Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kinh doanh xổ số kiến thiết (XSKT) tại Việt Nam đã có lịch sử phát triển lâu dài, đóng góp quan trọng vào nguồn thu ngân sách nhà nước và các công trình phúc lợi xã hội. Tính đến năm 2017, doanh thu của 10 công ty xổ số truyền thống lớn nhất đạt khoảng 14.683 tỷ đồng, với lợi nhuận trước thuế gần 2.640 tỷ đồng, tuy nhiên một số doanh nghiệp đã ghi nhận sự sụt giảm doanh thu và lợi nhuận do sự cạnh tranh từ các hình thức xổ số hiện đại như Vietlott. Thành phố Cần Thơ, một đô thị loại I của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, có mức sống và thu nhập ngày càng tăng, dẫn đến nhu cầu và tâm lý tiêu dùng ngày càng đa dạng và khó đoán định hơn. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua vé số kiến thiết truyền thống của người dân Cần Thơ trở nên cấp thiết nhằm giúp các doanh nghiệp xổ số truyền thống nâng cao khả năng cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu khách hàng.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là phân tích và kiểm định các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi mua vé số kiến thiết truyền thống của người dân trên địa bàn thành phố Cần Thơ trong giai đoạn từ tháng 10/2019 đến tháng 3/2020. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu khảo sát trực tiếp từ 300 khách hàng đã từng mua vé số kiến thiết truyền thống tại Cần Thơ. Kết quả nghiên cứu không chỉ giúp các doanh nghiệp xổ số truyền thống hiểu rõ hơn về các nhân tố tác động đến quyết định mua vé số mà còn góp phần xây dựng các giải pháp quản trị nhằm tăng cường hiệu quả kinh doanh và phát triển bền vững trong thị trường cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng các lý thuyết hành vi tiêu dùng và mô hình nghiên cứu hành vi dự định (Theory of Planned Behavior - TPB) để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua vé số kiến thiết truyền thống. TPB bao gồm ba thành phần chính: thái độ cá nhân đối với hành vi, chuẩn mực xã hội (ảnh hưởng của người thân, bạn bè, cộng đồng) và kiểm soát nhận thức về khả năng thực hiện hành vi. Ngoài ra, nghiên cứu còn dựa trên các khái niệm về văn hóa, xã hội, tâm lý và đặc điểm cá nhân của người tiêu dùng.

Bốn nhóm yếu tố chính được xác định gồm:

  • Yếu tố văn hóa: Bao gồm nền văn hóa, nhánh văn hóa, các giá trị và tập tục ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng.
  • Yếu tố xã hội: Bao gồm ảnh hưởng của nhóm tham khảo, gia đình, vai trò và địa vị xã hội.
  • Yếu tố tâm lý: Bao gồm động cơ, nhận thức, niềm tin, thái độ và các nhu cầu theo tháp Maslow.
  • Yếu tố cá nhân: Bao gồm tuổi tác, nghề nghiệp, thu nhập, trình độ học vấn và các đặc điểm cá nhân khác.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo ngành, tài liệu pháp luật và các nghiên cứu trước đây liên quan đến hoạt động xổ số kiến thiết. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát trực tiếp 300 khách hàng đã từng mua vé số kiến thiết truyền thống tại thành phố Cần Thơ, áp dụng phương pháp chọn mẫu phi xác suất và chọn mẫu thuận tiện.

Bảng câu hỏi khảo sát được xây dựng dựa trên các thang đo chuẩn, gồm 20 biến quan sát thuộc 4 nhóm yếu tố ảnh hưởng và 3 biến đo lường quyết định mua vé số. Trước khi khảo sát chính thức, bảng câu hỏi được điều chỉnh qua phỏng vấn chuyên gia và khảo sát thử nghiệm để đảm bảo tính hợp lệ và độ tin cậy.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các phương pháp thống kê như kiểm định độ tin cậy Cronbach's Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan và hồi quy đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến quyết định mua vé số. Ngoài ra, kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm đối tượng theo giới tính, tuổi tác, nghề nghiệp và trình độ học vấn cũng được tiến hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Bốn nhóm yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua vé số kiến thiết truyền thống được xác định gồm: văn hóa, xã hội, tâm lý và đặc điểm cá nhân. Trong đó, yếu tố tâm lý có ảnh hưởng mạnh nhất với hệ số hồi quy cao nhất, tiếp theo là yếu tố xã hội, văn hóa và cuối cùng là đặc điểm cá nhân.

  2. Yếu tố tâm lý bao gồm động cơ mua vé số, niềm tin vào may mắn và thái độ tích cực đối với việc mua vé số. Khoảng 65% người tham gia khảo sát cho biết tâm lý thoải mái và mong muốn may mắn là lý do chính thúc đẩy họ mua vé số.

  3. Yếu tố xã hội như áp lực từ gia đình, bạn bè và cộng đồng cũng đóng vai trò quan trọng, chiếm khoảng 55% ảnh hưởng đến quyết định mua vé số. Người tiêu dùng có xu hướng mua vé số khi thấy người thân hoặc bạn bè cũng tham gia.

  4. Yếu tố văn hóa phản ánh qua các giá trị truyền thống và thói quen mua vé số được duy trì qua nhiều thế hệ, chiếm khoảng 48% mức độ ảnh hưởng. Văn hóa địa phương và niềm tin vào xổ số như một hình thức giải trí lành mạnh góp phần thúc đẩy hành vi mua vé số.

  5. Đặc điểm cá nhân như tuổi tác, nghề nghiệp, thu nhập và trình độ học vấn có ảnh hưởng thấp hơn, khoảng 35%, nhưng vẫn có ý nghĩa thống kê. Người có thu nhập trung bình và trình độ học vấn trung bình thường có xu hướng mua vé số nhiều hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy yếu tố tâm lý là nhân tố chủ đạo ảnh hưởng đến quyết định mua vé số kiến thiết truyền thống tại Cần Thơ, phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước về hành vi tiêu dùng xổ số. Tâm lý mong muốn may mắn và cảm giác vui vẻ khi mua vé số là động lực mạnh mẽ thúc đẩy hành vi này. Yếu tố xã hội cũng đóng vai trò quan trọng, thể hiện qua ảnh hưởng của các nhóm tham khảo và áp lực xã hội, điều này phù hợp với mô hình lý thuyết hành vi dự định (TPB).

Yếu tố văn hóa truyền thống vẫn giữ vai trò không thể thiếu, đặc biệt trong bối cảnh xổ số kiến thiết được xem là một phần của văn hóa giải trí và đóng góp cho các công trình xã hội. Đặc điểm cá nhân tuy có ảnh hưởng thấp hơn nhưng vẫn cần được xem xét trong các chiến lược tiếp thị và phân phối vé số.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng nhóm yếu tố, bảng phân tích hồi quy đa biến và bảng so sánh sự khác biệt giữa các nhóm đối tượng theo đặc điểm cá nhân để minh họa rõ ràng hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường các chiến dịch quảng cáo và truyền thông tập trung vào yếu tố tâm lý, nhấn mạnh niềm vui, sự may mắn và giá trị giải trí của việc mua vé số kiến thiết truyền thống. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể thực hiện: Các công ty xổ số kiến thiết và cơ quan quản lý.

  2. Phát triển các chương trình khuyến mãi và ưu đãi dành cho nhóm khách hàng có ảnh hưởng xã hội cao, như gia đình, bạn bè, nhằm tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực. Thời gian thực hiện: 3-6 tháng. Chủ thể thực hiện: Đại lý phân phối và bộ phận marketing.

  3. Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống liên quan đến xổ số kiến thiết, kết hợp với các hoạt động cộng đồng để nâng cao nhận thức và sự ủng hộ của người dân. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Các tổ chức văn hóa, chính quyền địa phương và doanh nghiệp xổ số.

  4. Phân tích và điều chỉnh chính sách giá vé, cấu trúc giải thưởng phù hợp với đặc điểm cá nhân của khách hàng, đặc biệt là nhóm thu nhập trung bình và trình độ học vấn trung bình để tăng tính hấp dẫn. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo công ty xổ số và cơ quan quản lý nhà nước.

  5. Nâng cao chất lượng dịch vụ bán vé số, đặc biệt là tại các điểm bán lẻ và đại lý, đảm bảo thuận tiện, minh bạch và thân thiện với khách hàng nhằm giảm các rào cản về thời gian và chi phí. Thời gian thực hiện: 6-9 tháng. Chủ thể thực hiện: Các đại lý phân phối và công ty xổ số.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các doanh nghiệp xổ số kiến thiết truyền thống: Nghiên cứu giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi mua vé số, từ đó xây dựng chiến lược marketing và phát triển sản phẩm phù hợp nhằm tăng doanh thu và lợi nhuận.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách quản lý, hỗ trợ phát triển hoạt động xổ số truyền thống, đồng thời kiểm soát các hình thức xổ số không lành mạnh.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, marketing và kinh tế: Tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng lý thuyết hành vi tiêu dùng và mô hình TPB trong lĩnh vực kinh doanh xổ số.

  4. Các đại lý và nhân viên bán vé số: Hiểu rõ tâm lý và nhu cầu của khách hàng để nâng cao hiệu quả bán hàng, cải thiện dịch vụ và tăng sự hài lòng của người tiêu dùng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định mua vé số kiến thiết truyền thống?
    Yếu tố tâm lý được xác định là nhân tố quan trọng nhất, chiếm khoảng 65% ảnh hưởng, bao gồm động cơ mua vé số, niềm tin vào may mắn và thái độ tích cực đối với việc mua vé số.

  2. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính (phỏng vấn chuyên gia) và định lượng (khảo sát 300 khách hàng), sử dụng các công cụ phân tích như Cronbach's Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), hồi quy đa biến để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng.

  3. Có sự khác biệt nào về quyết định mua vé số theo đặc điểm cá nhân không?
    Có, đặc điểm cá nhân như tuổi tác, nghề nghiệp, thu nhập và trình độ học vấn có ảnh hưởng thấp hơn nhưng vẫn có ý nghĩa thống kê, với nhóm thu nhập trung bình và trình độ học vấn trung bình có xu hướng mua vé số nhiều hơn.

  4. Làm thế nào các doanh nghiệp xổ số có thể tăng cường khả năng cạnh tranh?
    Doanh nghiệp nên tập trung vào các chiến dịch quảng cáo nhấn mạnh yếu tố tâm lý, phát triển chương trình khuyến mãi dựa trên ảnh hưởng xã hội, bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống và cải thiện dịch vụ bán vé số.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung tại thành phố Cần Thơ, các kết quả và mô hình phân tích có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các địa phương khác có đặc điểm kinh tế - xã hội tương tự.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định bốn nhóm yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định mua vé số kiến thiết truyền thống của người dân Cần Thơ: văn hóa, xã hội, tâm lý và đặc điểm cá nhân.
  • Yếu tố tâm lý đóng vai trò chủ đạo, tiếp theo là các yếu tố xã hội và văn hóa, trong khi đặc điểm cá nhân có ảnh hưởng thấp hơn nhưng vẫn quan trọng.
  • Kết quả nghiên cứu phù hợp với các lý thuyết hành vi tiêu dùng và mô hình TPB, đồng thời bổ sung các khía cạnh đặc thù của thị trường xổ số truyền thống tại Việt Nam.
  • Các đề xuất quản trị tập trung vào việc tăng cường quảng bá, phát triển chương trình khuyến mãi, bảo tồn giá trị văn hóa và cải thiện dịch vụ bán vé số nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về hành vi tiêu dùng xổ số tại các địa phương khác và các hình thức xổ số hiện đại.

Hành động tiếp theo: Các doanh nghiệp xổ số kiến thiết và cơ quan quản lý nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục thu thập dữ liệu để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chiến lược phù hợp với diễn biến thị trường.