Tổng quan nghiên cứu

Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm phát triển nông nghiệp theo chiều sâu, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, đồng thời rút ngắn khoảng cách giữa nông thôn và thành thị. Tỉnh Nghệ An, với diện tích lớn nhất Việt Nam và dân số đông thứ tư cả nước, đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng NTM giai đoạn 2016-2020. Tính đến cuối năm 2020, tỉnh có 281/411 xã đạt chuẩn NTM, chiếm 68,37%, cùng 6 đơn vị cấp huyện hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, chiếm 28,57%. Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt trên 28,5 triệu đồng/người/năm, tăng gần 2,4 lần so với năm 2010. Tỷ lệ hộ nghèo giảm còn khoảng 3% vào năm 2020, giảm mạnh so với mức 18,79% năm 2011.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, Nghệ An vẫn còn tồn tại những hạn chế như nợ đọng xây dựng cơ bản, chưa có chính sách phát triển tiếp sau khi hoàn thành chương trình, và sự phân hóa về điều kiện kinh tế giữa các vùng miền. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng chính sách phát triển nông thôn mới của tỉnh Nghệ An trong giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách nhằm thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn mới đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các chính sách công liên quan đến phát triển NTM trên địa bàn tỉnh Nghệ An, sử dụng dữ liệu thứ cấp trong vòng 5 năm gần nhất.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc điều chỉnh, hoàn thiện chính sách phát triển nông thôn mới, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư, huy động nguồn lực và phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chính sách công, phát triển kinh tế nông thôn và phát triển bền vững. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết chính sách công: Theo đó, chính sách là chương trình hành động có mục đích do các chủ thể quyền lực ban hành nhằm giải quyết các vấn đề xã hội. Quá trình quản lý chính sách bao gồm xây dựng, phổ biến, triển khai, kiểm tra giám sát và điều chỉnh chính sách. Lý thuyết này giúp phân tích các bước thực thi chính sách phát triển nông thôn mới tại cấp tỉnh.

  2. Lý thuyết phát triển nông thôn mới: Nông thôn mới được hiểu là khu vực nông thôn có đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần được nâng cao, cơ sở hạ tầng đồng bộ, kinh tế phát triển toàn diện và bền vững. Mô hình phát triển nông thôn mới bao gồm 11 nội dung trọng tâm như quy hoạch, phát triển hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giảm nghèo, phát triển giáo dục, y tế, văn hóa, môi trường và an ninh trật tự.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: chính sách phát triển nông thôn mới, huy động nguồn lực, chuyển giao khoa học công nghệ, đào tạo nghề nông thôn, và quản lý đầu tư công.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng kết hợp phân tích định tính dựa trên dữ liệu thứ cấp thu thập từ các nguồn chính thức như báo cáo của UBND tỉnh Nghệ An, các văn bản pháp luật, tài liệu khoa học và số liệu thống kê giai đoạn 2016-2020.

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm số liệu thống kê về kết quả xây dựng NTM, các chính sách phát triển nông thôn mới, báo cáo tài chính, và các văn bản pháp luật liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu: Tác giả tập trung phân tích toàn bộ các xã và huyện trên địa bàn tỉnh Nghệ An, đặc biệt chú trọng các xã đạt chuẩn và chưa đạt chuẩn NTM để đánh giá thực trạng chính sách.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp số liệu, phương pháp so sánh để đối chiếu kết quả thực hiện chính sách qua các năm và so sánh với các tiêu chuẩn quy định. Phương pháp tổng hợp được dùng để kết nối các dữ liệu từ nhiều nguồn nhằm đánh giá toàn diện.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu trong năm 2020, tập trung phân tích giai đoạn 2016-2020, đề xuất giải pháp phát triển đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM tăng nhanh: Từ năm 2016 đến 2020, số xã đạt chuẩn NTM tăng từ khoảng 52% lên 68,37%, tương đương tăng 70 xã đạt chuẩn trong 5 năm. Bình quân tiêu chí đạt được trên toàn tỉnh là 15,96 tiêu chí/xã, tăng 4,26 tiêu chí so với năm 2015.

  2. Thu nhập và giảm nghèo: Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt trên 28,5 triệu đồng/người/năm, tăng 16,5 triệu đồng so với năm 2010. Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 18,79% năm 2011 xuống còn khoảng 3% năm 2020, cho thấy hiệu quả tích cực của các chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế nông thôn.

  3. Huy động nguồn lực đầu tư: Tỉnh đã hỗ trợ gần 638.126 tấn xi măng trị giá hơn 990 tỷ đồng để xây dựng gần 3.553 km đường giao thông nông thôn. Ngoài ra, các nguồn lực từ ngân sách nhà nước, người dân và doanh nghiệp được huy động đa dạng, góp phần nâng cao kết cấu hạ tầng.

  4. Chất lượng hạ tầng và dịch vụ xã hội: Tỷ lệ người dân nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 84,5%, nước sạch theo tiêu chuẩn quốc gia đạt 45%. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt gần 89,79%, tăng 8,4% so với năm 2015.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy chính sách phát triển nông thôn mới của tỉnh Nghệ An đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt trong việc nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, phát triển hạ tầng và giảm nghèo. Nguyên nhân chính bao gồm sự chỉ đạo quyết liệt của các cấp chính quyền, sự đồng thuận và tham gia tích cực của cộng đồng, cùng với việc huy động hiệu quả các nguồn lực tài chính.

So với các nghiên cứu trong nước, kết quả của Nghệ An tương đồng với xu hướng phát triển nông thôn mới ở các tỉnh miền Trung, tuy nhiên vẫn còn khoảng cách so với các tỉnh phát triển hơn về mặt kinh tế. Việc duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM, đặc biệt là về môi trường và dịch vụ xã hội, cần được chú trọng hơn trong giai đoạn tiếp theo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM theo năm, biểu đồ tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người, và bảng so sánh các chỉ tiêu hạ tầng cơ sở giai đoạn 2016-2020 để minh họa rõ nét tiến trình phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách sử dụng đất đai và tài nguyên: Tỉnh cần xây dựng các chính sách cụ thể nhằm quản lý, quy hoạch và sử dụng đất đai hiệu quả, ưu tiên tích tụ đất đai cho sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung. Thời gian thực hiện trong 3 năm tới, do UBND tỉnh chủ trì phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường.

  2. Tăng cường huy động và thu hút đầu tư xây dựng hạ tầng: Đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư, đặc biệt là từ khu vực tư nhân và doanh nghiệp, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Xây dựng kế hoạch huy động vốn dài hạn gắn với mục tiêu phát triển kinh tế xã hội địa phương. Thực hiện liên tục trong giai đoạn 2021-2025, do Ban Chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh điều phối.

  3. Phát triển nguồn nhân lực qua đào tạo nghề: Tăng cường các chương trình đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường lao động nông thôn, nâng cao chất lượng lao động và khả năng tiếp cận công nghệ mới. Thời gian triển khai trong 2 năm tới, phối hợp giữa Sở Lao động - Thương binh và Xã hội và các trung tâm đào tạo nghề.

  4. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ vốn và tín dụng ưu đãi: Mở rộng các chương trình tín dụng ưu đãi phục vụ sản xuất nông nghiệp, hỗ trợ người dân tiếp cận vốn dễ dàng hơn, giảm thiểu rủi ro tài chính. Thực hiện trong 3 năm, phối hợp Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh và các tổ chức tín dụng.

  5. Đẩy mạnh chuyển giao khoa học công nghệ: Hỗ trợ nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất nông nghiệp và quản lý nông thôn, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Thời gian thực hiện liên tục, do Sở Khoa học và Công nghệ chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh và huyện: Giúp các đơn vị này hiểu rõ thực trạng và hiệu quả các chính sách phát triển nông thôn mới, từ đó điều chỉnh kế hoạch, chính sách phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng, hoàn thiện các chính sách phát triển nông thôn mới hiệu quả, đồng thời tham khảo các giải pháp thực tiễn tại Nghệ An.

  3. Các tổ chức tài chính, ngân hàng và nhà đầu tư: Hiểu rõ các chính sách ưu đãi, cơ chế huy động vốn và tiềm năng phát triển nông thôn mới tại Nghệ An để có chiến lược đầu tư phù hợp.

  4. Các tổ chức đào tạo nghề và chuyển giao công nghệ: Nắm bắt nhu cầu và thực trạng phát triển nguồn nhân lực, từ đó thiết kế các chương trình đào tạo và chuyển giao công nghệ phù hợp với đặc điểm nông thôn Nghệ An.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách phát triển nông thôn mới của Nghệ An có điểm gì nổi bật?
    Chính sách của Nghệ An tập trung vào huy động đa dạng nguồn lực, phát triển hạ tầng đồng bộ, đào tạo nghề và chuyển giao công nghệ, góp phần nâng cao thu nhập và giảm nghèo hiệu quả.

  2. Tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM của Nghệ An hiện nay là bao nhiêu?
    Tính đến năm 2020, tỉnh có 68,37% xã đạt chuẩn NTM, tăng đáng kể so với giai đoạn trước đó.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển NTM tại Nghệ An là gì?
    Bao gồm nợ đọng xây dựng cơ bản, sự phân hóa kinh tế giữa các vùng, hạn chế về nguồn lực tài chính và nhận thức của một số cộng đồng dân cư.

  4. Làm thế nào để huy động hiệu quả nguồn vốn cho phát triển NTM?
    Cần đa dạng hóa các nguồn vốn, tăng cường chính sách ưu đãi, huy động sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn.

  5. Vai trò của đào tạo nghề trong phát triển nông thôn mới như thế nào?
    Đào tạo nghề nâng cao chất lượng lao động, giúp người dân nông thôn tiếp cận công nghệ mới, tăng năng suất lao động và thu nhập, góp phần phát triển kinh tế bền vững.

Kết luận

  • Chính sách phát triển nông thôn mới của tỉnh Nghệ An đã đạt nhiều kết quả tích cực trong giai đoạn 2016-2020, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế xã hội.
  • Tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM tăng lên 68,37%, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt trên 28,5 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn khoảng 3%.
  • Các chính sách về sử dụng đất đai, huy động vốn, đào tạo nghề và chuyển giao công nghệ là những trụ cột quan trọng trong phát triển NTM.
  • Cần tiếp tục hoàn thiện chính sách, đa dạng hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả quản lý để phát triển bền vững nông thôn mới đến năm 2030.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và tổ chức đào tạo tham khảo nghiên cứu để phối hợp thực hiện các giải pháp phát triển nông thôn mới hiệu quả.

Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà hoạch định chính sách, cán bộ quản lý và các tổ chức liên quan trong việc phát triển nông thôn mới tại Nghệ An và các tỉnh miền Trung.