Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam, công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công ngày càng được chú trọng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế Hải Phòng (TTKDYTQT Hải Phòng) là một đơn vị sự nghiệp có thu, hoạt động trong lĩnh vực y tế dự phòng, có vai trò quan trọng trong phòng chống dịch bệnh qua cửa khẩu cảng biển và hàng không. Giai đoạn nghiên cứu từ 2015 đến 2019 cho thấy Trung tâm đã có nhiều nỗ lực trong công tác quản lý tài chính, tuy nhiên vẫn còn tồn tại những hạn chế cần được hoàn thiện.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu, phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính tại TTKDYTQT Hải Phòng và đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế Hải Phòng trong giai đoạn 2015-2019. Ý nghĩa nghiên cứu góp phần cải cách tài chính công, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công, đặc biệt trong lĩnh vực y tế dự phòng, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp có thu, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý tài chính trong việc phân bổ, sử dụng hiệu quả nguồn lực công, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.
  • Mô hình cơ chế tự chủ tài chính: Theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP và Thông tư số 71/TT-BTC, đơn vị sự nghiệp có thu được giao quyền tự chủ trong quản lý các khoản thu, chi nhưng phải tuân thủ khung pháp lý.
  • Khái niệm đơn vị sự nghiệp có thu: Là các đơn vị cung cấp dịch vụ công có thu phí, lệ phí nhằm bù đắp chi phí hoạt động, đồng thời được Nhà nước cấp ngân sách để đảm bảo hoạt động thường xuyên.
  • Nguyên tắc quản lý tài chính: Bao gồm đảm bảo kinh phí thường xuyên, tuân thủ dự toán, công khai minh bạch, tiết kiệm chi tiêu và bảo vệ lợi ích Nhà nước.
  • Các quỹ tài chính nội bộ: Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, quỹ dự phòng ổn định thu nhập, quỹ khen thưởng và quỹ phúc lợi nhằm tăng cường hiệu quả sử dụng nguồn thu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích số liệu tài chính thu thập từ Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế Hải Phòng giai đoạn 2015-2019. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu tài chính của Trung tâm trong 5 năm, được chọn nhằm đánh giá toàn diện thực trạng quản lý tài chính. Phương pháp phân tích bao gồm so sánh đối chiếu số liệu dự toán và thực hiện thu chi, phân tích cơ cấu nguồn thu, chi, đánh giá hiệu quả sử dụng kinh phí. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 5/2020, bao gồm thu thập số liệu, xử lý dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và chi tài chính ổn định nhưng có biến động theo từng năm:

    • Nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước chiếm tỷ trọng lớn, với kinh phí thường xuyên duy trì ổn định, tăng nhẹ theo tỷ lệ lạm phát và điều chỉnh lương cơ bản. Ví dụ, năm 2017 tăng 24% so với 2016, trong đó kinh phí không thường xuyên chiếm 41,7%.
    • Nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp tăng trưởng trung bình 20-30% mỗi năm, chủ yếu từ phí tàu bè và tàu bay, với kế hoạch tập trung phát triển mảng tàu bè chiếm tỷ lệ thu lớn nhất (tăng 49,6% năm 2018 so với 2017).

  2. Cơ cấu chi tiêu hợp lý, ưu tiên cho nhân lực và hoạt động chuyên môn:

    • Chi cho con người (tiền lương, phụ cấp) chiếm phần lớn trong tổng chi, tăng 26,3% năm 2019 so với 2018.
    • Chi cho quản lý hành chính và mua sắm trang thiết bị có biến động, năm 2017 tăng mạnh 38,6% do đầu tư cải tạo, năm 2018 giảm 17,1% so với 2017.

  3. Công tác dự toán và chấp hành dự toán tài chính được thực hiện nghiêm túc:

    • Số liệu dự toán và thực hiện cân đối thu chi khớp nhau, thể hiện tính chính xác và hiệu quả trong quản lý tài chính.
    • Trung tâm đã xây dựng kế hoạch tài chính chi tiết, phân bổ nguồn lực hợp lý theo từng nhóm chi, đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ được giao.

  4. Hạn chế về cơ sở vật chất và nguồn nhân lực:

    • Trang thiết bị kỹ thuật còn thiếu, năng lực kho bảo quản lạnh chưa đáp ứng nhu cầu.
    • Công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực cần được tăng cường để nâng cao trình độ quản lý tài chính và chuyên môn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế Hải Phòng đã thực hiện tốt công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính, phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành. Việc phân bổ nguồn thu chi hợp lý, ưu tiên cho nhân lực và hoạt động chuyên môn giúp Trung tâm duy trì và nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm dịch y tế. So với một số đơn vị sự nghiệp khác trong ngành y tế, Trung tâm có sự ổn định về nguồn thu và chi, thể hiện qua biểu đồ dự toán thu chi giai đoạn 2015-2019.

Tuy nhiên, hạn chế về cơ sở vật chất và nhân lực là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính. Việc chưa chú trọng xây dựng thương hiệu và quảng bá hình ảnh cũng làm giảm khả năng thu hút nguồn thu từ dịch vụ sự nghiệp. Các biểu đồ phân tích cơ cấu chi tiêu và nguồn thu có thể được trình bày qua bảng số liệu chi tiết để minh họa rõ hơn sự biến động và xu hướng trong từng năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý tài chính

    • Tăng cường phân công, phân cấp rõ ràng trách nhiệm quản lý tài chính trong từng phòng ban.
    • Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ nhằm nâng cao hiệu quả giám sát thu chi.
    • Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp phòng Tài chính.

  2. Hoàn thiện quy trình lập và thực hiện dự toán tài chính

    • Xây dựng quy trình chuẩn hóa, minh bạch trong lập dự toán, điều chỉnh dự toán và báo cáo tài chính.
    • Áp dụng phần mềm quản lý tài chính hiện đại để nâng cao tính chính xác và kịp thời.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Phòng Kế hoạch - Tài chính.

  3. Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng phân tích tài chính cho cán bộ quản lý.
    • Khuyến khích cán bộ tham gia các chương trình bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn.
    • Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  4. Hoàn thiện công tác sử dụng tài chính theo cơ chế tự chủ

    • Thực hiện tiết kiệm chi tiêu, ưu tiên đầu tư cho các hoạt động chuyên môn và phát triển cơ sở vật chất.
    • Xây dựng và thực hiện quy chế chi tiêu nội bộ rõ ràng, công khai minh bạch.
    • Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc và phòng Tài chính.

  5. Nâng cao công tác quảng bá thương hiệu và phát triển nguồn thu dịch vụ

    • Xây dựng chiến lược truyền thông, quảng bá hình ảnh Trung tâm đến cộng đồng và các đối tác.
    • Mở rộng các dịch vụ sự nghiệp có thu phù hợp với chức năng, tăng cường liên kết hợp tác.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp phòng Tổ chức - Hành chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý các đơn vị sự nghiệp công

    • Học hỏi kinh nghiệm quản lý tài chính, áp dụng các biện pháp hoàn thiện công tác tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị.

  2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý tài chính công

    • Tham khảo cơ sở lý luận, mô hình quản lý tài chính và phân tích thực trạng tại một đơn vị sự nghiệp có thu cụ thể.

  3. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Nâng cao kiến thức thực tiễn về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp, phục vụ nghiên cứu và học tập.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và y tế

    • Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn quản lý tài chính hiệu quả cho các đơn vị sự nghiệp công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu khác gì so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu phải tuân thủ các quy định của Nhà nước về ngân sách, đảm bảo công khai minh bạch và sử dụng nguồn vốn công hiệu quả, trong khi doanh nghiệp chủ yếu tập trung vào lợi nhuận và tự chủ tài chính hoàn toàn.

  2. Nguồn thu chính của Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế Hải Phòng là gì?
    Trung tâm chủ yếu có nguồn thu từ ngân sách nhà nước và các khoản thu phí dịch vụ kiểm dịch y tế, trong đó phí tàu bè chiếm tỷ trọng lớn nhất, chiếm khoảng 50-60% tổng thu sự nghiệp.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trung tâm?
    Cần hoàn thiện tổ chức bộ máy, quy trình dự toán, tăng cường đào tạo nhân lực, áp dụng công nghệ quản lý và thực hiện tiết kiệm chi tiêu theo cơ chế tự chủ tài chính.

  4. Tại sao công tác dự toán tài chính lại quan trọng?
    Dự toán tài chính giúp đơn vị hoạch định nguồn lực, phân bổ chi tiêu hợp lý, đảm bảo cân đối thu chi và thực hiện nhiệm vụ được giao một cách hiệu quả.

  5. Các quỹ tài chính nội bộ có vai trò gì trong quản lý tài chính?
    Các quỹ như quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, quỹ khen thưởng giúp đơn vị tái đầu tư, khuyến khích cán bộ và duy trì hoạt động ổn định, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp luật về quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu, áp dụng cụ thể cho Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế Hải Phòng.
  • Thực trạng quản lý tài chính giai đoạn 2015-2019 cho thấy Trung tâm đã duy trì nguồn thu chi ổn định, ưu tiên đầu tư cho nhân lực và hoạt động chuyên môn.
  • Một số hạn chế về cơ sở vật chất, nhân lực và công tác quảng bá thương hiệu cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Đề xuất các biện pháp hoàn thiện tổ chức, quy trình, đào tạo và sử dụng tài chính theo cơ chế tự chủ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của Trung tâm.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các đơn vị sự nghiệp khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế Hải Phòng, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững!