Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 gây ra nhiều tác động nghiêm trọng đến nền kinh tế toàn cầu, các doanh nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh (TP HCM) cũng không tránh khỏi những khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Theo ước tính, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ phải tạm ngừng hoạt động, trong khi các doanh nghiệp lớn gặp phải tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng và giảm sút doanh thu. Trước tình hình đó, việc vận dụng kế toán trách nhiệm xã hội (KTTNXH) trở thành một công cụ quản trị quan trọng giúp doanh nghiệp thích ứng và phát triển bền vững. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố tác động đến việc vận dụng KTTNXH trong giai đoạn dịch Covid-19 tại TP HCM, với phạm vi khảo sát thực hiện trong năm 2022 tại các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp cơ sở khoa học để các doanh nghiệp nâng cao hiệu quả vận dụng KTTNXH, từ đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững trong bối cảnh dịch bệnh và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên năm lý thuyết nền tảng để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến vận dụng KTTNXH, bao gồm:

  • Lý thuyết hợp pháp: Nhấn mạnh sự tuân thủ các quy định pháp luật, chuẩn mực đạo đức và xã hội nhằm duy trì tính hợp pháp và hình ảnh doanh nghiệp trong cộng đồng.
  • Lý thuyết các bên có liên quan: Tập trung vào áp lực và yêu cầu từ các nhóm đối tượng như cổ đông, khách hàng, nhà cung cấp và cộng đồng ảnh hưởng đến hoạt động KTTNXH.
  • Lý thuyết đại diện: Phân tích mối quan hệ giữa nhà quản lý và chủ sở hữu, trong đó nhận thức của nhà quản lý và trình độ nhân viên kế toán đóng vai trò quan trọng.
  • Lý thuyết ngẫu nhiên: Xem xét các yếu tố ngẫu nhiên như điều kiện kinh doanh, chiến lược tổ chức và bối cảnh ngành ảnh hưởng đến thiết kế hệ thống kế toán.
  • Lý thuyết thể chế: Đề cập đến áp lực cưỡng chế, tuân thủ quy chuẩn và mô phỏng từ các tổ chức khác trong việc vận dụng KTTNXH.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: kế toán trách nhiệm xã hội, áp lực các bên liên quan, nhận thức nhà quản lý, đặc điểm doanh nghiệp, trình độ nhân viên kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng làm chủ đạo, kết hợp với nghiên cứu sơ bộ tổng hợp cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu trước đây. Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát với 248 quan sát hợp lệ từ các giám đốc, kế toán trưởng và kế toán viên tại các doanh nghiệp TP HCM trong năm 2022. Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo kích thước mẫu tối thiểu theo tiêu chuẩn khoa học (n > 82). Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS 24, bao gồm kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy tuyến tính đa biến để kiểm định mô hình và giả thuyết nghiên cứu. Quá trình nghiên cứu được tiến hành theo hai giai đoạn: nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức, nhằm đảm bảo tính chính xác và phù hợp với thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của nhà quản lý là nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến việc vận dụng KTTNXH trong giai đoạn dịch Covid-19 tại TP HCM, với mức độ tác động chiếm khoảng 35% tổng ảnh hưởng. Nhà quản lý có hiểu biết sâu sắc về KTTNXH và sử dụng thông tin từ báo cáo KTTNXH để ra quyết định kinh doanh hiệu quả.
  2. Áp lực từ các bên liên quan như cổ đông, nhà đầu tư, khách hàng và dư luận xã hội chiếm khoảng 28% mức độ ảnh hưởng. Các bên này tạo ra sức ép buộc doanh nghiệp phải minh bạch và thực hiện trách nhiệm xã hội nghiêm túc.
  3. Đặc điểm doanh nghiệp như quy mô, cơ sở hạ tầng và sự phối hợp giữa các bộ phận có tác động khoảng 22%. Doanh nghiệp có cơ cấu tổ chức rõ ràng và phân chia trách nhiệm tốt sẽ vận dụng KTTNXH hiệu quả hơn.
  4. Trình độ nhân viên kế toán đóng góp khoảng 15% vào mức độ vận dụng KTTNXH. Nhân viên kế toán có chứng chỉ chuyên môn quốc tế, kinh nghiệm và kỹ năng xử lý thông tin sẽ hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện KTTNXH chính xác và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của nhận thức nhà quản lý và áp lực các bên liên quan trong việc thúc đẩy vận dụng KTTNXH. Sự phối hợp giữa các bộ phận và trình độ nhân viên kế toán cũng là những yếu tố không thể thiếu để đảm bảo tính chính xác và minh bạch của thông tin KTTNXH. Các biểu đồ phân tích hồi quy và ma trận tương quan có thể minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố, giúp doanh nghiệp nhận diện ưu tiên cải thiện. So với các nghiên cứu trước, nghiên cứu này bổ sung góc nhìn trong bối cảnh dịch Covid-19, khi các doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều thách thức mới về chuỗi cung ứng và áp lực xã hội. Ý nghĩa thực tiễn của kết quả là cơ sở để doanh nghiệp và các cơ quan quản lý xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng KTTNXH.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức của nhà quản lý thông qua các chương trình đào tạo, hội thảo chuyên sâu về KTTNXH, nhằm tăng cường khả năng ra quyết định dựa trên thông tin trách nhiệm xã hội. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng, chủ thể: các doanh nghiệp và tổ chức đào tạo.
  2. Tăng cường áp lực từ các bên liên quan bằng cách xây dựng các quy định minh bạch và yêu cầu báo cáo KTTNXH bắt buộc đối với doanh nghiệp, đồng thời khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và nhà đầu tư. Thời gian: 1-2 năm, chủ thể: cơ quan quản lý nhà nước và hiệp hội doanh nghiệp.
  3. Cải thiện cơ cấu tổ chức và đặc điểm doanh nghiệp bằng cách thiết lập các trung tâm trách nhiệm rõ ràng, phân chia công việc hợp lý và đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ KTTNXH. Thời gian: 12 tháng, chủ thể: ban lãnh đạo doanh nghiệp.
  4. Nâng cao trình độ nhân viên kế toán thông qua việc khuyến khích cấp chứng chỉ chuyên môn quốc tế, đào tạo kỹ năng xử lý thông tin phi tài chính và tư vấn quản lý. Thời gian: 6-12 tháng, chủ thể: doanh nghiệp và các tổ chức đào tạo chuyên ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến vận dụng KTTNXH, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững và nâng cao hiệu quả quản trị.
  2. Nhân viên kế toán và kiểm toán: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về KTTNXH, giúp nâng cao kỹ năng và áp dụng hiệu quả trong công tác kế toán.
  3. Cơ quan quản lý nhà nước và hiệp hội doanh nghiệp: Làm cơ sở xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn thực hiện KTTNXH phù hợp với bối cảnh dịch bệnh và phát triển kinh tế.
  4. Giảng viên và sinh viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và phát triển các chương trình đào tạo liên quan đến KTTNXH.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán trách nhiệm xã hội là gì?
    Kế toán trách nhiệm xã hội là quá trình đo lường, ghi chép và báo cáo các hoạt động của doanh nghiệp có ảnh hưởng đến xã hội và môi trường, nhằm hỗ trợ quản lý và các bên liên quan trong việc ra quyết định. Ví dụ, báo cáo về chi phí xử lý chất thải hay các chương trình hỗ trợ cộng đồng.

  2. Tại sao nhận thức của nhà quản lý lại quan trọng?
    Nhà quản lý có nhận thức sâu sắc về KTTNXH sẽ chủ động tích hợp các yếu tố xã hội vào chiến lược kinh doanh, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động và uy tín doanh nghiệp. Một nghiên cứu cho thấy nhận thức nhà quản lý chiếm tỷ trọng ảnh hưởng lớn nhất đến vận dụng KTTNXH.

  3. Áp lực từ các bên liên quan ảnh hưởng như thế nào?
    Các bên liên quan như cổ đông, khách hàng và dư luận xã hội tạo ra sức ép buộc doanh nghiệp phải minh bạch và thực hiện trách nhiệm xã hội nghiêm túc, giúp doanh nghiệp duy trì uy tín và phát triển bền vững.

  4. Làm thế nào để nâng cao trình độ nhân viên kế toán?
    Doanh nghiệp nên khuyến khích nhân viên kế toán tham gia các khóa đào tạo chuyên môn, cấp chứng chỉ quốc tế như CMA, ACCA, đồng thời nâng cao kỹ năng xử lý thông tin phi tài chính để đáp ứng yêu cầu KTTNXH.

  5. KTTNXH có vai trò gì trong bối cảnh dịch Covid-19?
    Trong giai đoạn dịch bệnh, KTTNXH giúp doanh nghiệp thích ứng với các thay đổi về môi trường kinh doanh, duy trì mối quan hệ với các bên liên quan và đảm bảo phát triển bền vững, góp phần giảm thiểu rủi ro và tăng cường khả năng cạnh tranh.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định bốn nhân tố chính ảnh hưởng đến vận dụng kế toán trách nhiệm xã hội tại TP HCM trong giai đoạn dịch Covid-19: nhận thức nhà quản lý, áp lực các bên liên quan, đặc điểm doanh nghiệp và trình độ nhân viên kế toán.
  • Nhận thức của nhà quản lý và áp lực từ các bên liên quan là hai yếu tố có tác động mạnh nhất, chiếm hơn 60% tổng ảnh hưởng.
  • Phương pháp nghiên cứu định lượng với 248 mẫu khảo sát và phân tích bằng SPSS đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của kết quả.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức, tăng cường áp lực xã hội, cải thiện cơ cấu tổ chức và đào tạo nhân viên kế toán nhằm thúc đẩy vận dụng KTTNXH hiệu quả.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về vận dụng KTTNXH trong các bối cảnh kinh tế biến động và góp phần nâng cao nhận thức về trách nhiệm xã hội trong cộng đồng doanh nghiệp.

Để tiếp tục phát triển, các doanh nghiệp và cơ quan quản lý nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu về các nhân tố mới phát sinh trong giai đoạn hậu Covid-19. Hành động ngay hôm nay để xây dựng nền tảng kế toán trách nhiệm xã hội vững chắc cho tương lai bền vững của doanh nghiệp và xã hội.