Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2012-2017, quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng, với diện tích 9,47 km² và dân số khoảng 191.522 người (năm 2016), đã chứng kiến sự phát triển đáng kể của ngành thương mại. Thương mại đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế quận, với tỷ trọng ngành thương mại - dịch vụ tăng từ 88,4% năm 2012 lên 91,32% năm 2017. Tuy nhiên, sự phát triển này chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của quận, do nhiều hạn chế trong công tác quản lý nhà nước (QLNN) về thương mại. Cơ sở vật chất còn lạc hậu, phân bố kinh doanh không đồng đều, tập trung chủ yếu ở các phường trung tâm như Tân Chính, Vĩnh Trung, Thạc Gián, gây quá tải và mất cân đối. Nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu, trong khi công tác quản lý chưa đáp ứng kịp thời các yêu cầu mới phát sinh trong thương mại hiện đại.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và nội dung công tác QLNN ngành thương mại, phân tích thực trạng quản lý tại quận Thanh Khê trong giai đoạn 2012-2017, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý đến năm 2025. Nghiên cứu tập trung vào phạm vi không gian quận Thanh Khê và thời gian từ 2012 đến 2017, với ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy phát triển thương mại bền vững, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống người dân và tăng trưởng kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý kinh tế, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước đối với các quá trình xã hội nhằm duy trì trật tự và phát triển xã hội. Quản lý nhà nước ngành thương mại là quá trình sử dụng các công cụ, chính sách, pháp luật để điều tiết hoạt động thương mại đạt mục tiêu phát triển kinh tế xã hội.

  • Lý thuyết quản lý kinh tế vĩ mô: Nhà nước sử dụng các công cụ như pháp luật, kế hoạch, chính sách thuế, lãi suất, và các biện pháp hành chính để điều tiết thị trường, bảo đảm sự phát triển cân đối, bền vững của ngành thương mại.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, quản lý nhà nước về kinh tế, quản lý nhà nước ngành thương mại, chức năng quản lý nhà nước (hoạch định, tổ chức, điều tiết, kiểm soát), và các công cụ quản lý (pháp luật, kế hoạch, tài sản quốc gia).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo thống kê quận Thanh Khê, văn bản pháp luật, các đề tài, luận văn, bài báo khoa học liên quan đến quản lý thương mại từ năm 2000 đến 2017.

  • Dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn trực tiếp 6-10 lãnh đạo UBND quận, phòng Kinh tế, Ban quản lý chợ và lãnh đạo các phường; khảo sát 50 hộ kinh doanh cá thể và 20 cán bộ chuyên môn quản lý thương mại tại 10 phường.

Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên có định hướng nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh sự khác biệt qua các năm 2012-2017 về bộ máy quản lý, kết quả hoạt động, nguồn nhân lực và kinh phí đầu tư. Các bảng biểu và biểu đồ được sử dụng để minh họa biến động số lượng doanh nghiệp, hộ kinh doanh, doanh thu ngành thương mại và cơ cấu GRDP theo ngành kinh tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kinh tế và cơ cấu ngành thương mại: GRDP quận Thanh Khê tăng bình quân 10,32%/năm trong giai đoạn 2011-2017. Tỷ trọng ngành thương mại - dịch vụ trong cơ cấu GRDP tăng từ 88,4% năm 2012 lên 91,32% năm 2017, cho thấy ngành thương mại giữ vai trò chủ đạo trong phát triển kinh tế quận.

  2. Số lượng doanh nghiệp và hộ kinh doanh tăng ổn định: Năm 2017 có 1.897 doanh nghiệp kinh doanh thương mại, chiếm 74,62% tổng số doanh nghiệp trên địa bàn. Số hộ kinh doanh cá thể ngành thương mại chiếm khoảng 89,62% tổng số hộ kinh doanh, tăng nhẹ so với các năm trước.

  3. Phân bố hoạt động thương mại không đồng đều: Hoạt động thương mại tập trung chủ yếu tại các phường trung tâm như Tân Chính, Vĩnh Trung, Thạc Gián, trong khi các phường khác phát triển chậm hơn. Thương mại chủ yếu mang tính truyền thống, chưa phát triển mạnh các hình thức kinh doanh hiện đại và thương mại điện tử.

  4. Cơ sở hạ tầng và quản lý còn hạn chế: Hệ thống chợ gồm 11 chợ với tổng diện tích 25.794 m², tạo việc làm cho hơn 2.000 hộ tiểu thương, nhưng cơ sở vật chất còn lạc hậu, cần chuyển đổi mô hình quản lý để nâng cao hiệu quả. Hệ thống cửa hàng xăng dầu và khí LPG hoạt động ổn định, tuân thủ quy định giá cả. Tuy nhiên, nguồn nhân lực quản lý thương mại còn thiếu chuyên môn và năng lực cạnh tranh thấp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do công tác quản lý nhà nước về thương mại chưa đồng bộ và thiếu tính khoa học. Việc xây dựng và thực thi các văn bản pháp luật, quy hoạch phát triển thương mại chưa kịp thời cập nhật các xu hướng mới, dẫn đến sự chậm trễ trong việc hỗ trợ doanh nghiệp và người tiêu dùng. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, quận Thanh Khê có tiềm năng phát triển lớn nhưng chưa khai thác hiệu quả do hạn chế về hạ tầng và quản lý.

Biểu đồ biến động số lượng doanh nghiệp và doanh thu ngành thương mại qua các năm cho thấy sự tăng trưởng ổn định nhưng chưa bứt phá. Bảng phân tích cơ cấu GRDP theo ngành kinh tế minh họa sự chiếm ưu thế của thương mại - dịch vụ trong nền kinh tế quận. Các số liệu khảo sát về nhận thức và thực thi pháp luật thương mại phản ánh sự cần thiết nâng cao năng lực cán bộ quản lý và cải thiện công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch và kế hoạch phát triển thương mại: Cần xây dựng kế hoạch phát triển thương mại dài hạn đến năm 2025, phù hợp với quy hoạch đô thị và chiến lược phát triển kinh tế xã hội của thành phố. Chủ thể thực hiện: UBND quận Thanh Khê phối hợp Sở Công Thương. Thời gian: 2021-2023.

  2. Cải tiến công tác xây dựng và ban hành văn bản quản lý: Tăng cường rà soát, cập nhật các văn bản pháp luật, hướng dẫn chuyên môn để phù hợp với thực tiễn phát triển thương mại hiện đại. Chủ thể: Phòng Kinh tế quận, Ban quản lý chợ. Thời gian: 2021-2022.

  3. Nâng cao năng lực và đạo đức công vụ của cán bộ quản lý thương mại: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về kỹ năng quản lý, pháp luật thương mại và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ công chức. Chủ thể: UBND quận, các cơ quan đào tạo. Thời gian: 2021-2024.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát: Đẩy mạnh kiểm tra việc chấp hành pháp luật thương mại, xử lý nghiêm các vi phạm để tạo môi trường kinh doanh lành mạnh. Chủ thể: Thanh tra quận, Phòng Kinh tế. Thời gian: liên tục từ 2021.

  5. Phát triển hạ tầng thương mại và chuyển đổi mô hình quản lý chợ: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất chợ, chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp hoặc hợp tác xã để nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ. Chủ thể: UBND quận, Ban quản lý chợ. Thời gian: 2022-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý thương mại, xây dựng chính sách phù hợp với đặc thù địa phương, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

  2. Doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể: Hiểu rõ các quy định pháp luật, chính sách hỗ trợ, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển kinh doanh hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, thương mại: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước ngành thương mại, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các tổ chức xúc tiến thương mại và phát triển kinh tế: Tham khảo để xây dựng các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp, phát triển thị trường và nâng cao năng lực quản lý thương mại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về thương mại là gì?
    Quản lý nhà nước về thương mại là hoạt động sử dụng các công cụ pháp luật, chính sách và biện pháp hành chính để điều tiết hoạt động thương mại nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế xã hội. Ví dụ, việc cấp giấy phép kinh doanh và kiểm tra chất lượng hàng hóa là một phần của quản lý này.

  2. Tại sao công tác quản lý nhà nước về thương mại tại quận Thanh Khê còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do cơ sở hạ tầng còn lạc hậu, phân bố kinh doanh không đồng đều, nguồn nhân lực quản lý thiếu chuyên môn và các văn bản pháp luật chưa cập nhật kịp thời các xu hướng mới trong thương mại hiện đại.

  3. Các phương pháp quản lý nhà nước ngành thương mại gồm những gì?
    Bao gồm phương pháp hành chính (quy định pháp luật, chỉ thị), phương pháp kinh tế (chính sách thuế, lãi suất), và phương pháp tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức và hiệu quả quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về thương mại?
    Cần hoàn thiện quy hoạch, cập nhật văn bản pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ quản lý, tăng cường thanh tra kiểm tra và phát triển hạ tầng thương mại. Ví dụ, đào tạo cán bộ quản lý và chuyển đổi mô hình quản lý chợ sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý.

  5. Vai trò của ngành thương mại trong phát triển kinh tế quận Thanh Khê như thế nào?
    Ngành thương mại chiếm tỷ trọng trên 90% trong cơ cấu GRDP quận, đóng vai trò chủ đạo trong tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống người dân, đồng thời tạo việc làm cho hàng nghìn lao động địa phương.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về thương mại tại quận Thanh Khê đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương, với ngành thương mại chiếm trên 90% cơ cấu GRDP.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế do cơ sở hạ tầng lạc hậu, phân bố kinh doanh không đồng đều và năng lực quản lý còn yếu.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý như hoàn thiện quy hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến văn bản pháp luật và phát triển hạ tầng thương mại.
  • Các giải pháp này hướng tới mục tiêu phát triển thương mại bền vững, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đến năm 2025.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu cùng phối hợp thực hiện để thúc đẩy sự phát triển toàn diện của ngành thương mại quận Thanh Khê.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả công tác quản lý để điều chỉnh kịp thời, góp phần phát triển kinh tế xã hội quận Thanh Khê và thành phố Đà Nẵng.