I. Tổng Quan Về Hành Vi Chia Sẻ Tri Thức Trong Tổ Chức
Chia sẻ tri thức đóng vai trò then chốt trong sự phát triển bền vững của tổ chức. Nó tạo ra lợi thế cạnh tranh trong môi trường kinh tế đầy biến động. Việc xây dựng đội ngũ nhân viên có tri thức, kinh nghiệm, và năng lực cốt lõi là rất quan trọng. Tuy nhiên, việc tập trung vào các hoạt động sáng tạo và chuyển giao tri thức cũng cần được chú trọng. Theo Dixon (2000), việc cân bằng giữa sáng tạo và chuyển giao tri thức là yếu tố quyết định sự thành công của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp cần phải có phương pháp để chuyển giao các tri thức, đặc biệt là tri thức chuyên môn, đến những nhân viên mới (Hinds, Patterson, & Pfeffer, 2001).
1.1. Tầm quan trọng của chia sẻ kiến thức trong tổ chức
Việc chia sẻ kiến thức hiệu quả giữa nhân viên đóng góp vào sự đổi mới, tạo lợi thế cạnh tranh. Chia sẻ hiệu quả cho phép khai thác tối ưu nguồn tri thức trong doanh nghiệp (Davenport & Prusak, 1998; Damodaran & Olphert, 2000). Nghiên cứu cho thấy, chia sẻ kiến thức hiệu quả cải thiện hiệu quả kinh doanh thông qua các chỉ số như doanh số, giảm giá thành, hiệu quả làm việc nhóm, và phát triển sản phẩm mới. Các công ty cần hiểu rõ cách tri thức được chuyển giao từ nhân viên giàu kinh nghiệm sang nhân viên mới, thiếu kinh nghiệm và kỹ năng (Hinds, Patterson và Pfeffer, 2001).
1.2. Khó khăn trong việc chia sẻ kiến thức hiệu quả
Các công ty trên thế giới đã nhận ra lợi ích của chia sẻ kiến thức và đầu tư vào hệ thống quản lý tri thức. Tuy nhiên, nhiều hệ thống quản lý tri thức hoạt động không hiệu quả do không hiểu rõ bối cảnh doanh nghiệp, văn hóa doanh nghiệp, và đặc tính cá nhân (Carter & Scarbrough, 2001; Voepel, Dous & Davenport, 2005). Wang và Noe (2010) phát hiện ít nhân tố được khám phá trong nghiên cứu thực nghiệm liên quan đến chia sẻ kiến thức. Thiếu kỹ thuật đo lường tiêu chuẩn cũng là một thách thức. Số liệu thống kê cho thấy có 76 nghiên cứu về chia sẻ kiến thức được công bố từ năm 1999 đến năm 2008.
II. Phân Tích Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Hành Vi Chia Sẻ
Nghiên cứu chỉ ra rằng chỉ có một số ít các nhân tố đã được khám phá qua các nghiên cứu thực nghiệm có liên quan đến hành vi chia sẻ tri thức. Các lĩnh vực nghiên cứu bao gồm hệ thống công nghệ thông tin (Wasko và Faraj, 2005), hành vi tổ chức (Bordia, Irmer và Abusah, 2006), quản trị chiến lược (Reagans và Mc Evily, 2001) và tâm lý học (Lyn, 2007), nhưng đến nay vẫn chưa có một nghiên cứu tổng quát. Các nghiên cứu trước đây tập trung vào ảnh hưởng của chia sẻ tri thức đến tổ chức (Alavi và Leidner, 2001; Argote, Mc Evily và Reagans, 2003). Các lĩnh vực trọng tâm bao gồm bối cảnh tổ chức (văn hóa, hỗ trợ quản lý, khen thưởng, cấu trúc), đặc điểm cá nhân và nhóm (đặc trưng, quy trình, sự đa dạng, mạng lưới xã hội), đặc trưng văn hóa, đặc tính cá nhân, động lực, niềm tin, nhận thức về lợi ích và chi phí, sự tín nhiệm và phán xét cá nhân (Wang và Noe, 2010).
2.1. Bối cảnh tổ chức và văn hóa tổ chức
Bối cảnh tổ chức đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hoặc cản trở hành vi chia sẻ. Văn hóa tổ chức khuyến khích sự hợp tác, tin tưởng, và hỗ trợ sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc chia sẻ kiến thức. Ngược lại, môi trường cạnh tranh, thiếu tin tưởng, và thiếu sự hỗ trợ sẽ hạn chế hành vi chia sẻ. Hỗ trợ từ quản lý, chế độ khen thưởng phù hợp, và cấu trúc tổ chức linh hoạt cũng là những yếu tố quan trọng. Cần tạo ra một môi trường làm việc mà nhân viên cảm thấy an toàn và được khuyến khích để chia sẻ những gì họ biết.
2.2. Đặc điểm cá nhân và động lực chia sẻ tri thức
Đặc điểm cá nhân như kỹ năng giao tiếp, tính cách hướng ngoại, và khả năng học hỏi cũng ảnh hưởng đến hành vi chia sẻ. Động lực chia sẻ cũng đóng vai trò then chốt. Nhân viên có động lực chia sẻ khi họ nhận thấy lợi ích của việc chia sẻ, ví dụ như được công nhận, được đánh giá cao, hoặc có cơ hội phát triển bản thân. Niềm tin vào khả năng của mình và sự tin tưởng vào đồng nghiệp cũng là những yếu tố quan trọng thúc đẩy hành vi chia sẻ.
III. Cách Khuyến Khích Chia Sẻ Tri Thức Trong Doanh Nghiệp
Việc khuyến khích chia sẻ tri thức cần có một cơ chế, quá trình kiến tạo, lưu giữ, chia sẻ, và phát triển trong mỗi doanh nghiệp. Việc chia sẻ tri thức là một yếu tố tối quan trọng trong phương thức hoạt động của các công ty truyền thông – quảng cáo. Một sản phẩm quảng cáo, một chiến dịch truyền thông tốt không phải là kết quả làm việc của một cá nhân riêng lẻ, mà là thành quả hợp tác lao động của cả một tập thể nhân viên, chuyên gia. Do đó, mỗi nhân viên làm việc trong ngành cần phải có ý thức hợp tác, chia sẻ thông tin, tri thức với nhau mới có thể hoàn thành tốt một dự án truyền thông – quảng cáo, gia tăng niềm tin của khách hàng.
3.1. Xây dựng văn hóa tổ chức hỗ trợ chia sẻ kiến thức
Tạo ra một văn hóa tổ chức mà việc chia sẻ kiến thức được coi trọng và khuyến khích. Điều này bao gồm việc tạo ra các kênh giao tiếp mở, khuyến khích sự hợp tác, và tạo ra một môi trường làm việc tin cậy. Lãnh đạo cần thể hiện vai trò gương mẫu trong việc chia sẻ kiến thức và tạo điều kiện cho nhân viên học hỏi lẫn nhau.
3.2. Sử dụng công nghệ hỗ trợ chia sẻ tri thức
Sử dụng các công nghệ hỗ trợ chia sẻ tri thức như hệ thống quản lý tri thức, diễn đàn trực tuyến, và mạng xã hội nội bộ. Các công cụ này giúp nhân viên dễ dàng tìm kiếm, chia sẻ, và lưu trữ tri thức. Đảm bảo rằng các công cụ này dễ sử dụng và phù hợp với nhu cầu của nhân viên.
3.3. Tạo động lực chia sẻ thông qua khen thưởng và công nhận
Thiết lập hệ thống phần thưởng và công nhận để khuyến khích chia sẻ kiến thức. Điều này có thể bao gồm tiền thưởng, cơ hội thăng tiến, hoặc đơn giản là sự công nhận từ đồng nghiệp và quản lý. Đảm bảo rằng hệ thống phần thưởng công bằng và minh bạch.
IV. Nghiên Cứu Các Yếu Tố Tác Động Đến Hành Vi Chia Sẻ
Từ thực trạng trên có thể thấy, việc chia sẻ tri thức, hợp tác làm việc nhóm giữa các nhân viên vẫn chưa được quan tâm và đẩy mạnh, cộng với cuộc khủng hoảng kinh tế vừa diễn ra, đã khiến cho các công ty truyền thông – quảng cáo tại TP. HCM đang hoạt động với vai trò chủ yếu chỉ là bên được thuê mướn để thực thi các bước tiến hành riêng rẽ cho cả một dự án lớn của các tập đoàn nước ngoài. Nghiên cứu này tập trung vào việc khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi chia sẻ tri thức của nhân viên trong tổ chức. Kết quả nghiên cứu nhằm giúp các công ty truyền thông – quảng cáo có cái nhìn đúng đắn hơn về tầm quan trọng của việc chia sẻ tri thức giữa nhân viên trong công ty, tạo cơ sở để sử dụng tốt nguồn tài nguyên tri thức từ các nhân viên và trong nội bộ công ty, nhằm tiến tới mục tiêu xây dựng được giá trị riêng cho công ty, gia tăng niềm tin nơi khách hàng, phát triển theo hướng giữ vai trò đầu tàu, xây dựng tư duy chiến lược quảng cáo sáng tạo cho khách hàng.
4.1. Mô hình nghiên cứu và phương pháp tiếp cận
Trên cơ sở nghiên cứu của Adel Ismail Al–Alawi và cộng sự (2007), Radwan Kharabsheh và cộng sự (2012) và nghiên cứu của Hadi Teimouri và cộng sự (2011), nghiên cứu đề xuất mô hình gồm 6 yếu tố ảnh hưởng đến hành vi chia sẻ tri thức của nhân viên trong tổ chức: Sự tin tưởng, Truyền thông, Hệ thống công nghệ thông tin, Hệ thống khen thưởng, Cấu trúc tổ chức và Văn hóa tổ chức. Dữ liệu khảo sát được thu thập từ 297 nhân viên đang làm việc trong các công ty truyền thông – quảng cáo trên địa bàn TP.
4.2. Kết quả và đánh giá mức độ ảnh hưởng
Kết quả phân tích hồi quy bội cho thấy cả 6 yếu tố đều có tác động đến hành vi chia sẻ tri thức của nhân viên theo thứ tự mức độ ảnh hưởng như sau: Định hướng học hỏi, Sự tin tưởng, Hệ thống công nghệ thông tin, Văn hóa tổ chức, Hệ thống khen thưởng, và Truyền thông. R2 hiệu chỉnh là 0,671, điều này có nghĩa mô hình hồi quy tuyến tính giải thích được 67,1% biến thiên của biến hành vi chia sẻ tri thức.
V. Kết Luận và Hàm Ý Quản Lý về Chia Sẻ Tri Thức
Nghiên cứu đã khám phá ra các yếu tố chính ảnh hưởng đến hành vi chia sẻ tri thức trong các công ty truyền thông và quảng cáo tại TP.HCM. Kết quả cho thấy, định hướng học hỏi, sự tin tưởng, hệ thống công nghệ thông tin, văn hóa tổ chức, hệ thống khen thưởng và truyền thông đều đóng vai trò quan trọng. Các nhà quản lý có thể sử dụng những phát hiện này để xây dựng các chiến lược và chính sách khuyến khích chia sẻ kiến thức hiệu quả hơn, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
5.1. Hàm ý quản lý cho các công ty truyền thông quảng cáo
Các công ty truyền thông – quảng cáo nên tập trung vào việc xây dựng văn hóa tổ chức khuyến khích chia sẻ kiến thức. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc tạo ra các kênh giao tiếp mở, khuyến khích sự hợp tác, và cung cấp các công nghệ hỗ trợ chia sẻ tri thức phù hợp. Ngoài ra, việc thiết lập một hệ thống khen thưởng công bằng và minh bạch cũng rất quan trọng để tạo động lực chia sẻ cho nhân viên.
5.2. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo
Nghiên cứu còn có hạn chế do việc lấy mẫu thuận tiện, phi xác suất nên tính đại diện cho tổng thể chưa cao. Ngoài ra, vì mô hình chỉ giải thích được 67,1% biến thiên của biến hành vi chia sẻ tri thức, do đó có thể còn những yếu tố khác có tác động đến hành vi chia sẻ tri thức nhưng chưa được đề cập trong nghiên cứu này. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc khám phá các yếu tố này và sử dụng các phương pháp nghiên cứu khác để nâng cao tính đại diện của kết quả.
