Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế thị trường cạnh tranh và hội nhập sâu rộng, chất lượng lao động trở thành yếu tố then chốt phản ánh trình độ phát triển kinh tế và đời sống xã hội. Tại Việt Nam, lực lượng lao động chịu nhiều áp lực trong quá trình làm việc, đặc biệt là nguy cơ mắc các bệnh nghề nghiệp liên quan đến tư thế lao động không phù hợp, như rối loạn cơ xương khớp (RLCX). Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ người mắc các bệnh xương khớp gia tăng nhanh chóng trong những năm gần đây, phần lớn do tư thế làm việc không hợp lý. Công ty Cổ phần Thực phẩm Richy Miền Bắc, với hơn 300 lao động, trong đó 76,89% là lao động nữ, hoạt động trong ngành sản xuất bánh kẹo, nơi người lao động thường xuyên làm việc trong tư thế đứng hoặc ngồi lâu, chịu áp lực công việc cao. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng tư thế làm việc của người lao động tại công ty trong giai đoạn 2016-2021, nhằm đề xuất các giải pháp cải tiến tư thế lao động, từ đó nâng cao chất lượng lao động và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh nghề nghiệp. Việc cải thiện tư thế lao động không chỉ góp phần tăng năng suất lao động mà còn bảo vệ sức khỏe lâu dài cho người lao động, đặc biệt là lao động nữ, giúp họ có tuổi già an toàn và giảm chi phí điều trị bệnh mãn tính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về Ecgônômi và tư thế lao động, trong đó:

  • Ecgônômi: Theo TCVN 7437:2018, là khoa học nghiên cứu sự tương tác giữa con người và các thành phần của hệ thống làm việc nhằm tối ưu hóa sự thoải mái và hiệu suất.
  • Rối loạn cơ xương nghề nghiệp (RLCXNN): Là nhóm bệnh mãn tính liên quan đến mô mềm do tư thế làm việc không hợp lý, gây ảnh hưởng đến cơ, gân, dây thần kinh.
  • Tư thế làm việc: Cách thức, dáng điệu người lao động thực hiện công việc, bao gồm tư thế ngồi, đứng, đứng có giá đỡ, ngồi cao.
  • Phương pháp đánh giá tư thế lao động: Sử dụng các công cụ khoa học như REBA (đánh giá nhanh toàn bộ cơ thể), OWAS (phân tích tư thế dựa trên các phần cơ thể), ROSA (đánh giá căng thẳng văn phòng) để xác định mức độ rủi ro và đề xuất cải tiến.

Các khái niệm chính bao gồm: tư thế làm việc bắt buộc và thoải mái, các loại tư thế làm việc chính, các nguy cơ rủi ro liên quan đến tư thế, và các nhân tố ảnh hưởng đến tư thế làm việc gồm yếu tố công việc, cá nhân và tổ chức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu hồi cứu từ năm 2016 đến 2021 tại Công ty Cổ phần Thực phẩm Richy Miền Bắc, với cỡ mẫu khảo sát 100 người lao động đại diện cho các bộ phận văn phòng, xưởng sản xuất và kho.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm lao động khác nhau trong công ty.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng các công cụ đánh giá tư thế như REBA, OWAS và ROSA để phân tích mức độ rủi ro tư thế lao động. Kết hợp khảo sát thực địa, bảng hỏi về biểu hiện đau mỏi cơ xương khớp và phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2022, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp cải tiến tư thế lao động.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tư thế làm việc của nhân viên văn phòng: Nhân viên văn phòng làm việc trung bình 75% thời gian ở tư thế ngồi, trong đó 54,5% làm việc với tư thế ngồi liên tục trên 1 giờ hoặc hơn 4 giờ trong ngày. 45,5% ghế làm việc không điều chỉnh được chiều cao, 100% ghế không có tay vịn, dẫn đến nguy cơ cao về đau mỏi cổ, vai và lưng. Tỷ lệ nhân viên có nguy cơ rối loạn cơ xương khớp theo phương pháp ROSA là khoảng 60%.

  2. Tư thế làm việc tại xưởng sản xuất: Người lao động chủ yếu làm việc ở tư thế đứng và di chuyển nhiều, với thời gian đứng trung bình trên 6 giờ/ngày. Đánh giá theo REBA cho thấy 43,5% người lao động có mức độ nguy cơ cao và rất cao về rối loạn cơ xương nghề nghiệp, đặc biệt ở các vị trí như vận hành máy nướng bánh, xếp bánh và đóng gói.

  3. Tư thế làm việc tại nhà kho: Lao động chủ yếu đứng và khuân vác, với nhiều tư thế cúi, vặn người không hợp lý. Phân tích OWAS cho thấy 35% tư thế làm việc cần điều chỉnh ngay do nguy cơ cao gây tổn thương cơ xương.

  4. Nguyên nhân chính gây rối loạn cơ xương nghề nghiệp: Bao gồm tư thế làm việc bắt buộc kéo dài, thiết kế vị trí làm việc chưa phù hợp, thiếu trang thiết bị hỗ trợ như thảm chống mệt mỏi, giá đỡ cơ thể, và thiếu huấn luyện về tư thế làm việc đúng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về mối liên hệ giữa tư thế lao động không hợp lý và bệnh rối loạn cơ xương. Việc nhân viên văn phòng ngồi lâu với thiết bị không phù hợp làm tăng nguy cơ đau mỏi cổ vai gáy, tương tự như báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới và các nghiên cứu Ecgônômi. Tại xưởng sản xuất, tư thế đứng lâu và các động tác lặp đi lặp lại gây áp lực lớn lên hệ cơ xương, làm tăng tỷ lệ mắc RLCXNN, tương đồng với nghiên cứu tại nhà máy gốm sứ Bangladesh. Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất lao động và chi phí y tế của doanh nghiệp.

Việc áp dụng các phương pháp đánh giá tư thế như REBA và OWAS giúp xác định chính xác các vị trí nguy cơ cao, từ đó đề xuất các giải pháp cải tiến phù hợp. Các giải pháp này không chỉ nâng cao sức khỏe người lao động mà còn góp phần cải thiện hiệu quả sản xuất và giảm thiểu chi phí do vắng mặt và điều trị bệnh nghề nghiệp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ thời gian làm việc ở các tư thế chính, bảng phân loại mức độ nguy cơ theo REBA và OWAS để minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến thiết kế vị trí làm việc: Điều chỉnh chiều cao bàn ghế, trang bị ghế có thể điều chỉnh chiều cao và tay vịn cho nhân viên văn phòng nhằm giảm áp lực lên cổ, vai và lưng. Mục tiêu giảm tỷ lệ nhân viên ngồi sai tư thế xuống dưới 30% trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự phối hợp phòng kỹ thuật.

  2. Trang bị thiết bị hỗ trợ tại xưởng sản xuất và kho: Cung cấp thảm chống mệt mỏi cho người lao động đứng lâu, giá đỡ cơ thể (chairless) và thiết bị nâng hàng cơ giới để giảm tải cho cơ thể. Mục tiêu giảm tỷ lệ tư thế làm việc nguy cơ cao theo REBA xuống dưới 20% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc và phòng kỹ thuật.

  3. Tuyên truyền và huấn luyện nâng cao nhận thức: Tổ chức các khóa đào tạo về tư thế làm việc đúng, cách nâng nhấc vật nặng an toàn, và nghỉ ngơi vận động hợp lý cho người lao động. Mục tiêu 100% lao động được đào tạo trong 3 tháng đầu năm. Chủ thể thực hiện: Phòng an toàn lao động và phòng nhân sự.

  4. Xây dựng chính sách nghỉ ngơi hợp lý: Khuyến khích người lao động thay đổi tư thế làm việc, nghỉ giải lao vận động nhẹ nhàng sau mỗi 20-30 phút làm việc liên tục. Mục tiêu giảm tỷ lệ đau mỏi cơ xương trong lao động xuống 15% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc và tổ trưởng các bộ phận.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất: Nhận diện các rủi ro về tư thế lao động, từ đó đầu tư cải tiến điều kiện làm việc nhằm nâng cao năng suất và giảm chi phí y tế.

  2. Chuyên gia an toàn lao động và sức khỏe nghề nghiệp: Áp dụng các phương pháp đánh giá tư thế và giải pháp Ecgônômi để tư vấn, thiết kế môi trường làm việc an toàn, hiệu quả.

  3. Sinh viên và nhà nghiên cứu ngành quản lý công nghiệp, an toàn lao động: Tham khảo tài liệu nghiên cứu thực tiễn về tư thế lao động và các giải pháp cải tiến tại doanh nghiệp Việt Nam.

  4. Người lao động và tổ chức công đoàn: Nâng cao nhận thức về tác hại của tư thế làm việc không đúng, chủ động tham gia các chương trình đào tạo và cải thiện điều kiện làm việc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tư thế làm việc lại ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người lao động?
    Tư thế làm việc không hợp lý gây áp lực lên các nhóm cơ, dây chằng và khớp, dẫn đến đau mỏi, tổn thương và bệnh rối loạn cơ xương mãn tính. Ví dụ, ngồi lâu với ghế không phù hợp làm giảm lưu thông máu và gây đau cổ vai gáy.

  2. Phương pháp REBA được sử dụng như thế nào trong đánh giá tư thế lao động?
    REBA phân tích tư thế các bộ phận cơ thể như cổ, thân, chân, cánh tay và cổ tay, tính điểm mức độ rủi ro để xác định mức độ nguy hiểm và đề xuất hành động cải tiến. Điểm REBA càng cao, nguy cơ càng lớn.

  3. Giải pháp nào hiệu quả nhất để giảm rủi ro rối loạn cơ xương nghề nghiệp?
    Kết hợp cải tiến thiết kế vị trí làm việc, trang bị thiết bị hỗ trợ, huấn luyện tư thế đúng và xây dựng chính sách nghỉ ngơi hợp lý là giải pháp toàn diện và hiệu quả nhất.

  4. Làm thế nào để doanh nghiệp đánh giá được tư thế làm việc của người lao động?
    Doanh nghiệp có thể sử dụng các công cụ đánh giá như REBA, OWAS, ROSA kết hợp khảo sát thực địa và bảng hỏi để xác định tư thế làm việc và mức độ rủi ro, từ đó lập kế hoạch cải tiến.

  5. Tại sao cần quan tâm đặc biệt đến lao động nữ trong cải tiến tư thế làm việc?
    Lao động nữ thường chịu ảnh hưởng lớn hơn do đặc điểm sinh lý, dễ mắc các bệnh liên quan đến cơ xương và sinh sản khi làm việc trong tư thế không phù hợp. Cải tiến tư thế giúp bảo vệ sức khỏe lâu dài cho lao động nữ.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã đánh giá thực trạng tư thế làm việc của người lao động tại Công ty Cổ phần Thực phẩm Richy Miền Bắc, phát hiện tỷ lệ cao các tư thế làm việc không hợp lý gây nguy cơ rối loạn cơ xương nghề nghiệp.
  • Áp dụng các phương pháp đánh giá khoa học như REBA, OWAS và ROSA giúp xác định chính xác các vị trí nguy cơ và mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động.
  • Đề xuất các giải pháp cải tiến tư thế làm việc bao gồm cải tiến thiết kế vị trí làm việc, trang bị thiết bị hỗ trợ, huấn luyện và xây dựng chính sách nghỉ ngơi nhằm nâng cao chất lượng lao động.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp doanh nghiệp giảm thiểu chi phí y tế, tăng năng suất và bảo vệ sức khỏe người lao động, đặc biệt là lao động nữ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các doanh nghiệp khác trong ngành sản xuất bánh kẹo và công nghiệp nhẹ.

Hành động ngay hôm nay để cải thiện tư thế làm việc, bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng lao động tại doanh nghiệp của bạn!