò doanh nghiệp, huyện Kinh Môn cần tăng cường hơn nữa các giải pháp phát triển sản xuất và bảo vệ môi trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ hoàn thành các tiêu chí NTM theo từng năm, bảng so sánh tỷ lệ hộ nghèo và thu nhập bình quân đầu người trước và sau khi thực hiện chính sách, cũng như sơ đồ thể hiện sự tham gia của các chủ thể trong quá trình thực hiện.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, doanh nghiệp và người dân trong thực hiện chính sách xây dựng NTM. Đồng thời, việc điều chỉnh, bổ sung chính sách phù hợp với điều kiện thực tế địa phương là cần thiết để nâng cao hiệu quả và tính bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức

    • Động từ hành động: Tuyên truyền, phổ biến
    • Target metric: 100% xã, thôn có chương trình tuyên truyền thường xuyên
    • Timeline: Triển khai liên tục trong 2 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội

  2. Phát triển sản xuất gắn với ứng dụng công nghệ cao

    • Động từ hành động: Hỗ trợ, khuyến khích, đầu tư
    • Target metric: Tăng thu nhập bình quân đầu người lên 2 lần so với năm 2017
    • Timeline: 2019-2023
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Nông nghiệp, doanh nghiệp, hợp tác xã, người dân

  3. Bảo vệ môi trường và phát triển văn hóa nông thôn

    • Động từ hành động: Xây dựng, duy trì, giám sát
    • Target metric: 100% xã có kế hoạch bảo vệ môi trường và phát huy bản sắc văn hóa
    • Timeline: 2019-2022
    • Chủ thể thực hiện: UBND xã, các đoàn thể, cộng đồng dân cư

  4. Nâng cao năng lực quản lý và thực thi chính sách của cán bộ

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng
    • Target metric: 100% cán bộ xã, huyện được tập huấn chuyên sâu về xây dựng NTM
    • Timeline: Hàng năm, liên tục trong 3 năm
    • Chủ thể thực hiện: Học viện Hành chính Quốc gia, Ban Chỉ đạo huyện

  5. Đa dạng hóa nguồn vốn và huy động xã hội hóa

    • Động từ hành động: Huy động, phối hợp, hỗ trợ
    • Target metric: Tăng tỷ lệ vốn xã hội hóa lên 30% tổng nguồn vốn xây dựng NTM
    • Timeline: 2019-2024
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp

    • Lợi ích: Nắm vững cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện chính sách xây dựng NTM, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và chỉ đạo.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, điều chỉnh chính sách phù hợp với địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Chính sách công, Phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Có tài liệu tham khảo khoa học, cập nhật các mô hình, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

  3. Doanh nghiệp và hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, cơ chế phối hợp với chính quyền và cộng đồng trong xây dựng NTM, từ đó phát triển sản xuất bền vững.
    • Use case: Tham gia đầu tư, liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức chính trị - xã hội tại địa phương

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò chủ thể trong xây dựng NTM, biết cách tham gia và giám sát thực hiện chính sách.
    • Use case: Tổ chức phong trào, vận động đóng góp, giám sát công trình xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách xây dựng nông thôn mới là gì?
    Chính sách xây dựng NTM là hệ thống chủ trương, biện pháp của Nhà nước nhằm phát triển kinh tế - xã hội nông thôn theo các tiêu chí quốc gia, nâng cao đời sống người dân và thu hẹp khoảng cách với đô thị. Ví dụ, Bộ tiêu chí quốc gia gồm 19 tiêu chí về quy hoạch, hạ tầng, sản xuất, môi trường, văn hóa, an ninh.

  2. Vai trò của người dân trong thực hiện chính sách xây dựng NTM như thế nào?
    Người dân là chủ thể trung tâm, tham gia bàn bạc, đóng góp công sức, tài chính, giám sát và thụ hưởng kết quả xây dựng NTM. Sự chủ động của người dân quyết định thành công và bền vững của chính sách.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM?
    Bao gồm mức độ hoàn thiện chính sách, năng lực quản lý của cán bộ, sự tham gia của người dân, nguồn lực tài chính và môi trường thực thi chính sách. Ví dụ, năng lực cán bộ yếu kém có thể làm chậm tiến độ và giảm chất lượng thực hiện.

  4. Huyện Kinh Môn đã đạt được những thành tựu gì trong xây dựng NTM?
    Đến năm 2017, 100% xã đạt chuẩn NTM, hoàn thành 9/9 tiêu chí huyện NTM, thu nhập bình quân đầu người tăng khoảng 1,8 lần, tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể, hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư đồng bộ.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM tại huyện Kinh Môn?
    Tăng cường tuyên truyền, phát triển sản xuất ứng dụng công nghệ cao, bảo vệ môi trường, nâng cao năng lực cán bộ, đa dạng hóa nguồn vốn và huy động xã hội hóa. Các giải pháp này nhằm đảm bảo tính bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng thực hiện chính sách xây dựng nông thôn mới tại huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương trong giai đoạn 2011-2017.
  • Huyện Kinh Môn đã hoàn thành 100% xã đạt chuẩn NTM và 9/9 tiêu chí huyện NTM, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân.
  • Một số hạn chế như chưa chú trọng đúng mức phát triển sản xuất, bảo vệ môi trường và phát triển văn hóa cần được khắc phục để đảm bảo tính bền vững.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường tuyên truyền, phát triển sản xuất công nghệ cao, nâng cao năng lực cán bộ và đa dạng hóa nguồn vốn.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi, đánh giá liên tục và điều chỉnh chính sách phù hợp nhằm duy trì và nâng cao chất lượng xây dựng nông thôn mới tại huyện Kinh Môn và các địa phương khác.

Kêu gọi các cấp chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư cùng chung tay thực hiện để xây dựng nông thôn mới phát triển bền vững, góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.