Tổng quan nghiên cứu

Trong 5 năm gần đây, trên toàn quốc đã xảy ra khoảng 9.911 vụ cháy, gây thiệt hại nghiêm trọng với 258 người chết, 873 người bị thương và thiệt hại tài sản ước tính gần 5.000 tỷ đồng. Đặc biệt, hơn 50% số vụ cháy và phần lớn các ca thương vong xảy ra tại khu vực dân cư, nguyên nhân chủ yếu do sơ suất trong sử dụng lửa trần, thiết bị điện và dụng cụ sinh nhiệt. Quận Hải Châu, trung tâm chính trị, kinh tế và xã hội của thành phố Đà Nẵng, với mật độ dân số khoảng 8.941 người/km², có nhiều khu dân cư cũ, nhà cửa san sát, hạ tầng chưa đồng bộ, tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ cao. Giai đoạn 2014-2018, quận đã ghi nhận 319 vụ cháy lớn nhỏ, gây thiệt hại tài sản đáng kể và ảnh hưởng đến an ninh trật tự, môi trường và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Luận văn nhằm đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phòng cháy chữa cháy (PCCC) trên địa bàn quận Hải Châu, làm rõ ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách PCCC. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2014-2018, tại quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, với mục tiêu góp phần bảo vệ tính mạng, tài sản người dân, đảm bảo an ninh trật tự và phát triển bền vững địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách công về PCCC, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý và cộng đồng nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong công tác phòng cháy chữa cháy.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, kết hợp tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối của Đảng về chính sách công và PCCC. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết thực hiện chính sách công: Nhấn mạnh quá trình chuyển hóa nội dung chính sách thành hành động thực tế, trong đó vai trò của chủ thể và đối tượng thực hiện chính sách được phân tích rõ ràng. Khái niệm này giúp làm sáng tỏ các bước tổ chức, điều hành, kiểm tra và điều chỉnh chính sách PCCC.

  • Lý thuyết quản lý nhà nước về PCCC: Tập trung vào các quy định pháp luật, cơ chế phối hợp giữa các cấp chính quyền, tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong công tác PCCC. Lý thuyết này làm rõ vai trò của các chủ thể trong việc xây dựng lực lượng, trang thiết bị, tuyên truyền và kiểm tra thực hiện chính sách.

Các khái niệm chính bao gồm: cháy, phòng cháy chữa cháy, chính sách công, chính sách PCCC, thực hiện chính sách PCCC, vai trò và trách nhiệm của các chủ thể trong công tác PCCC.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh và thống kê để đánh giá thực trạng thực hiện chính sách PCCC trên địa bàn quận Hải Châu. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu thống kê từ Phòng Cảnh sát PCCC quận Hải Châu giai đoạn 2014-2018 về số vụ cháy, nguyên nhân, thiệt hại tài sản, số người bị thương và cứu thoát.

  • Văn bản pháp luật, chỉ thị, kế hoạch của các cấp chính quyền từ Trung ương đến địa phương liên quan đến PCCC.

  • Khảo sát thực tế, phỏng vấn cán bộ quản lý, lực lượng PCCC chuyên nghiệp và cơ sở, cũng như người dân trên địa bàn quận.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 13 phường với 644 tổ dân phố, gần 200 tuyến đường phố, 439 cơ sở thuộc diện quản lý PCCC, trong đó có 6 cơ sở trọng điểm về cháy. Phương pháp chọn mẫu kết hợp ngẫu nhiên và có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2014 đến 2018, phù hợp với phạm vi và mục tiêu nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình cháy nổ và thiệt hại: Giai đoạn 2014-2018, quận Hải Châu xảy ra 319 vụ cháy, trong đó số vụ do lực lượng chữa cháy chuyên nghiệp xử lý là 125 vụ, còn lại do lực lượng chữa cháy cơ sở xử lý. Thiệt hại tài sản quy thành tiền lên đến hàng trăm triệu đồng mỗi năm, ví dụ năm 2016 thiệt hại khoảng 812 triệu đồng, năm 2017 khoảng 400 triệu đồng. Số người bị thương và được cứu thoát cũng ghi nhận nhưng ở mức thấp, thể hiện hiệu quả chữa cháy còn hạn chế.

  2. Nguyên nhân cháy chủ yếu: Sự cố về điện chiếm tỷ lệ cao nhất với khoảng 70% số vụ cháy, tiếp theo là bất cẩn sử dụng nguồn nhiệt, lửa chiếm khoảng 20-30%. Các nguyên nhân khác như rò rỉ khí gas chiếm tỷ lệ nhỏ. Điều này cho thấy công tác kiểm tra, bảo trì hệ thống điện và tuyên truyền an toàn điện còn nhiều hạn chế.

  3. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện chính sách PCCC: Quận ủy, UBND quận Hải Châu đã thành lập Ban chỉ đạo PCCC, ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, kế hoạch và tổ chức các hoạt động tuyên truyền, huấn luyện, xây dựng lực lượng PCCC cơ sở. Tuy nhiên, lực lượng chuyên nghiệp còn thiếu về số lượng và trang thiết bị, nhiều xe chữa cháy đã sử dụng trên 20 năm, ảnh hưởng đến hiệu quả chữa cháy.

  4. Tuyên truyền và xây dựng lực lượng PCCC cơ sở: Công tác tuyên truyền được triển khai rộng rãi với hàng chục đợt tuyên truyền lưu động, phát hành hàng nghìn tờ cẩm nang, tổ chức hội thao kỹ thuật chữa cháy. Lực lượng dân phòng PCCC được củng cố với 719 đội viên, trong đó hơn 75% được huấn luyện nghiệp vụ. Mô hình “Cụm dân cư an toàn về PCCC” và các mô hình điểm được xây dựng và nhân rộng, góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc thực hiện chính sách PCCC trên địa bàn quận Hải Châu đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng. Tuy nhiên, nguyên nhân cháy chủ yếu do sự cố điện và bất cẩn vẫn chiếm tỷ lệ cao, phản ánh hạn chế trong công tác kiểm tra, bảo trì và ý thức an toàn của người dân, cơ sở sản xuất kinh doanh.

So với các nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý nhà nước về PCCC tại các đô thị lớn khác, quận Hải Châu có điểm mạnh về sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền và lực lượng PCCC cơ sở, nhưng còn hạn chế về trang thiết bị chữa cháy chuyên nghiệp và nguồn lực tài chính đầu tư. Việc xây dựng và nhân rộng các mô hình an toàn PCCC đã góp phần tạo phong trào toàn dân tham gia, tuy nhiên cần tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra, xử lý vi phạm để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện số vụ cháy theo năm, biểu đồ tròn phân bố nguyên nhân cháy, bảng tổng hợp thiệt hại tài sản và số người bị thương, cứu thoát. Các bảng biểu này giúp minh họa rõ nét xu hướng và điểm nghẽn trong công tác PCCC tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm tra, bảo trì hệ thống điện và thiết bị sinh nhiệt: UBND quận phối hợp với các ngành chức năng tổ chức kiểm tra định kỳ, xử lý nghiêm các vi phạm về an toàn điện trong các cơ sở sản xuất, kinh doanh và hộ gia đình. Mục tiêu giảm thiểu sự cố điện gây cháy trong vòng 12 tháng tới.

  2. Nâng cấp trang thiết bị và tăng cường lực lượng chữa cháy chuyên nghiệp: Đề nghị Sở Công an thành phố và UBND quận đầu tư bổ sung xe chữa cháy hiện đại, trang thiết bị kỹ thuật mới, đồng thời tăng cường đào tạo, tuyển dụng cán bộ PCCC chuyên nghiệp. Thực hiện trong 2 năm tới nhằm nâng cao năng lực ứng phó sự cố.

  3. Mở rộng và nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, huấn luyện PCCC: Tăng cường tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng chữa cháy, thoát hiểm cho người dân, doanh nghiệp, đặc biệt tại các khu dân cư đông đúc và cơ sở trọng điểm. Sử dụng đa dạng hình thức truyền thông, áp dụng công nghệ số để tiếp cận rộng rãi. Kế hoạch triển khai hàng năm.

  4. Phát triển và nhân rộng các mô hình an toàn PCCC: Tiếp tục xây dựng mô hình “Cụm dân cư an toàn về PCCC”, “Trường học an toàn PCCC”, “Chợ kiểu mẫu an toàn PCCC” với tiêu chí rõ ràng, có đánh giá, khen thưởng để khuyến khích sự tham gia của cộng đồng. Thực hiện đồng bộ trong 3 năm tới.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành và xử lý vi phạm pháp luật về PCCC: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng công an, quân sự, biên phòng, chính quyền địa phương trong công tác phòng ngừa, kiểm tra và xử lý vi phạm. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, xử phạt hành chính nhằm nâng cao ý thức chấp hành của các tổ chức, cá nhân. Thực hiện liên tục và thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về PCCC: Giúp các cấp chính quyền từ thành phố đến quận, phường có cơ sở khoa học để xây dựng, điều chỉnh chính sách, kế hoạch và tổ chức thực hiện công tác PCCC hiệu quả hơn.

  2. Lực lượng phòng cháy chữa cháy chuyên nghiệp và cơ sở: Cung cấp thông tin thực tiễn, phân tích nguyên nhân và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực, trang thiết bị, kỹ năng chữa cháy và phối hợp liên ngành.

  3. Các tổ chức, doanh nghiệp và hộ gia đình trên địa bàn quận Hải Châu: Nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong việc tuân thủ quy định PCCC, tự trang bị phương tiện chữa cháy và tham gia phong trào toàn dân PCCC.

  4. Nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành chính sách công, quản lý nhà nước và an ninh trật tự: Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng, cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu chính sách công trong lĩnh vực PCCC tại địa phương đô thị.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quận Hải Châu có tỷ lệ cháy cao trong khu dân cư?
    Nguyên nhân chính là do mật độ dân cư đông, nhà cửa san sát, hạ tầng cũ kỹ, cùng với ý thức phòng cháy của người dân còn hạn chế, đặc biệt là sự cố về điện và bất cẩn trong sử dụng nguồn nhiệt.

  2. Chính sách PCCC hiện nay có những điểm mạnh gì?
    Chính sách được xây dựng trên cơ sở pháp luật chặt chẽ, có sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền, lực lượng chuyên nghiệp và cơ sở, cùng với phong trào toàn dân tham gia PCCC ngày càng phát triển.

  3. Lực lượng PCCC cơ sở đóng vai trò như thế nào?
    Lực lượng này là nòng cốt trong việc phát hiện, xử lý kịp thời các vụ cháy nhỏ, hạn chế cháy lan, đồng thời tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về PCCC.

  4. Những khó khăn lớn nhất trong thực hiện chính sách PCCC tại quận là gì?
    Thiếu trang thiết bị hiện đại, lực lượng chuyên nghiệp còn hạn chế, nguồn lực tài chính đầu tư thấp, cùng với việc ý thức chấp hành của một số tổ chức, cá nhân chưa cao.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách PCCC?
    Cần tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm, đầu tư trang thiết bị, nâng cao năng lực lực lượng chữa cháy, mở rộng tuyên truyền, huấn luyện và phát triển các mô hình an toàn PCCC phù hợp với đặc thù địa phương.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng thực hiện chính sách PCCC tại quận Hải Châu, với 319 vụ cháy trong 5 năm, nguyên nhân chủ yếu do sự cố điện và bất cẩn sử dụng nguồn nhiệt.
  • Công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tuyên truyền được triển khai đồng bộ, góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các chủ thể liên quan.
  • Hạn chế chính là trang thiết bị chữa cháy còn lạc hậu, lực lượng chuyên nghiệp thiếu hụt, ý thức chấp hành của một số đối tượng chưa cao.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách PCCC trong thời gian tới, tập trung vào kiểm tra, đầu tư, tuyên truyền và phát triển mô hình an toàn.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, lực lượng PCCC và cộng đồng tiếp tục phối hợp chặt chẽ để bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản và phát triển bền vững địa phương.

Luận văn mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về đánh giá tác động của các giải pháp đề xuất và xây dựng mô hình quản lý PCCC thông minh phù hợp với đô thị hiện đại. Các cơ quan, tổ chức và cá nhân được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác phòng cháy chữa cháy trên địa bàn.