Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới quản lý tài chính công và thực hiện cơ chế tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập, công tác kế toán giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Tỉnh Bình Dương, với sự phát triển mạnh mẽ về hạ tầng giao thông và kinh tế, có 06 đơn vị sự nghiệp trực thuộc Sở Giao thông Vận tải (GTVT) gồm Bến xe khách tỉnh, Cảng vụ đường thủy nội địa, Trung tâm đào tạo – sát hạch lái xe, Trung tâm đăng kiểm xe cơ giới, Đoạn quản lý sửa chữa công trình giao thông và Trung tâm quản lý điều hành vận tải hành khách công cộng. Giai đoạn nghiên cứu từ 2016 đến 2018 tập trung phân tích thực trạng tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị này nhằm đánh giá hiệu quả quản lý tài chính trong bối cảnh tự chủ tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán, xác định nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng quản lý tài chính tại các đơn vị trực thuộc Sở GTVT tỉnh Bình Dương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho lãnh đạo các đơn vị, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí nhà nước và nguồn thu sự nghiệp, đồng thời đáp ứng yêu cầu quản lý trong điều kiện tự chủ tài chính ngày càng được mở rộng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết tổ chức công tác kế toán: Theo Nathan Carroll và Justin C. Lord (2016), tổ chức công tác kế toán là việc xác định các công việc kế toán cần thực hiện nhằm hình thành hệ thống kế toán đáp ứng yêu cầu quản lý của đơn vị. Tổ chức này bao gồm bộ máy kế toán, phương pháp kế toán, kỹ thuật hạch toán và vận dụng chính sách, chế độ kế toán.

  • Mô hình hệ thống thông tin kế toán (AIS): Tập trung vào việc thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin kế toán chính xác, kịp thời, phục vụ cho việc ra quyết định quản lý.

  • Khái niệm đơn vị sự nghiệp công lập: Đơn vị có tư cách pháp nhân, hoạt động theo cơ chế tự chủ tài chính hoặc được Nhà nước bảo đảm chi thường xuyên, chịu sự quản lý tài chính theo Luật Ngân sách Nhà nước và các văn bản hướng dẫn.

Các khái niệm chính bao gồm: tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, hệ thống sổ kế toán, báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách, cùng với các nguyên tắc và yêu cầu tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát với đối tượng là kế toán trưởng, kế toán viên và đại diện lãnh đạo tại các đơn vị trực thuộc Sở GTVT tỉnh Bình Dương. Mẫu khảo sát gồm khoảng 50 người, đảm bảo tính đại diện cho các phòng ban và đơn vị sự nghiệp.

  • Dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các chứng từ kế toán, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách của các đơn vị trong giai đoạn 2016-2018.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm Excel 2010 và SPSS 22, sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích so sánh và suy luận để đánh giá thực trạng, xác định tồn tại và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán còn nhiều hạn chế: Khoảng 40% đơn vị chưa bố trí đủ nhân sự kế toán theo quy định, trong đó có đơn vị chỉ có 1-2 kế toán viên đảm nhiệm toàn bộ công tác kế toán. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả xử lý nghiệp vụ và kiểm soát nội bộ.

  2. Hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán chưa đồng bộ: 35% đơn vị chưa áp dụng đầy đủ các loại chứng từ kế toán bắt buộc theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, đồng thời hệ thống tài khoản kế toán chưa phản ánh chi tiết các khoản thu, chi, dẫn đến báo cáo tài chính thiếu chính xác.

  3. Báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách chậm trễ và chưa đầy đủ: Trung bình các đơn vị mất từ 30 đến 45 ngày sau kỳ kế toán năm mới hoàn thành báo cáo, trong khi quy định là 90 ngày. Chất lượng báo cáo còn hạn chế, thiếu thuyết minh chi tiết về nguồn thu và chi phí.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán còn thấp: Chỉ khoảng 25% đơn vị sử dụng phần mềm kế toán chuyên dụng, phần lớn vẫn ghi chép thủ công hoặc sử dụng phần mềm không chuyên, gây khó khăn trong việc tổng hợp và phân tích số liệu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên bao gồm hạn chế về nguồn nhân lực kế toán có trình độ chuyên môn và kinh nghiệm, thiếu sự đầu tư đồng bộ về trang thiết bị và phần mềm kế toán, cũng như chưa có quy trình kiểm tra, giám sát kế toán chặt chẽ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, các đơn vị sự nghiệp công lập tại Bình Dương còn ở mức độ phát triển trung bình, chưa tận dụng hiệu quả các công cụ quản lý hiện đại.

Việc tổ chức bộ máy kế toán chưa hợp lý dẫn đến việc xử lý thông tin kế toán không kịp thời, ảnh hưởng đến chất lượng thông tin cung cấp cho lãnh đạo. Hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán chưa đầy đủ làm giảm tính minh bạch và chính xác của báo cáo tài chính, gây khó khăn trong việc đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí.

Ứng dụng công nghệ thông tin thấp là một điểm nghẽn lớn, trong khi các nghiên cứu quốc tế nhấn mạnh vai trò của phần mềm kế toán trong nâng cao hiệu quả công tác kế toán và quản lý tài chính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ nhân sự kế toán, tỷ lệ áp dụng phần mềm kế toán và thời gian hoàn thành báo cáo tài chính để minh họa rõ hơn các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và bổ sung nguồn nhân lực kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ cho đội ngũ kế toán viên và kế toán trưởng trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Sở GTVT phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành kế toán.

  2. Hoàn thiện hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán: Xây dựng và ban hành quy trình chuẩn về sử dụng chứng từ kế toán và hệ thống tài khoản kế toán phù hợp với đặc thù từng đơn vị, hoàn thành trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện là phòng Kế hoạch – Tài chính Sở GTVT.

  3. Nâng cao chất lượng và tiến độ lập báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán: Áp dụng quy trình kiểm soát nội bộ chặt chẽ, thiết lập kế hoạch lập báo cáo chi tiết, đảm bảo hoàn thành trước hạn 60 ngày sau kỳ kế toán năm. Chủ thể thực hiện là kế toán trưởng các đơn vị và phòng Tài chính Sở GTVT.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán: Đầu tư phần mềm kế toán chuyên dụng, đào tạo sử dụng phần mềm cho nhân viên kế toán, hoàn thành trong vòng 18 tháng. Chủ thể thực hiện là Ban lãnh đạo các đơn vị trực thuộc Sở GTVT phối hợp với phòng CNTT.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát kế toán: Thiết lập định kỳ kiểm tra nội bộ và kiểm tra đột xuất công tác kế toán, phát hiện và xử lý kịp thời sai sót, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật. Chủ thể thực hiện là Thanh tra Sở GTVT và phòng Kế hoạch – Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kế toán, từ đó đưa ra quyết định quản lý tài chính phù hợp.

  2. Nhân viên kế toán và kế toán trưởng: Cung cấp kiến thức về tổ chức công tác kế toán, các quy trình nghiệp vụ và cách ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và kế toán: Tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý công: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông vận tải.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán lại quan trọng đối với đơn vị sự nghiệp công lập?
    Tổ chức công tác kế toán giúp thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời, phục vụ quản lý và ra quyết định, đồng thời đảm bảo tuân thủ pháp luật về tài chính công.

  2. Những khó khăn chính trong tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị trực thuộc Sở GTVT tỉnh Bình Dương là gì?
    Khó khăn gồm thiếu nhân sự kế toán đủ trình độ, hệ thống chứng từ và tài khoản chưa hoàn chỉnh, báo cáo tài chính chậm và chưa đầy đủ, cùng với việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập?
    Cần đào tạo nhân sự, hoàn thiện hệ thống chứng từ và tài khoản, nâng cao chất lượng báo cáo, ứng dụng phần mềm kế toán và tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ.

  4. Phần mềm kế toán có vai trò như thế nào trong công tác kế toán?
    Phần mềm kế toán giúp tự động hóa quy trình hạch toán, giảm sai sót, tăng tốc độ xử lý thông tin và nâng cao tính chính xác, minh bạch của báo cáo tài chính.

  5. Thời gian hoàn thành báo cáo tài chính theo quy định là bao lâu?
    Theo quy định, báo cáo tài chính năm phải được lập và nộp trong vòng 90 ngày kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán năm, tuy nhiên nhiều đơn vị hiện nay mất từ 30 đến 45 ngày để hoàn thành.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị trực thuộc Sở GTVT tỉnh Bình Dương trong giai đoạn 2016-2018, chỉ ra nhiều tồn tại về nhân sự, chứng từ, báo cáo và ứng dụng công nghệ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như đào tạo nhân sự, hoàn thiện hệ thống chứng từ, nâng cao chất lượng báo cáo, ứng dụng phần mềm kế toán và tăng cường kiểm tra nội bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong bối cảnh tự chủ tài chính ngày càng được mở rộng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới và đánh giá hiệu quả thực hiện định kỳ.
  • Khuyến khích các đơn vị sự nghiệp công lập và cơ quan quản lý tham khảo để áp dụng, nâng cao chất lượng công tác kế toán và quản lý tài chính.