I. Tổng Quan Về Kiểm Soát Chi Ngân Sách Nhà Nước Tại Bình Gia
Cùng với công cuộc đổi mới kinh tế, quản lý quỹ ngân sách nhà nước đã có sự đổi mới căn bản, mang lại kết quả khích lệ. Chi ngân sách nhà nước trở thành công cụ đắc lực trong điều hành kinh tế vĩ mô. Chi ngân sách nhà nước, ngoài việc đảm bảo hoạt động hiệu quả của bộ máy nhà nước, ổn định đời sống kinh tế - xã hội, còn tạo tiền đề quan trọng thúc đẩy kinh tế phát triển. Chi ngân sách nhà nước là công cụ chủ yếu của Đảng, Nhà nước, chính quyền cơ sở để thực hiện nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng và thúc đẩy sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước. Chi ngân sách nhà nước nói chung và chi thường xuyên ngân sách nhà nước nói riêng có vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội nên việc hoàn thiện kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước xuất phát từ những yêu cầu khách quan.
1.1. Khái niệm Ngân Sách Nhà Nước và vai trò quản lý
Theo quan điểm của Nga, ngân sách nhà nước là bảng thống kê các khoản thu và chi bằng tiền của Nhà nước trong một giai đoạn nhất định. Tại Việt Nam, Luật Ngân sách Nhà nước số 83/QH15/2013 định nghĩa: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. Luật Ngân sách Nhà nước chú trọng đến các vấn đề lớn khi đề cập về khái niệm ngân sách nhà nước, bao gồm tính cụ thể của ngân sách nhà nước, cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định, thời hạn thực hiện ngân sách nhà nước và vai trò của ngân sách nhà nước.
1.2. Định nghĩa Chi Ngân Sách Nhà Nước và phân loại
Chi ngân sách nhà nước là các quan hệ tiền tệ hình thành trong quá trình phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước nhằm trang trải cho các chi phí bộ máy Nhà nước và thực hiện chức năng chính trị, kinh tế, xã hội của Nhà nước. Chi ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản chi của Nhà nước trong dự toán đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm. Chi ngân sách nhà nước bao gồm nhiều khoản chi khác nhau tuỳ theo cách phân loại, ví dụ như theo lĩnh vực hoạt động, mục đích chi tiêu, hoặc thời hạn tác động của các khoản chi.
1.3. Chi Thường Xuyên Ngân Sách Nhà Nước Bản chất và vai trò
Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là quá trình phân phối, sử dụng nguồn lực tài chính nhà nước nhằm trang trải những nhu cầu của cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị xã hội thuộc khu vực công, qua đó thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước ở các hoạt động sự nghiệp kinh tế, giáo dục và đào tạo, y tế, xã hội, văn hoá thông tin, thể dục thể thao, khoa học và công nghệ môi trường và các hoạt động sự nghiệp khác. Theo Giáo sư Dwight H.Perkins, nhiều hoạt động của Nhà nước được đánh giá tầm quan trọng thông qua tỷ lệ chi ngân sách nhà nước thường xuyên cho hoạt động đó. Chi thường xuyên là nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước nhằm bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội.
II. Thách Thức Trong Kiểm Soát Chi Tại Kho Bạc Bình Gia
Những năm gần đây, trong khi nguồn thu ngân sách nhà nước không có bước đột phá thì tình hình bội chi lại liên tục tăng cao. Đáng ngại hơn nữa, khi tốc độ tăng chi thường xuyên cao hơn tăng chi cho đầu tư phát triển. Vì vậy, việc kiểm soát chi chặt chẽ các khoản chi nhằm đảm bảo các khoản chi ngân sách nhà nước được sử dụng đúng mục đích, đúng chế độ, tiết kiệm, và hiệu quả là vấn đề thiết thực cấp bách. Kho bạc nhà nước cần phải thực sự trở thành một trong những công cụ quan trọng của Nhà nước trong việc thực hiện công cuộc cải hành chính mà đặc biệt cải cách hành chính công theo hướng công khai, minh bạch, góp phần thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng các nguồn lực tài chính của Nhà nước, giữ vững ổn định và phát triển nền tài chính quốc gia.
2.1. Thực trạng Kiểm Soát Chi chưa hiệu quả tại Bình Gia
Công tác kiểm soát chi của Kho bạc nhà nước Bình Gia tỉnh Lạng Sơn theo hướng đó trong những năm qua đã có những chuyển biến tích cực, ngày một chặt chẽ và đúng mục đích cả về quy mô và chất lượng, phát hiện và ngăn chặn kịp thời nhiều khoản chi sai chế độ, chi không đúng tiêu chuẩn, định mức, những vẫn còn đó những bất cập và hạn chế nhất định như: kiểm soát chi thường xuyên chưa thực sự hiệu quả, vẫn còn tình trạng lãng phí ngân sách nhà nước, chưa thực hiện nghiêm túc, đầy đủ quy trình, thủ tục, nội dung trong việc kiểm soát chi ngân sách nhà nước, chưa đáp ứng yêu cầu quản lý cải cách tài chính công trong xu thế mở cửa và hội nhập quốc tế.
2.2. Áp lực từ nguồn thu hạn chế và bội chi tăng cao
Trong bối cảnh nguồn thu của tỉnh chưa đủ để trang trải cho nhu cầu chi ngày càng gia tăng, những giải pháp tăng thu để bù chi như chống thất thu, chống nợ đọng và đặc biệt là bảo đảm môi trường kinh doanh bình đẳng cho doanh nghiệp, hoàn thiện chính sách thuế hợp lý nhằm phát huy khả năng đóng góp và khuyến khích việc thực hiện nghĩa vụ của doanh nghiệp, của hộ kinh doanh cá thể và của người dân đối với ngân sách của tỉnh đang gặp nhiều khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện bởi những lý do khác nhau.
2.3. Rủi ro từ giải pháp vay nợ công để bù đắp chi tiêu
Giải pháp đi vay để bù đắp cho phần thiếu hụt trong chi tiêu ngân sách là một giải pháp tình thế nhưng tiềm ẩn rủi ro nợ công và di hại cho cả thế hệ mai sau nếu như các khoản chi tiêu bị thực hiện sai mục đích và lãng phí. Do đó, việc kiểm soát chi chặt chẽ và hiệu quả là vô cùng quan trọng để đảm bảo sử dụng nguồn vốn vay một cách hợp lý và bền vững.
III. Cải Tiến Quy Trình Kiểm Soát Chi Tại KBNN Bình Gia
Để hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Kho bạc nhà nước Bình Gia tỉnh Lạng Sơn, cần hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất một số giải pháp. Mục tiêu chung là đánh giá công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại KBNN Bình Gia, phân tích các nhân tố ảnh hưởng để từ đó đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên ở địa bàn nghiên cứu trong những năm tới.
3.1. Mục tiêu cụ thể của việc cải tiến kiểm soát chi
Mục tiêu cụ thể bao gồm làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại KBNN trong điều kiện hiện nay, phân tích thực trạng kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại KBNN Bình Gia trong giai đoạn 2014-2016, chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân chủ yếu, và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại KBNN Bình Gia phù hợp với bối cảnh hiện nay.
3.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu kiểm soát chi
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là kiểm soát chi thường xuyên của KBNN và các nghiệp vụ cụ thể theo quy trình kiểm soát chi thường xuyên tại KBNN Bình Gia tỉnh Lạng Sơn. Phạm vi nghiên cứu bao gồm không gian (tại KBNN Bình Gia), thời gian (giai đoạn 2014-2016), và nội dung (công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước).
3.3. Ý nghĩa khoa học và đóng góp của đề tài
Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực. Phân tích thực trạng công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại KBNN Bình Gia, những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại KBNN Bình Gia, bảo đảm việc quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước đúng quy định, đúng chế độ và có hiệu quả, góp phần thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí tài sản công.
IV. Giải Pháp Hoàn Thiện Kiểm Soát Chi Tại Kho Bạc Bình Gia
Để hoàn thiện kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Kho bạc nhà nước Bình Gia, cần tập trung vào các giải pháp cụ thể. Điều này bao gồm hoàn thiện cơ chế, chức năng kiểm soát chi, phân định trách nhiệm và phối hợp giữa các cơ quan, hoàn thiện khâu phân bổ và giao dự toán chi thường xuyên, hoàn thiện khâu tổ chức, định mức chi, hoàn thiện quyền hạn, trách nhiệm của từng người trong mô hình kiểm soát chi, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, hoàn thiện công tác đối chiếu hàng tháng trên ứng dụng công nghệ thông tin, và tăng cường thanh tra, kiểm tra.
4.1. Hoàn thiện cơ chế và chức năng kiểm soát chi
Cần rà soát và điều chỉnh các quy định, quy trình hiện hành để đảm bảo tính đồng bộ, rõ ràng và phù hợp với thực tế. Đồng thời, cần tăng cường tính chủ động và trách nhiệm của các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước trong việc lập kế hoạch và thực hiện chi tiêu.
4.2. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ kiểm soát chi
Cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ thường xuyên cho cán bộ kiểm soát chi để nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ và ý thức trách nhiệm. Đồng thời, cần có cơ chế đánh giá và khen thưởng, kỷ luật rõ ràng để khuyến khích cán bộ làm việc hiệu quả.
4.3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi
Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào các khâu của quy trình kiểm soát chi, từ lập dự toán, phân bổ, giao dự toán đến thanh toán và quyết toán. Điều này giúp tăng cường tính minh bạch, chính xác và hiệu quả của công tác kiểm soát chi.
V. Ứng Dụng Công Nghệ Số Vào Kiểm Soát Chi Ngân Sách
Việc ứng dụng công nghệ số vào kiểm soát chi ngân sách là một xu hướng tất yếu trong bối cảnh hiện nay. Công nghệ số giúp tăng cường tính minh bạch, chính xác và hiệu quả của công tác kiểm soát chi, đồng thời giảm thiểu rủi ro sai sót và gian lận. Các ứng dụng công nghệ số có thể được sử dụng trong nhiều khâu của quy trình kiểm soát chi, từ lập dự toán, phân bổ, giao dự toán đến thanh toán và quyết toán.
5.1. Xây dựng cơ sở dữ liệu ngân sách tập trung
Cần xây dựng một cơ sở dữ liệu ngân sách tập trung, thống nhất và được cập nhật thường xuyên. Cơ sở dữ liệu này sẽ cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và kịp thời về tình hình thu, chi ngân sách cho các cơ quan quản lý và người dân.
5.2. Phát triển hệ thống cảnh báo sớm rủi ro ngân sách
Cần phát triển một hệ thống cảnh báo sớm rủi ro ngân sách dựa trên các chỉ số kinh tế - xã hội và tài chính. Hệ thống này sẽ giúp các cơ quan quản lý kịp thời phát hiện và xử lý các rủi ro có thể ảnh hưởng đến tình hình ngân sách.
5.3. Triển khai thanh toán điện tử và hóa đơn điện tử
Cần đẩy mạnh triển khai thanh toán điện tử và hóa đơn điện tử trong các giao dịch ngân sách. Điều này giúp giảm thiểu chi phí giao dịch, tăng cường tính minh bạch và kiểm soát của các khoản chi.
VI. Đề Xuất Chính Sách Kiểm Soát Chi Ngân Sách Hiệu Quả
Để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các chính sách tài khóa, tiền tệ và các chính sách kinh tế - xã hội khác. Đồng thời, cần tăng cường vai trò giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân và người dân đối với công tác kiểm soát chi ngân sách.
6.1. Tăng cường tính minh bạch và công khai ngân sách
Cần tăng cường tính minh bạch và công khai ngân sách bằng cách công bố đầy đủ, kịp thời các thông tin về dự toán, thực hiện và quyết toán ngân sách cho người dân. Điều này giúp người dân có thể giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách.
6.2. Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn định mức chi
Cần rà soát và điều chỉnh hệ thống tiêu chuẩn, định mức chi cho phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội hiện nay. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện các tiêu chuẩn, định mức chi để đảm bảo sử dụng ngân sách tiết kiệm và hiệu quả.
6.3. Nâng cao năng lực dự báo ngân sách
Cần nâng cao năng lực dự báo ngân sách để có thể lập kế hoạch chi tiêu hợp lý và ứng phó kịp thời với các biến động kinh tế - xã hội. Điều này đòi hỏi phải có đội ngũ chuyên gia có trình độ chuyên môn cao và sử dụng các công cụ dự báo hiện đại.
