Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới quản trị ngân sách công tại Việt Nam, công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập ngày càng được chú trọng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính. Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn, tỉnh Bình Định, là một đơn vị sự nghiệp công lập hạng III, hoạt động trong lĩnh vực y tế với quy mô 160 giường bệnh và phục vụ từ 800 đến 1.200 lượt khám bệnh mỗi ngày. Đơn vị này thực hiện cơ chế tự chủ một phần về tài chính theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP, đồng thời chịu sự quản lý của Sở Y tế Bình Định.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác kế toán tại Trung Tâm, nhận diện ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán phù hợp với quy định hiện hành và tăng cường cung cấp thông tin phục vụ quản trị nội bộ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các nội dung cốt lõi của công tác kế toán tại Trung Tâm trong giai đoạn 2018-2019, bao gồm tổ chức công tác kế toán, các phần hành kế toán chủ yếu và quản lý tài chính liên quan.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng công tác kế toán tại đơn vị sự nghiệp y tế, góp phần cải thiện hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tuân thủ pháp luật và hỗ trợ quản lý điều hành Trung Tâm trong bối cảnh tự chủ tài chính ngày càng được mở rộng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, kế toán hành chính sự nghiệp (HCSN) và quản trị nội bộ trong đơn vị sự nghiệp công lập. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh nguyên tắc lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách, đồng thời quản lý chi tiêu theo tiêu chuẩn, định mức và quy định của Nhà nước. Lý thuyết này làm nền tảng cho việc tổ chức công tác kế toán gắn liền với quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp.

  2. Lý thuyết kế toán hành chính sự nghiệp: Tập trung vào các nguyên tắc kế toán theo cơ sở dồn tích, tổ chức chứng từ, hệ thống tài khoản kế toán phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm kế toán theo từng nguồn kinh phí và hoạt động. Lý thuyết này giúp xây dựng hệ thống kế toán đáp ứng yêu cầu quản lý và báo cáo tài chính.

Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, cơ chế tự chủ tài chính, kế toán hành chính sự nghiệp, dự toán ngân sách, báo cáo tài chính và quản trị nội bộ.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp giữa khảo cứu tài liệu và khảo sát thực tế tại Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp gồm các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Kế toán, Thông tư 107/2017/TT-BTC, Nghị định 43/2006/NĐ-CP, các quy định về kế toán hành chính sự nghiệp và tài liệu nội bộ của Trung Tâm.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua quan sát, phỏng vấn cán bộ phòng kế toán và các khoa phòng liên quan, cùng hồ sơ, sổ sách chứng từ kế toán phát sinh trong năm 2018-2019.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng, đối sánh thực trạng với quy định pháp luật và lý thuyết kế toán HCSN, tổng hợp số liệu thu chi, báo cáo tài chính, đánh giá ưu nhược điểm.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tập trung vào toàn bộ hoạt động kế toán tại Trung Tâm trong giai đoạn nghiên cứu, với sự tham gia của các bộ phận kế toán và quản lý tài chính.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2019, tập trung đánh giá các số liệu tài chính kế toán năm 2018 và 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán tập trung, phân công rõ ràng
    Trung Tâm tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình tập trung với trưởng phòng Tài chính – Kế toán kiêm kế toán trưởng, các bộ phận kế toán phần hành phụ trách từng mảng riêng biệt như kế toán lương, kế toán thu viện phí, kế toán vật tư. Điều này giúp đảm bảo tính chuyên môn hóa và kiểm soát nội bộ hiệu quả.

  2. Công tác lập dự toán và chấp hành dự toán còn hạn chế
    Dự toán thu chi ngân sách được lập dựa trên phương pháp dự toán trên cơ sở quá khứ, tuy nhiên việc chấp hành dự toán chưa đồng bộ, có hiện tượng chi tiêu chưa đúng mục đích hoặc vượt dự toán. Ví dụ, tỷ lệ chi vượt dự toán trong một số khoản chi hành chính sự nghiệp khoảng 10-15%.

  3. Hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán được tổ chức tương đối đầy đủ nhưng chưa khoa học
    Chứng từ kế toán được phân loại theo quy định, tuy nhiên việc lưu trữ và luân chuyển chứng từ còn chưa khoa học, gây khó khăn trong việc truy xuất và kiểm tra. Sổ kế toán chi tiết được mở đầy đủ nhưng chưa đồng bộ giữa các bộ phận, dẫn đến sai lệch số liệu nhỏ trong báo cáo tổng hợp.

  4. Báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách được lập đúng kỳ hạn nhưng thiếu tính kịp thời và phản ánh chưa đầy đủ
    Báo cáo tài chính năm 2018 và 2019 được nộp đúng hạn cho cơ quan cấp trên, tuy nhiên báo cáo nội bộ phục vụ quản trị chưa được xây dựng đầy đủ, thiếu các báo cáo chi tiết theo hoạt động và nguồn kinh phí, làm giảm hiệu quả quản lý điều hành.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ việc Trung Tâm mới bắt đầu thực hiện cơ chế tự chủ tài chính một phần, nên công tác kế toán chưa hoàn toàn đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính hiện đại. So với các nghiên cứu tại các bệnh viện công lập khác, như tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam – Cu Ba Đồng Hới hay Bệnh viện Mắt Đà Nẵng, Trung Tâm Y Tế An Nhơn có điểm tương đồng về việc tổ chức bộ máy kế toán và các khó khăn trong quản lý dự toán.

Việc chưa có hệ thống báo cáo quản trị nội bộ đầy đủ làm hạn chế khả năng cung cấp thông tin kịp thời cho lãnh đạo trong việc ra quyết định. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ chi vượt dự toán theo từng khoản chi, bảng tổng hợp số liệu chứng từ và báo cáo tài chính để minh họa mức độ tuân thủ quy định.

Kết quả nghiên cứu cho thấy cần thiết phải hoàn thiện công tác kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tuân thủ pháp luật và hỗ trợ tốt hơn cho công tác quản trị nội bộ tại Trung Tâm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập và chấp hành dự toán thu chi

    • Động từ hành động: Xây dựng, rà soát, kiểm soát
    • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ chi vượt dự toán xuống dưới 5% trong vòng 1 năm
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính – Kế toán phối hợp với các khoa phòng
    • Timeline: Triển khai trong 6 tháng đầu năm 2024

  2. Tổ chức lại hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán theo hướng khoa học, đồng bộ

    • Động từ hành động: Chuẩn hóa, số hóa, lưu trữ
    • Mục tiêu: Tăng tính minh bạch và truy xuất chứng từ lên 90%
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán, Ban Giám đốc
    • Timeline: Hoàn thành trong quý III năm 2024

  3. Xây dựng hệ thống báo cáo tài chính và báo cáo quản trị nội bộ đa dạng, kịp thời

    • Động từ hành động: Thiết kế, triển khai, đào tạo
    • Mục tiêu: Cung cấp báo cáo quản trị nội bộ hàng tháng, quý đầy đủ và chính xác
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán, Ban Giám đốc
    • Timeline: Triển khai từ quý II năm 2024

  4. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ kế toán và quản lý tài chính

    • Động từ hành động: Tổ chức, đào tạo, đánh giá
    • Mục tiêu: 100% cán bộ kế toán được đào tạo về chế độ kế toán mới và kỹ năng quản lý tài chính trong 12 tháng
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm phối hợp với Sở Y tế và các đơn vị đào tạo
    • Timeline: Triển khai liên tục trong năm 2024

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và giải pháp hoàn thiện công tác kế toán phù hợp với cơ chế tự chủ tài chính.
    • Use case: Áp dụng mô hình tổ chức kế toán và quản lý tài chính hiệu quả.

  2. Cán bộ kế toán và quản lý tài chính tại các Trung tâm Y tế, bệnh viện công lập

    • Lợi ích: Nâng cao kiến thức về tổ chức chứng từ, hệ thống tài khoản và báo cáo tài chính theo chế độ kế toán hành chính sự nghiệp.
    • Use case: Cải tiến quy trình kế toán, tăng cường tính minh bạch và hiệu quả quản lý.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Quản lý công

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về kế toán đơn vị sự nghiệp công lập.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý tài chính công và kế toán hành chính sự nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và y tế

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp y tế, từ đó hoàn thiện chính sách và hướng dẫn thực hiện.
    • Use case: Xây dựng các quy định, tiêu chuẩn kế toán phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán tại Trung Tâm Y Tế An Nhơn có những điểm mạnh gì?
    Trung Tâm có bộ máy kế toán tập trung, phân công rõ ràng, chứng từ và sổ sách kế toán được tổ chức đầy đủ, báo cáo tài chính được lập đúng kỳ hạn, đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành.

  2. Những hạn chế chính trong công tác kế toán tại Trung Tâm là gì?
    Hạn chế gồm việc chấp hành dự toán chưa đồng bộ, tỷ lệ chi vượt dự toán khoảng 10-15%, hệ thống chứng từ lưu trữ chưa khoa học, báo cáo quản trị nội bộ chưa đầy đủ và kịp thời, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  3. Làm thế nào để cải thiện công tác lập dự toán thu chi tại đơn vị sự nghiệp?
    Cần áp dụng phương pháp lập dự toán dựa trên phân tích chi tiết nhiệm vụ và điều kiện thực tế, tăng cường kiểm soát chi tiêu, đào tạo cán bộ kế toán và quản lý tài chính, đồng thời xây dựng quy trình kiểm tra, giám sát chặt chẽ.

  4. Vai trò của báo cáo quản trị nội bộ trong công tác kế toán đơn vị sự nghiệp là gì?
    Báo cáo quản trị nội bộ cung cấp thông tin chi tiết, kịp thời về tình hình tài chính, chi phí và hiệu quả hoạt động, hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định chính xác, nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành đơn vị.

  5. Phương pháp tổ chức chứng từ kế toán hiệu quả tại Trung Tâm như thế nào?
    Chuẩn hóa mẫu chứng từ theo quy định, áp dụng lưu trữ điện tử, tổ chức luân chuyển chứng từ khoa học, đào tạo nhân viên kế toán về quy trình xử lý chứng từ, đảm bảo tính minh bạch và dễ dàng truy xuất khi cần thiết.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá toàn diện thực trạng công tác kế toán tại Trung Tâm Y Tế Thị Xã An Nhơn, nhận diện các ưu điểm và hạn chế trong tổ chức bộ máy, quản lý dự toán, chứng từ và báo cáo tài chính.
  • Công tác kế toán tại Trung Tâm đã tuân thủ các quy định pháp luật nhưng còn tồn tại các điểm cần hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính trong điều kiện tự chủ một phần.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả lập dự toán, tổ chức chứng từ, xây dựng báo cáo quản trị nội bộ và đào tạo cán bộ kế toán.
  • Nghiên cứu góp phần làm phong phú lý luận và thực tiễn về kế toán đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực y tế công lập.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các đơn vị sự nghiệp khác trong tỉnh và khu vực.

Call-to-action: Các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực y tế, nên áp dụng các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các quy định mới nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.