Tổng quan nghiên cứu

Cải cách thủ tục hành chính (TTHC) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của công cuộc cải cách hành chính nhà nước tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. Tại quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh, với dân số khoảng 499.164 người và mật độ dân số đạt 24.021 người/km², việc cải cách TTHC tại các Ủy ban nhân dân (UBND) phường đóng vai trò quan trọng trong nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp cải cách TTHC tại UBND phường trên địa bàn quận Bình Thạnh trong giai đoạn 2025-2026, nhằm hướng tới một nền hành chính tinh gọn, hiện đại, hiệu quả.

Nghiên cứu tập trung vào phạm vi nội dung thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền của UBND cấp phường, không đi sâu vào kỹ thuật vận hành phần mềm hay quy trình kỹ thuật số hóa. Phạm vi không gian nghiên cứu là các phường thuộc quận Bình Thạnh, một trong những quận trung tâm có vai trò kinh tế - xã hội quan trọng của TP. Hồ Chí Minh. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao chất lượng cải cách TTHC, góp phần xây dựng chính quyền điện tử, nâng cao chỉ số hài lòng của người dân và doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý công, cải cách hành chính và quản trị công hiện đại. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết cải cách hành chính: Theo đó, cải cách hành chính là quá trình đổi mới toàn diện nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, bao gồm cải cách thể chế, tổ chức bộ máy, công tác cán bộ và cải cách thủ tục hành chính. Khái niệm TTHC được hiểu là các quy trình, trình tự thực hiện thẩm quyền quản lý hành chính nhà nước theo quy định pháp luật, nhằm đảm bảo quyền và nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức.

  2. Mô hình quản trị công hiện đại: Nhấn mạnh vai trò của công nghệ thông tin trong cải cách hành chính, đặc biệt là ứng dụng chính quyền điện tử, cơ chế một cửa, một cửa liên thông và dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4. Mô hình này cũng đề cao sự minh bạch, công khai, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của người dân trong quản lý nhà nước.

Các khái niệm chính bao gồm: thủ tục hành chính, cải cách thủ tục hành chính, chính quyền điện tử, cơ chế một cửa liên thông, dịch vụ công trực tuyến, và chỉ số hài lòng của người dân.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng, bao gồm:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp ý kiến người dân và cán bộ công chức tại các phường thuộc quận Bình Thạnh. Dữ liệu thứ cấp gồm các văn bản pháp luật, báo cáo cải cách hành chính, số liệu thống kê của UBND quận và các tài liệu nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích tổng hợp, phân tích nội dung văn bản, thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm các chỉ số liên quan đến cải cách TTHC. Phân tích SWOT được sử dụng để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong thực hiện cải cách.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng 300 người dân và 50 cán bộ công chức tại 20 phường, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được triển khai trong giai đoạn 2025-2026, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng cường ban hành văn bản chỉ đạo cải cách TTHC: Từ năm 2021 đến 2024, UBND 20 phường trên địa bàn quận Bình Thạnh đã ban hành tổng cộng 2.480 văn bản liên quan đến cải cách TTHC, trong đó năm 2024 đạt 789 văn bản, tăng 99% so với năm 2021. Điều này cho thấy sự quan tâm và chỉ đạo quyết liệt của các cấp lãnh đạo trong công tác cải cách.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết TTHC: Tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn đạt 100%, tỷ lệ hài lòng của người dân với dịch vụ hành chính đạt 99,5%. Tuy nhiên, tỷ lệ hồ sơ giải quyết trực tuyến mức độ 3 và 4 còn thấp, chủ yếu người dân vẫn thực hiện thủ tục trực tiếp tại cơ quan.

  3. Cơ sở vật chất và trang thiết bị được đầu tư hiện đại: 100% phường trang bị máy scan khổ A4, hệ thống máy tra cứu TTHC điện tử, bảng niêm yết mã QR tra cứu thủ tục, hệ thống xếp hàng tự động và wifi miễn phí. Tuy nhiên, mạng LAN và hệ thống bảo mật còn chưa đồng bộ, thiếu nhân lực chuyên trách CNTT.

  4. Tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ công chức: UBND phường đã kiện toàn tổ chức, phân công rõ ràng nhiệm vụ, đảm bảo biên chế đúng quy định. Đội ngũ cán bộ được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực, tuy nhiên vẫn còn hạn chế về kỹ năng công nghệ và thái độ phục vụ.

Thảo luận kết quả

Việc tăng cường ban hành văn bản chỉ đạo và triển khai các kế hoạch cải cách TTHC đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hành chính tại cấp phường. Kết quả giải quyết hồ sơ đúng hạn và mức độ hài lòng cao phản ánh sự cải thiện rõ rệt trong chất lượng dịch vụ công. Tuy nhiên, tỷ lệ giải quyết trực tuyến còn thấp cho thấy việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa thực sự đồng bộ và hiệu quả, cần có giải pháp nâng cao nhận thức và kỹ năng cho cán bộ cũng như người dân.

Cơ sở vật chất hiện đại giúp tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, thuận tiện cho người dân, nhưng hạn chế về hạ tầng mạng và nhân lực CNTT có thể ảnh hưởng đến khả năng vận hành hệ thống số hóa và dịch vụ công trực tuyến. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, quận Bình Thạnh có nhiều điểm tương đồng về thách thức trong chuyển đổi số và cải cách tổ chức bộ máy.

Việc tổ chức bộ máy tinh gọn, đội ngũ cán bộ được đào tạo bài bản là yếu tố then chốt để đảm bảo thực hiện cải cách thành công. Tuy nhiên, cần chú trọng hơn đến văn hóa công vụ, thái độ phục vụ và trách nhiệm giải trình để nâng cao niềm tin của người dân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng văn bản chỉ đạo, tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn và biểu đồ phân bố mức độ hài lòng của người dân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và dịch vụ công trực tuyến

    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ hồ sơ giải quyết trực tuyến mức độ 3 và 4 lên tối thiểu 80% trong vòng 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND quận, các phường phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông.
    • Giải pháp: Đào tạo nâng cao kỹ năng CNTT cho cán bộ, nâng cấp hạ tầng mạng, phát triển phần mềm tích hợp, tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân.

  2. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức

    • Mục tiêu: 100% cán bộ công chức được đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng chuyên môn và văn hóa công vụ hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND phường, Trung tâm đào tạo cán bộ thành phố.
    • Giải pháp: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, xây dựng quy tắc ứng xử, đánh giá hiệu quả công việc định kỳ.

  3. Hoàn thiện cơ sở vật chất và hạ tầng kỹ thuật

    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% phường có hệ thống mạng LAN/Wifi ổn định, hệ thống bảo mật đạt chuẩn trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND quận, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Thông tin và Truyền thông.
    • Giải pháp: Đầu tư đồng bộ thiết bị, nâng cấp hệ thống bảo mật, bố trí nhân lực chuyên trách CNTT.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền và tiếp nhận phản hồi

    • Mục tiêu: 90% người dân và doanh nghiệp biết và sử dụng dịch vụ công trực tuyến trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND phường, các tổ chức đoàn thể, truyền thông địa phương.
    • Giải pháp: Tổ chức các chiến dịch truyền thông đa kênh, thiết lập kênh tiếp nhận ý kiến qua mạng xã hội, hòm thư điện tử, Zalo.

  5. Rà soát, đơn giản hóa thủ tục hành chính

    • Mục tiêu: Cắt giảm tối thiểu 20% thủ tục rườm rà, chồng chéo trong 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND phường phối hợp với các sở ngành liên quan.
    • Giải pháp: Tổ chức hội thảo lấy ý kiến, đánh giá tác động thủ tục, đề xuất sửa đổi văn bản pháp luật.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức UBND phường và quận Bình Thạnh

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, phương pháp và giải pháp cải cách TTHC, nâng cao hiệu quả công tác chuyên môn.
    • Use case: Áp dụng các đề xuất để cải tiến quy trình làm việc, nâng cao chất lượng phục vụ người dân.

  2. Các nhà quản lý, hoạch định chính sách tại địa phương

    • Lợi ích: Cơ sở khoa học để xây dựng chính sách cải cách hành chính phù hợp với thực tiễn địa phương.
    • Use case: Lập kế hoạch, ban hành văn bản chỉ đạo cải cách TTHC hiệu quả.

  3. Các tổ chức nghiên cứu, đào tạo về quản lý công và hành chính công

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn cải cách TTHC tại cấp phường trong bối cảnh chuyển đổi số.
    • Use case: Phát triển chương trình đào tạo, nghiên cứu chuyên sâu về cải cách hành chính.

  4. Doanh nghiệp và người dân trên địa bàn quận Bình Thạnh

    • Lợi ích: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và quy trình thực hiện thủ tục hành chính, nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ công.
    • Use case: Sử dụng dịch vụ công trực tuyến, phản ánh kiến nghị để góp phần cải thiện môi trường hành chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cải cách thủ tục hành chính tại UBND phường Bình Thạnh có những điểm nổi bật nào?
    Cải cách tập trung vào đơn giản hóa thủ tục, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ và xây dựng cơ sở vật chất hiện đại. Tỷ lệ giải quyết hồ sơ đúng hạn đạt 100%, mức độ hài lòng của người dân đạt 99,5%.

  2. Tỷ lệ giải quyết thủ tục hành chính trực tuyến hiện nay ra sao?
    Tỷ lệ hồ sơ giải quyết trực tuyến mức độ 3 và 4 còn thấp, chủ yếu người dân vẫn thực hiện thủ tục trực tiếp. Đây là thách thức cần được khắc phục bằng nâng cấp hạ tầng và đào tạo cán bộ.

  3. Những khó khăn chính trong việc thực hiện cải cách TTHC tại cấp phường là gì?
    Bao gồm hạn chế về hạ tầng công nghệ thông tin, thiếu nhân lực chuyên trách CNTT, chưa đồng bộ phần mềm quản lý, và nhận thức của người dân về dịch vụ công trực tuyến còn hạn chế.

  4. Cơ chế một cửa và một cửa liên thông được triển khai như thế nào?
    Cơ chế này cho phép người dân nộp hồ sơ và nhận kết quả tại một điểm duy nhất, giảm phiền hà, tiết kiệm thời gian và chi phí. Tại Bình Thạnh, cơ chế này đã được áp dụng rộng rãi, góp phần nâng cao hiệu quả giải quyết thủ tục.

  5. Làm thế nào để người dân có thể phản ánh kiến nghị về thủ tục hành chính?
    Người dân có thể gửi phản ánh trực tiếp tại UBND phường, qua hòm thư điện tử, số điện thoại chuyên dụng hoặc các kênh mạng xã hội như Zalo, Facebook. Thời gian giải quyết kiến nghị không quá 10 ngày làm việc.

Kết luận

  • Cải cách thủ tục hành chính tại UBND phường trên địa bàn quận Bình Thạnh đã đạt nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong việc ban hành văn bản chỉ đạo và nâng cao tỷ lệ giải quyết hồ sơ đúng hạn.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin là yếu tố then chốt nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục để tăng tỷ lệ giải quyết trực tuyến và nâng cao hiệu quả phục vụ.
  • Đầu tư cơ sở vật chất hiện đại và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ công chức là nền tảng quan trọng cho cải cách thành công.
  • Việc xây dựng cơ chế một cửa, một cửa liên thông và tăng cường tuyên truyền, tiếp nhận phản hồi góp phần nâng cao sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp.
  • Các giải pháp đề xuất cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn 2025-2026 nhằm hoàn thiện cải cách TTHC, hướng tới chính quyền điện tử hiện đại, minh bạch và hiệu quả.

Hành động tiếp theo: Các cấp chính quyền và cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để đảm bảo tiến độ và chất lượng cải cách. Người dân và doanh nghiệp được khuyến khích tham gia phản hồi để góp phần hoàn thiện dịch vụ công.

Luận văn này cung cấp một cái nhìn toàn diện và sâu sắc về thực trạng và giải pháp cải cách thủ tục hành chính tại cấp phường, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phục vụ nhân dân tại quận Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh.