## Tổng quan nghiên cứu

Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, tăng trưởng GDP ngành xây dựng trong năm 2021 chỉ đạt 0.63%, mức thấp nhất trong gần một thập kỷ do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, đặc biệt tại TP. Hồ Chí Minh. Trong giai đoạn 2010-2019, nhà chung cư chỉ chiếm khoảng 2.3% diện tích hoàn thành sàn nhà ở, thấp hơn nhiều so với nhà riêng lẻ, mặc dù chung cư cao tầng là xu hướng phát triển đô thị hiện đại. Các doanh nghiệp tư vấn thiết kế kết cấu chung cư cao tầng đang đối mặt với áp lực cạnh tranh về chất lượng, thời gian và chi phí, đồng thời phải thích ứng với sự thay đổi liên tục của thị trường và chính sách.

Nghiên cứu tập trung vào việc xây dựng và cải thiện quy trình thiết kế kết cấu chung cư cao tầng ở giai đoạn thiết kế kỹ thuật tại các đơn vị tư vấn thiết kế kết cấu tại TP. Hồ Chí Minh. Mục tiêu chính là xây dựng quy trình thiết kế hiện tại dựa trên khảo sát chuyên gia và kinh nghiệm thực tiễn, xác định các nguyên nhân gây lãng phí trong quy trình, đồng thời đề xuất các biện pháp cải thiện dựa trên triết lý thiết kế tinh gọn (Lean design). Nghiên cứu cũng áp dụng ma trận cấu trúc phụ thuộc (DSM) để đánh giá tương tác giữa các công tác trong quy trình và thực hiện phân tích tình huống thực tế nhằm kiểm chứng các nguyên nhân gây lãng phí.

Việc cải tiến quy trình thiết kế không chỉ giúp giảm thiểu lãng phí về thời gian, chi phí và nhân lực mà còn nâng cao chất lượng hồ sơ thiết kế, góp phần tăng sức cạnh tranh cho các doanh nghiệp tư vấn trong bối cảnh thị trường xây dựng ngày càng khắt khe.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

- **Thiết kế tinh gọn (Lean Design):** Áp dụng triết lý sản xuất tinh gọn của Toyota nhằm loại bỏ các công tác không tạo giá trị và giảm thiểu lãng phí trong quy trình thiết kế. Các nguyên tắc bao gồm giảm thời gian chờ đợi, giảm kiểm tra thừa, giảm di chuyển thông tin không cần thiết.

- **Ma trận cấu trúc phụ thuộc (Design Structure Matrix - DSM):** Công cụ đánh giá mức độ tương tác giữa các công tác trong quy trình thiết kế, giúp xác định các vòng lặp, công tác quan trọng và đề xuất cải tiến nhằm tối ưu hóa quy trình.

- **Phân loại và đánh giá lãng phí:** Dựa trên hệ thống phân loại lãng phí của Toyota (7 loại lãng phí) và mở rộng thêm kỹ năng lao động, nghiên cứu tổng hợp các nguyên nhân gây lãng phí trong thiết kế như thay đổi thiết kế, sai sót hồ sơ, chờ đợi phối hợp, phân bổ tài nguyên không hợp lý.

- **Quan điểm quản lý quy trình thiết kế:** Theo Huovila và cộng sự, quản lý quy trình thiết kế dựa trên ba quan điểm chính: sự chuyển đổi thông tin, dòng chảy thông tin và việc tạo ra giá trị, từ đó đề xuất các biện pháp giảm thiểu lãng phí và tối ưu hóa quy trình.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thu thập từ phỏng vấn 10 chuyên gia thiết kế kết cấu có kinh nghiệm trung bình 11.2 năm, khảo sát ý kiến 60 kỹ sư thiết kế kết cấu tại các doanh nghiệp tư vấn, và phân tích tình huống thực tế (case study) tại một dự án chung cư cao tầng ở TP. Hồ Chí Minh.

- **Phương pháp phân tích:**  
  - Phỏng vấn chuyên gia để xây dựng quy trình thiết kế hiện tại và ma trận DSM thể hiện sự tương tác giữa các công tác.  
  - Khảo sát ý kiến chuyên gia sử dụng thang đo Likert để đánh giá tần suất xuất hiện và tác động của các nguyên nhân gây lãng phí đến chi phí, tiến độ và chất lượng dự án.  
  - Sử dụng phần mềm SPSS để đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha và phân tích thống kê mô tả.  
  - Áp dụng DSM để đề xuất cải tiến quy trình thiết kế nhằm giảm vòng lặp và công tác không tạo giá trị.  
  - Phân tích tình huống thực tế bằng cách so sánh sự khác biệt giữa hai lần phát hành hồ sơ thiết kế để xác định nguyên nhân gây lãng phí.

- **Timeline nghiên cứu:** Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 9/2021 đến tháng 6/2022, bao gồm các giai đoạn chẩn đoán, đánh giá, đề xuất cải tiến và phân tích tình huống.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Xây dựng quy trình thiết kế hiện tại:** Qua phỏng vấn 10 chuyên gia, quy trình thiết kế kỹ thuật kết cấu chung cư cao tầng được xác định gồm các công tác chính như thiết kế cọc, móng, cột/vách, dầm sàn với sự tương tác phức tạp thể hiện qua ma trận DSM. DSM cho thấy có nhiều vòng lặp và công tác phụ thuộc chặt chẽ, gây ra sự chậm trễ và lãng phí.

- **Nguyên nhân gây lãng phí chính:** Khảo sát 60 kỹ sư cho thấy các nguyên nhân phổ biến gồm thay đổi do yêu cầu chủ đầu tư (chiếm khoảng 45%), thay đổi do thiết kế (khoảng 30%), sai sót hồ sơ (khoảng 15%), và chờ đợi phối hợp giữa các bên (khoảng 10%). Hệ số Cronbach’s Alpha của thang đo đạt trên 0.8, đảm bảo độ tin cậy cao.

- **Phân tích tình huống thực tế:** So sánh hai lần phát hành hồ sơ thiết kế tại dự án case study cho thấy tỷ lệ chênh lệch bản vẽ trung bình khoảng 12%, trong đó hạng mục cọc và móng chiếm tỷ lệ chênh lệch cao nhất (lên đến 25%). Nguyên nhân chủ yếu là do thay đổi thiết kế và cập nhật hồ sơ bổ sung.

- **Đề xuất cải tiến quy trình:** Sử dụng DSM để tái cấu trúc quy trình thiết kế giúp giảm số vòng lặp khoảng 20%, đồng thời loại bỏ các công tác không tạo giá trị. Các biện pháp giảm thiểu nguyên nhân gây lãng phí được đề xuất dựa trên khảo sát và nghiên cứu trước đây.

### Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định rằng thay đổi yêu cầu từ chủ đầu tư và sai sót trong hồ sơ là hai nguyên nhân chính gây lãng phí trong quy trình thiết kế kết cấu chung cư cao tầng. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát chất lượng thiết kế ngay từ đầu để giảm thiểu chi phí và thời gian phát sinh.

Việc áp dụng ma trận DSM giúp minh họa rõ ràng các mối quan hệ phức tạp giữa các công tác thiết kế, từ đó đề xuất các cải tiến hợp lý nhằm giảm vòng lặp và tăng hiệu quả phối hợp. Phân tích tình huống thực tế cung cấp bằng chứng cụ thể về mức độ lãng phí và các hạng mục cần tập trung kiểm soát.

Các biện pháp cải tiến dựa trên triết lý thiết kế tinh gọn không chỉ giúp giảm thiểu lãng phí mà còn nâng cao chất lượng và tiến độ dự án, góp phần tăng sức cạnh tranh cho các doanh nghiệp tư vấn trong bối cảnh thị trường xây dựng ngày càng khắt khe.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Chuẩn hóa hồ sơ đầu vào:** Thiết lập quy trình kiểm tra và thống nhất hồ sơ đầu vào trước khi bắt đầu thiết kế kỹ thuật nhằm giảm sai sót và thay đổi phát sinh. Chủ thể thực hiện: các đơn vị tư vấn và chủ đầu tư. Thời gian: ngay trong giai đoạn chuẩn bị dự án.

- **Tối ưu hóa quy trình thiết kế bằng DSM:** Áp dụng ma trận cấu trúc phụ thuộc để tái cấu trúc quy trình, giảm vòng lặp và công tác không tạo giá trị, hướng tới giảm ít nhất 20% thời gian thiết kế. Chủ thể thực hiện: các công ty tư vấn thiết kế. Thời gian: 6 tháng đầu sau khi nghiên cứu.

- **Đào tạo nâng cao năng lực nhân sự:** Tổ chức các khóa đào tạo về thiết kế tinh gọn và quản lý quy trình thiết kế cho kỹ sư thiết kế nhằm nâng cao kỹ năng và giảm sai sót. Chủ thể thực hiện: các doanh nghiệp tư vấn và các tổ chức đào tạo. Thời gian: liên tục hàng năm.

- **Tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan:** Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, tư vấn thiết kế và nhà thầu để giảm thiểu chờ đợi và thay đổi không cần thiết. Chủ thể thực hiện: ban quản lý dự án và các bên liên quan. Thời gian: xuyên suốt dự án.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Doanh nghiệp tư vấn thiết kế kết cấu:** Nghiên cứu cung cấp quy trình thiết kế tối ưu và các biện pháp giảm lãng phí giúp nâng cao hiệu quả công việc và cạnh tranh trên thị trường.

- **Chủ đầu tư dự án xây dựng:** Hiểu rõ các nguyên nhân gây lãng phí trong thiết kế để phối hợp hiệu quả với đơn vị tư vấn, giảm chi phí và rủi ro phát sinh.

- **Nhà quản lý dự án xây dựng:** Áp dụng các công cụ quản lý quy trình như DSM và thiết kế tinh gọn để kiểm soát tiến độ, chất lượng và chi phí dự án.

- **Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý xây dựng:** Tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng lý thuyết thiết kế tinh gọn và phương pháp nghiên cứu thực tiễn trong lĩnh vực xây dựng.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Thiết kế tinh gọn là gì và tại sao quan trọng trong thiết kế kết cấu chung cư cao tầng?**  
Thiết kế tinh gọn là áp dụng các nguyên tắc giảm thiểu lãng phí trong quy trình thiết kế nhằm tăng hiệu quả và chất lượng. Nó giúp giảm thời gian, chi phí và sai sót, rất quan trọng trong các dự án phức tạp như chung cư cao tầng.

2. **Ma trận cấu trúc phụ thuộc (DSM) được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu này?**  
DSM được dùng để mô hình hóa và đánh giá sự tương tác giữa các công tác thiết kế, từ đó xác định các vòng lặp và công tác quan trọng để đề xuất cải tiến quy trình.

3. **Nguyên nhân chính gây lãng phí trong quy trình thiết kế là gì?**  
Thay đổi do yêu cầu chủ đầu tư và sai sót trong hồ sơ thiết kế là hai nguyên nhân chính, chiếm hơn 70% tổng lãng phí theo khảo sát.

4. **Phân tích tình huống thực tế giúp gì cho nghiên cứu?**  
Phân tích tình huống giúp xác định mức độ và nguyên nhân cụ thể của lãng phí qua sự khác biệt giữa hai lần phát hành hồ sơ, từ đó kiểm chứng và bổ sung cho kết quả khảo sát.

5. **Các doanh nghiệp tư vấn có thể áp dụng kết quả nghiên cứu này như thế nào?**  
Doanh nghiệp có thể áp dụng quy trình thiết kế được cải tiến, sử dụng DSM để quản lý công tác, đào tạo nhân sự và tăng cường phối hợp để giảm lãng phí và nâng cao hiệu quả.

## Kết luận

- Xây dựng thành công quy trình thiết kế kết cấu chung cư cao tầng giai đoạn thiết kế kỹ thuật dựa trên khảo sát chuyên gia và kinh nghiệm thực tiễn.  
- Xác định các nguyên nhân chính gây lãng phí gồm thay đổi yêu cầu chủ đầu tư, sai sót hồ sơ và chờ đợi phối hợp.  
- Áp dụng ma trận cấu trúc phụ thuộc (DSM) giúp đánh giá và cải tiến quy trình thiết kế, giảm vòng lặp và công tác không tạo giá trị.  
- Phân tích tình huống thực tế cung cấp bằng chứng cụ thể về mức độ lãng phí và các hạng mục cần kiểm soát.  
- Đề xuất các biện pháp cải thiện thiết thực như chuẩn hóa hồ sơ đầu vào, đào tạo nhân sự và tăng cường phối hợp giữa các bên.

**Next steps:** Triển khai áp dụng quy trình cải tiến tại các doanh nghiệp tư vấn, tiếp tục đào tạo và nghiên cứu mở rộng sang các loại công trình khác.  

**Call to action:** Các đơn vị tư vấn và chủ đầu tư nên phối hợp chặt chẽ để áp dụng thiết kế tinh gọn, nâng cao hiệu quả và chất lượng dự án xây dựng chung cư cao tầng.