Tổng quan nghiên cứu
Trong giai đoạn 2016 – 2020, tỉnh Cà Mau đã dành một phần ngân sách Nhà nước (NSNN) đáng kể cho sự nghiệp y tế nhằm đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao của nhân dân. Theo báo cáo của ngành, chi thường xuyên từ NSNN cho sự nghiệp y tế chiếm tỷ trọng quan trọng trong tổng chi ngân sách địa phương, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, công tác quản lý kinh phí chi thường xuyên từ NSNN tại tỉnh còn tồn tại nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, phân bổ chưa hợp lý, kiểm tra giám sát chưa chặt chẽ dẫn đến lãng phí và giảm hiệu quả sử dụng ngân sách.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý kinh phí chi thường xuyên từ NSNN cho sự nghiệp y tế tại tỉnh Cà Mau trong giai đoạn 2016 – 2020, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng kinh phí. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các đơn vị sự nghiệp y tế công lập trên địa bàn tỉnh, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan quản lý tài chính, y tế và Kho bạc Nhà nước. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả chi ngân sách cho y tế, đảm bảo công bằng xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý kinh tế và quản lý ngân sách Nhà nước, trong đó:
- Lý thuyết quản lý chi ngân sách Nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của chi NSNN trong việc thực hiện các chính sách công, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước và phát triển các sự nghiệp xã hội như y tế.
- Lý thuyết quản lý chi thường xuyên: Định nghĩa chi thường xuyên là các khoản chi nhằm duy trì hoạt động liên tục của các đơn vị sự nghiệp, bao gồm chi cho con người, nghiệp vụ chuyên môn, mua sắm sửa chữa nhỏ và các khoản chi phát sinh khác.
- Mô hình quản lý tài chính công: Áp dụng chu trình quản lý ngân sách gồm lập dự toán, chấp hành dự toán, kiểm tra giám sát và quyết toán, đảm bảo nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.
- Các khái niệm chính bao gồm: chi thường xuyên từ NSNN, cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, nguyên tắc quản lý chi theo dự toán, kiểm soát chi qua Kho bạc Nhà nước.
Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:
- Phương pháp lý luận: Tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý chi ngân sách Nhà nước và sự nghiệp y tế.
- Phương pháp thống kê: Thu thập và phân tích số liệu chi ngân sách y tế giai đoạn 2016 – 2020 tại tỉnh Cà Mau, bao gồm số liệu về dự toán, phân bổ, chấp hành và quyết toán kinh phí.
- Phương pháp khảo sát chuyên gia: Thu thập ý kiến từ lãnh đạo Sở Y tế, Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị sự nghiệp y tế nhằm đánh giá thực trạng và nguyên nhân tồn tại.
- Phương pháp phân tích, so sánh: Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý kinh phí, so sánh với kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên tại một số địa phương khác như tỉnh Bạc Liêu.
- Cỡ mẫu khảo sát: Bao gồm các cán bộ quản lý tài chính, kế toán và lãnh đạo các đơn vị y tế trực thuộc Sở Y tế tỉnh Cà Mau, đảm bảo tính đại diện và khách quan.
Thời gian nghiên cứu từ tháng 10/2020 đến tháng 11/2021, tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2016 – 2020.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng lập dự toán chi thường xuyên còn nhiều hạn chế: Khoảng 65% cán bộ, công chức tham gia khảo sát cho biết công tác lập dự toán chưa sát với nhu cầu thực tế, dẫn đến dự toán bị điều chỉnh nhiều lần trong năm. Tỷ lệ dự toán được phê duyệt đúng hạn đạt khoảng 80%, còn lại chậm trễ do thiếu thông tin và phối hợp chưa hiệu quả.
Phân bổ và chấp hành dự toán chưa đồng bộ: Tỷ lệ phân bổ dự toán chi thường xuyên cho sự nghiệp y tế đạt khoảng 90% so với dự toán được duyệt, tuy nhiên việc chấp hành dự toán chỉ đạt khoảng 85%, cho thấy còn tồn tại tình trạng dồn kinh phí vào cuối năm hoặc sử dụng không đúng mục đích.
Kiểm tra, giám sát và quyết toán còn yếu kém: Chỉ khoảng 70% đơn vị thực hiện đầy đủ công tác kiểm tra, giám sát chi thường xuyên theo quy định. Quyết toán chi thường xuyên được thực hiện chậm trung bình 2 tháng so với quy định, ảnh hưởng đến việc đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách.
Ảnh hưởng của cơ chế tự chủ tài chính: Trên 30 đơn vị sự nghiệp y tế công lập tại Cà Mau đã áp dụng cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP, tuy nhiên việc quản lý kinh phí chi thường xuyên vẫn còn nhiều bất cập do thiếu cán bộ quản lý tài chính có trình độ chuyên môn phù hợp và hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm: sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý tài chính và y tế, năng lực quản lý tài chính của cán bộ còn hạn chế, và hệ thống công nghệ thông tin chưa được ứng dụng hiệu quả trong quản lý chi ngân sách. So với kinh nghiệm tại tỉnh Bạc Liêu, nơi có hệ thống quản lý ngân sách y tế đồng bộ và kiểm soát chặt chẽ, tỉnh Cà Mau cần tăng cường công tác phối hợp và nâng cao năng lực cán bộ.
Việc lập dự toán không sát thực tế dẫn đến phân bổ không hợp lý, gây lãng phí hoặc thiếu hụt kinh phí cho các hoạt động y tế thiết yếu. Kiểm tra, giám sát yếu kém làm giảm tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách còn hạn chế khiến việc theo dõi, báo cáo và quyết toán gặp khó khăn.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ dự toán được phê duyệt, tỷ lệ chấp hành dự toán, và thời gian thực hiện quyết toán chi thường xuyên qua các năm 2016 – 2020, giúp minh họa xu hướng và điểm nghẽn trong quản lý kinh phí.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao chất lượng lập dự toán chi thường xuyên: Tổ chức tập huấn chuyên sâu cho cán bộ lập dự toán về kỹ năng dự báo nhu cầu và áp dụng các tiêu chuẩn, định mức chi tiêu. Mục tiêu đạt tỷ lệ dự toán sát thực tế trên 95% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế phối hợp Sở Tài chính.
Tăng cường phối hợp phân bổ và chấp hành dự toán: Xây dựng quy trình phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban liên quan, đảm bảo phân bổ kịp thời và sử dụng đúng mục đích. Thiết lập hệ thống giám sát trực tuyến tiến độ sử dụng kinh phí. Mục tiêu nâng tỷ lệ chấp hành dự toán lên trên 90% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước.
Củng cố công tác kiểm tra, giám sát và quyết toán: Thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành thường xuyên, tăng cường thanh tra chuyên đề về quản lý chi thường xuyên. Rút ngắn thời gian quyết toán xuống còn dưới 1 tháng sau năm ngân sách. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế, Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý kinh phí: Triển khai phần mềm quản lý ngân sách y tế tích hợp, hỗ trợ theo dõi, báo cáo và phân tích dữ liệu chi tiêu. Mục tiêu hoàn thành trong vòng 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế phối hợp Sở Thông tin và Truyền thông.
Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý tài chính y tế: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực quản lý tài chính, kế toán ngân sách cho cán bộ y tế, đặc biệt là các đơn vị sự nghiệp công lập. Mục tiêu 100% cán bộ quản lý tài chính được đào tạo trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế, Trường Đại học Bình Dương.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Lãnh đạo và cán bộ quản lý ngành y tế tỉnh Cà Mau: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý kinh phí chi thường xuyên, từ đó áp dụng vào công tác quản lý tài chính tại đơn vị.
Cán bộ quản lý tài chính, kế toán các đơn vị sự nghiệp công lập: Cung cấp kiến thức về quy trình lập dự toán, phân bổ, chấp hành và quyết toán chi ngân sách y tế, đồng thời nâng cao kỹ năng kiểm soát chi tiêu.
Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý ngân sách địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách phân bổ ngân sách hợp lý, tăng cường kiểm tra giám sát và hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính trong lĩnh vực y tế.
Giảng viên và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý công: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý ngân sách Nhà nước trong lĩnh vực y tế, giúp nâng cao hiểu biết về quản lý tài chính công và các vấn đề liên quan.
Câu hỏi thường gặp
Chi thường xuyên từ ngân sách Nhà nước cho sự nghiệp y tế gồm những khoản chi nào?
Chi thường xuyên bao gồm chi cho con người (lương, phụ cấp), chi nghiệp vụ chuyên môn (thuốc men, vật tư y tế), chi mua sắm sửa chữa nhỏ và các khoản chi phát sinh khác phục vụ hoạt động khám chữa bệnh và phòng bệnh.Tại sao công tác lập dự toán chi thường xuyên còn nhiều hạn chế tại tỉnh Cà Mau?
Nguyên nhân chính là do thiếu thông tin chính xác về nhu cầu thực tế, năng lực cán bộ lập dự toán còn hạn chế và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các đơn vị liên quan.Cơ chế tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến quản lý kinh phí y tế?
Cơ chế tự chủ tài chính cho phép các đơn vị sự nghiệp y tế chủ động sử dụng nguồn kinh phí, tuy nhiên đòi hỏi cán bộ quản lý phải có trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý tài chính để đảm bảo hiệu quả và tuân thủ quy định.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát chi thường xuyên?
Cần tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đồng thời nâng cao trách nhiệm của cán bộ quản lý và kế toán trong việc tuân thủ quy định.Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò gì trong quản lý kinh phí y tế?
Ứng dụng công nghệ giúp tự động hóa quy trình quản lý, theo dõi chi tiêu, báo cáo nhanh chóng và chính xác, giảm thiểu sai sót và tăng cường minh bạch trong sử dụng ngân sách.
Kết luận
- Luận văn đã phân tích thực trạng công tác quản lý kinh phí chi thường xuyên từ ngân sách Nhà nước cho sự nghiệp y tế tại tỉnh Cà Mau giai đoạn 2016 – 2020, chỉ ra các tồn tại như lập dự toán chưa sát thực tế, phân bổ và chấp hành dự toán chưa đồng bộ, kiểm tra giám sát còn yếu kém.
- Đã xác định các nhân tố ảnh hưởng bao gồm cả khách quan (tăng trưởng kinh tế, chính sách) và chủ quan (năng lực cán bộ, phương thức quản lý).
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường phối hợp phân bổ, củng cố kiểm tra giám sát, ứng dụng công nghệ thông tin và đào tạo cán bộ quản lý tài chính.
- Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách y tế, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Cà Mau.
- Các bước tiếp theo cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu đánh giá tác động trong các giai đoạn tiếp theo.
Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý và đơn vị sự nghiệp y tế tại tỉnh Cà Mau cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý kinh phí chi thường xuyên, đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân.