Các Nhân Tố Dẫn Đến Vượt Dự Toán Trong Các Dự Án Giao Thông Đường Bộ Tại Thành Phố Hồ Chí Minh

• Tác giả: Nguyễn Thị Bích Trâm
• Người hướng dẫn: GS. Dương Thị Bình Minh
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính - Ngân Hàng
• Đề tài: Các Nhân Tố Dẫn Đến Vượt Dự Toán Trong Dự Án Giao Thông Đường Bộ Tại TP. Hồ Chí Minh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU
• 1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
• 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ KHẢO SÁT
• 1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.6. ĐÓNG GÓP CỦA NGHIÊN CỨU
• 1.7. KẾT CẤU ĐỀ TÀI
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.1. Định nghĩa các khái niệm quan trọng
• 2.2. Tổng quan cơ sở lý thuyết
• 2.3. Mô hình nghiên cứu
• 2.3.1. Vượt dự toán trong các dự án công lĩnh vực GTĐB
• 2.3.2. Các mô hình nghiên cứu trước đây
• 2.3.3. Các nhân tố dẫn đến vượt dự toán trong các dự án công lĩnh vực GTĐB
• 2.3.3.1. Nhóm nhân tố về chính sách
• 2.3.3.2. Nhóm nhân tố về kinh tế
• 2.3.3.3. Nhóm nhân tố về môi trường tự nhiên-xã hội
• 2.3.3.4. Nhóm nhân tố về Tư vấn
• 2.3.3.5. Nhóm nhân tố về Chủ đầu tư/ Ban quản lý dự án
• 2.3.3.6. Nhóm nhân tố Nhà thầu
• 2.3.3.7. Đặc điểm dự án
• 2.3.4. Mô hình nghiên cứu đề xuất
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Quy trình nghiên cứu
• 3.2. Nghiên cứu định tính
• 3.3. Xây dựng thang đo và xác định số lượng mẫu
• 3.3.1. Xây dựng thang đo
• 3.3.2. Xác định số lượng mẫu
• 3.3.3. Thu thập dữ liệu
• 3.3.4. Kiểm định thang đo
• 3.3.5. Kiểm định trị trung bình tổng thể
• 3.3.6. Phân tích nhân tố khám phá (EFA)
• 3.3.7. Phân tích hồi quy
• 4. CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH DỮ LIỆU
• 4.1. Thống kê mô tả
• 4.1.1. Loại hình dự án của các đối tượng khảo sát
• 4.1.2. Nguồn vốn của dự án
• 4.1.3. Hình thức quản lý dự án
• 4.1.4. Vị trí quản lý dự án
• 4.1.5. Kinh nghiệm quản lý dự án
• 4.1.6. Huấn luyện nghiệp vụ
• 4.2. Kiểm định thang đo
• 4.3. Kiểm định trị trung bình tổng thể
• 4.4. Phân tích nhân tố khám phá
• 4.4.1. Kiểm định hệ số KMO và Bartlett’s test
• 4.4.2. Số lượng nhân tố được trích xuất
• 4.4.3. Số lượng nhân tố được trích xuất
• 4.4.4. Kết quả phân tích nhân tố
• 4.4.5. Kết quả phân tích nhân tố
• 4.5. Phân tích hồi quy
• 4.5.1. Phân tích hệ số tương quan Pearson
• 4.5.2. Phân tích hồi quy
• 4.6. Kiểm định giả thuyết
• 4.7. Kiểm định giả thuyết về trị trung bình tổng thể
• 4.7.1. Nhóm đối tượng có số năm kinh nghiệm khác nhau
• 4.7.2. Nhóm đối tượng tham gia các loại hình dự án khác nhau
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 5.1. Kiến nghị giải pháp
• 5.2. Đóng góp của nghiên cứu
• 5.3. Hạn chế của nghiên cứu
• 5.4. Hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Vượt Dự Toán Dự Án Giao Thông Thực Trạng và Tác Động

Vượt dự toán là một vấn đề nhức nhối trong các dự án giao thông đường bộ tại TP.HCM, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công. Thực tế cho thấy, nhiều dự án đã đội vốn lên đáng kể so với dự toán ban đầu, dẫn đến chậm trễ tiến độ, giảm chất lượng công trình và lãng phí nguồn lực. Theo số liệu thống kê, có đến 74% các dự án giao thông sử dụng vốn NSNN đã điều chỉnh tổng mức đầu tư, trong đó phần lớn là do vượt dự toán. Tình trạng này không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn ảnh hưởng đến uy tín của chủ đầu tư và niềm tin của người dân. Giải quyết bài toán vượt dự toán là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo phát triển bền vững hệ thống giao thông của thành phố.

1.1. Hậu Quả Vượt Dự Toán Ảnh Hưởng Đến Kinh Tế và Xã Hội

Vượt dự toán không chỉ đơn thuần là vấn đề tài chính. Nó kéo theo hàng loạt hệ lụy tiêu cực, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, an sinh xã hội và môi trường đầu tư. Khi vốn đầu tư bị đội lên, nguồn lực dành cho các dự án khác sẽ bị cắt giảm, gây ảnh hưởng đến các lĩnh vực y tế, giáo dục, và hạ tầng cơ sở khác. Sự chậm trễ trong triển khai dự án cũng gây ra ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân. Nghiên cứu của Shrestha và cộng sự (2013) chỉ ra, việc tăng chi phí và thời gian xây dựng làm giảm số lượng và quy mô dự án có thể hoàn thành trong mỗi năm tài chính.

1.2. Thách Thức Kiểm Soát Chi Phí Bài Toán Khó Của TP.HCM

TP.HCM đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc kiểm soát chi phí các dự án giao thông. Nguồn vốn ngân sách nhà nước hạn hẹp, ODA chậm lại, và sự tham gia của tư nhân còn hạn chế khiến việc huy động vốn trở nên khó khăn hơn. Đồng thời, năng lực quản lý dự án của một số chủ đầu tư còn yếu, dẫn đến sai sót trong quá trình lập dự toán, đấu thầu, và thi công. Theo Dapice and Thanh (2009), quy hoạch tổng thể và thiết kế dự án kém, thiếu năng lực trong quản lý và giám sát công trường, và những khó khăn tài chính của Chủ đầu tư và Nhà thầu là các nguyên nhân thường gặp nhất dẫn đến vượt dự toán.

II. Top 6 Nguyên Nhân Chính Dẫn Đến Vượt Dự Toán Phân Tích Chuyên Sâu

Nhiều yếu tố có thể dẫn đến vượt dự toán trong các dự án giao thông đường bộ. Việc xác định và phân tích các yếu tố này là rất quan trọng để đưa ra các giải pháp phòng ngừa và giảm thiểu hiệu quả. Các nguyên nhân có thể đến từ nhiều phía: chính sách, kinh tế, môi trường, năng lực của các bên liên quan như chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn. Nghiên cứu này sẽ tập trung phân tích các nguyên nhân chính, dựa trên kết quả khảo sát và phỏng vấn các chuyên gia trong ngành, để đưa ra bức tranh toàn diện về vấn đề này.

2.1. Yếu Tố Chính Sách Khung Pháp Lý và Cơ Chế Quản Lý Dự Án

Sự thay đổi trong chính sách, quy định pháp luật về đầu tư xây dựng, giải phóng mặt bằng, và quản lý dự án có thể ảnh hưởng đến chi phí dự án. Việc áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật mới, hoặc các quy định về môi trường, an toàn lao động cũng có thể làm tăng chi phí. Ngoài ra, sự thiếu đồng bộ giữa các quy định, thủ tục hành chính rườm rà cũng gây khó khăn cho các chủ đầu tư, dẫn đến chậm trễ tiến độ và phát sinh chi phí.

2.2. Yếu Tố Kinh Tế Biến Động Giá Vật Liệu và Lãi Suất Tín Dụng

Biến động giá vật liệu xây dựng, nhiên liệu, và tỷ giá hối đoái có tác động trực tiếp đến chi phí dự án. Sự tăng giá đột ngột của các yếu tố này có thể khiến dự toán ban đầu không còn phù hợp, dẫn đến vượt dự toán. Ngoài ra, lãi suất tín dụng tăng cao cũng làm tăng chi phí vốn của dự án, đặc biệt là đối với các dự án sử dụng vốn vay.

2.3. Yếu Tố Tư Vấn Lập Dự Toán và Thiết Kế Kỹ Thuật Thiếu Chính Xác

Chất lượng tư vấn có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính chính xác của dự toán và thiết kế kỹ thuật. Nếu dự toán được lập một cách sơ sài, không đầy đủ, hoặc thiết kế kỹ thuật không phù hợp với điều kiện thực tế, sẽ dẫn đến phát sinh chi phí trong quá trình thi công. Sự thiếu kinh nghiệm và năng lực của đội ngũ tư vấn cũng là một yếu tố đáng lưu ý.

III. Cách Giảm Vượt Dự Toán Giải Pháp Cho Dự Án Giao Thông TP

Việc kiểm soát chi phí và giảm thiểu vượt dự toán đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, từ cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư, tư vấn, đến nhà thầu. Các giải pháp cần tập trung vào việc hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản lý dự án, tăng cường kiểm soát chi phí, và áp dụng các công nghệ xây dựng tiên tiến. Ngoài ra, việc tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình cũng là rất quan trọng để ngăn ngừa tham nhũng và lãng phí.

3.1. Nâng Cao Năng Lực Quản Lý Dự Án Đào Tạo và Chuyển Giao Công Nghệ

Chủ đầu tư cần được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng quản lý dự án, từ lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, đến kiểm soát chi phí và chất lượng. Việc đào tạo và chuyển giao công nghệ xây dựng tiên tiến cũng giúp nâng cao năng suất lao động và giảm chi phí thi công. Theo đó, việc ứng dụng BIM (Building Information Modeling) sẽ giúp quản lý thông tin dự án một cách hiệu quả hơn.

3.2. Tăng Cường Kiểm Soát Chi Phí Giám Sát và Đánh Giá Hiệu Quả Đầu Tư

Cần có cơ chế giám sát chặt chẽ quá trình lập dự toán, đấu thầu, và thi công để đảm bảo tính minh bạch và công khai. Việc đánh giá hiệu quả đầu tư cũng cần được thực hiện thường xuyên để kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề phát sinh. Cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường thanh tra, kiểm tra các dự án có dấu hiệu vượt dự toán để đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả.

3.3. Hoàn Thiện Khung Pháp Lý Rà Soát và Sửa Đổi Các Quy Định Bất Cập

Cần rà soát và sửa đổi các quy định pháp luật còn bất cập, gây khó khăn cho các chủ đầu tư. Việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian phê duyệt dự án cũng giúp giảm chi phí và đẩy nhanh tiến độ. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành để tạo ra một môi trường pháp lý thuận lợi cho các dự án giao thông.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Bài Học Kinh Nghiệm Từ Dự Án Giao Thông Thành Công

Phân tích các dự án giao thông thành công tại TP.HCM và các địa phương khác sẽ cung cấp những bài học kinh nghiệm quý giá về việc kiểm soát chi phí và đảm bảo tiến độ. Việc áp dụng các mô hình quản lý dự án tiên tiến, sử dụng các vật liệu xây dựng mới, và tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan là những yếu tố quan trọng dẫn đến thành công. Đồng thời, việc học hỏi kinh nghiệm quốc tế cũng giúp TP.HCM nâng cao năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực đầu tư xây dựng.

4.1. Mô Hình PPP Giải Pháp Huy Động Vốn Đầu Tư Cho Giao Thông

Hình thức hợp tác công tư (PPP) là một giải pháp hiệu quả để huy động vốn đầu tư cho các dự án giao thông. PPP cho phép chia sẻ rủi ro và lợi nhuận giữa nhà nước và tư nhân, đồng thời tận dụng được kinh nghiệm và năng lực quản lý của khu vực tư nhân. Tuy nhiên, việc lựa chọn dự án PPP phù hợp và xây dựng hợp đồng minh bạch, công bằng là rất quan trọng để đảm bảo thành công.

4.2. Áp Dụng Công Nghệ BIM Nâng Cao Hiệu Quả Quản Lý Dự Án Toàn Diện

BIM (Building Information Modeling) là một công nghệ tiên tiến cho phép quản lý thông tin dự án một cách toàn diện, từ giai đoạn thiết kế, thi công, đến vận hành và bảo trì. BIM giúp giảm thiểu sai sót, tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan, và kiểm soát chi phí hiệu quả. Việc ứng dụng BIM đòi hỏi sự đầu tư về phần mềm, phần cứng, và đào tạo nhân lực, nhưng lợi ích mang lại là rất lớn.

V. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Góp Phần Phát Triển Giao Thông

Nghiên cứu này đã xác định được các nhân tố chính dẫn đến vượt dự toán trong các dự án giao thông đường bộ tại TP.HCM, đồng thời đề xuất các giải pháp phòng ngừa và giảm thiểu hiệu quả. Tuy nhiên, vấn đề này còn nhiều khía cạnh cần được nghiên cứu sâu hơn. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá tác động của các yếu tố môi trường, xã hội, và chính trị đến chi phí dự án, hoặc nghiên cứu các mô hình tài chính sáng tạo để huy động vốn cho giao thông. Kết quả nghiên cứu này góp phần vào việc nâng cao hiệu quả đầu tư công và phát triển bền vững hệ thống giao thông của TP.HCM.

5.1. Hạn Chế Nghiên Cứu Phạm Vi Khảo Sát và Dữ Liệu Thu Thập

Nghiên cứu có một số hạn chế về phạm vi khảo sát và dữ liệu thu thập. Việc thu thập dữ liệu sơ cấp thông qua khảo sát có thể bị ảnh hưởng bởi tính chủ quan của người trả lời. Ngoài ra, phạm vi nghiên cứu chỉ giới hạn trong lĩnh vực giao thông đường bộ tại TP.HCM, do đó kết quả có thể không hoàn toàn áp dụng được cho các địa phương khác.

5.2. Hướng Nghiên Cứu Mở Rộng Đánh Giá Rủi Ro và Mô Hình Dự Báo Chi Phí

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá rủi ro trong các dự án giao thông và xây dựng mô hình dự báo chi phí chính xác hơn. Việc sử dụng các phương pháp phân tích định lượng tiên tiến, như mô hình kinh tế lượng hoặc trí tuệ nhân tạo, có thể giúp nâng cao độ chính xác của dự báo. Ngoài ra, việc nghiên cứu các yếu tố văn hóa và tổ chức cũng có thể cung cấp những hiểu biết sâu sắc hơn về vấn đề vượt dự toán.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2001-2015, Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai 141 chương trình, dự án công trình giao thông đường bộ với nguồn vốn chủ yếu từ ngân sách nhà nước (NSNN), vốn ODA và các hình thức hợp tác công-tư như BOT, BT, BTO. Tuy nhiên, có tới 74% số công trình có quyết định điều chỉnh tổng mức đầu tư lần cuối bị vượt dự toán, trong đó dự án sử dụng vốn ODA có tỷ lệ vượt dự toán lên đến 90%. Vấn đề vượt dự toán không chỉ làm tăng chi phí đầu tư mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ và hiệu quả sử dụng vốn, gây lãng phí nguồn lực tài chính công. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các nhân tố dẫn đến vượt dự toán trong các dự án công lĩnh vực giao thông đường bộ tại TP. Hồ Chí Minh, phân tích mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố và đề xuất giải pháp hạn chế tình trạng này. Nghiên cứu tập trung vào các dự án công trong lĩnh vực giao thông đường bộ trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2001-2015, với dữ liệu thu thập từ các chuyên gia, lãnh đạo và cán bộ quản lý dự án tại các sở ngành, ban quản lý dự án và các công ty tư vấn, nhà thầu. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, giảm thiểu vượt dự toán, từ đó góp phần nâng cao chất lượng đầu tư công và phát triển hạ tầng giao thông bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình lý thuyết về vượt dự toán trong các dự án công, trong đó biến phụ thuộc là mức độ vượt dự toán được đo bằng tỷ lệ phần trăm chênh lệch giữa chi phí thực tế và chi phí kế hoạch. Bảy nhóm nhân tố độc lập được xác định gồm: (1) Nhóm nhân tố chính sách (cơ chế luật xây dựng, chính sách thuế, luật đấu thầu, luật hợp đồng, chính sách tiền lương); (2) Nhóm nhân tố kinh tế (lạm phát, tỷ giá ngoại tệ, giá vật liệu xây dựng, lãi suất, nguồn cung nhân lực và vật tư); (3) Nhóm nhân tố môi trường tự nhiên - xã hội (thời tiết, phối hợp cơ quan, sự phản đối của người dân); (4) Nhóm nhân tố tư vấn (thay đổi thiết kế, lỗi tài liệu, năng lực tư vấn viên, ước tính chi phí không chính xác); (5) Nhóm nhân tố chủ đầu tư/ban quản lý dự án (khả năng ra quyết định, phối hợp, kỹ năng quản lý, minh bạch, trách nhiệm giải trình, chậm trễ thu hồi đất); (6) Nhóm nhân tố nhà thầu (quản lý công trình, khó khăn tài chính, năng lực máy móc, lỗi thi công); (7) Đặc điểm dự án (quy mô, loại hình, hình thức chủ đầu tư, vị trí, tiến độ). Mô hình nghiên cứu đề xuất kiểm định các giả thuyết về ảnh hưởng của từng nhóm nhân tố đến mức độ vượt dự toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bảng hỏi với 27 biến quan sát, gửi đến 170 chuyên gia, cán bộ quản lý dự án, trong đó 150 bảng hợp lệ được sử dụng. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện với tỷ lệ quan sát/biến là 5:1, đảm bảo độ tin cậy phân tích. Bảng câu hỏi được thiết kế dựa trên cơ sở lý thuyết và ý kiến chuyên gia, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20.0 với các bước: kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (>0.7), kiểm định sự khác biệt trung bình giữa các nhóm đối tượng bằng T-test, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút gọn biến và nhóm nhân tố, sau đó phân tích hồi quy bội để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến vượt dự toán. Quy trình nghiên cứu được thực hiện từ tháng 8 đến tháng 10 năm 2015, đảm bảo tính khoa học và thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ vượt dự toán phổ biến và nghiêm trọng: Trong số 50 công trình có điều chỉnh tổng mức đầu tư, 74% vượt dự toán, với tỷ lệ vượt dự toán trong các dự án sử dụng vốn ODA lên đến 90%. Điều này cho thấy vấn đề vượt dự toán là phổ biến và ảnh hưởng lớn đến hiệu quả đầu tư công.

2. Bảy nhóm nhân tố ảnh hưởng đến vượt dự toán được xác định: Qua phân tích nhân tố khám phá, 27 biến quan sát được gom lại thành 7 nhóm nhân tố chính gồm chính sách, kinh tế, môi trường tự nhiên - xã hội, tư vấn, chủ đầu tư, nhà thầu và đặc điểm dự án.

3. Bốn nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến vượt dự toán: Phân tích hồi quy bội cho thấy thứ tự mức độ ảnh hưởng tăng dần là: (i) nhân tố môi trường tự nhiên - xã hội; (ii) nhân tố kinh tế; (iii) nhân tố nhà thầu yếu kém; (iv) nhân tố chủ đầu tư thiếu năng lực và kinh nghiệm. Ví dụ, biến động giá vật liệu xây dựng và lạm phát có tác động rõ rệt làm tăng chi phí dự án, trong khi năng lực quản lý kém của nhà thầu và chủ đầu tư làm gia tăng rủi ro vượt dự toán.

4. Sự khác biệt quan điểm giữa các nhóm đối tượng: Kết quả kiểm định T-test cho thấy có sự khác biệt đáng kể trong đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố giữa nhóm cơ quan quản lý nhà nước và nhóm đơn vị tham gia dự án, đặc biệt về vai trò của chính sách và năng lực chủ đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân vượt dự toán chủ yếu xuất phát từ sự biến động không ổn định của môi trường kinh tế như lạm phát đột biến năm 2011 lên tới 18,7%, giá vật liệu xây dựng tăng liên tục, cùng với các yếu tố xã hội như khó khăn trong thu hồi mặt bằng, sự phản đối của người dân và phối hợp không đồng bộ giữa các cơ quan. Năng lực hạn chế của nhà thầu và chủ đầu tư trong quản lý dự án, giám sát thi công, cũng như sự thiếu minh bạch và trách nhiệm giải trình làm gia tăng chi phí phát sinh. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về nguyên nhân vượt dự toán trong các dự án công, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý và ổn định môi trường kinh tế - xã hội. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ vượt dự toán theo nguồn vốn và bảng hệ số hồi quy thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố, giúp minh họa rõ ràng các kết quả phân tích.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Ổn định chính sách và cải cách thủ tục hành chính: Cần hoàn thiện cơ chế, luật xây dựng, luật đấu thầu, luật hợp đồng và chính sách thuế nhằm giảm thiểu sự thay đổi đột ngột trong quá trình thực hiện dự án. Chủ thể thực hiện là các cơ quan quản lý nhà nước, với mục tiêu giảm thiểu rủi ro chính sách trong vòng 2 năm tới.

2. Kiểm soát biến động kinh tế và giá vật liệu: Thiết lập cơ chế điều chỉnh hợp đồng linh hoạt theo biến động giá nguyên vật liệu và tỷ giá, đồng thời tăng cường dự báo kinh tế vĩ mô để chủ đầu tư và nhà thầu có kế hoạch ứng phó kịp thời. Thời gian thực hiện trong 1-3 năm, do Sở Tài chính và Sở Kế hoạch - Đầu tư chủ trì.

3. Nâng cao năng lực quản lý của chủ đầu tư và nhà thầu: Tổ chức các khóa đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ chuyên sâu về quản lý dự án, giám sát thi công, kỹ năng giải quyết vấn đề phát sinh và minh bạch trong quản lý tài chính. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ có chứng chỉ quản lý dự án lên trên 80% trong 3 năm, do các Ban Quản lý dự án và các công ty xây dựng thực hiện.

4. Tăng cường phối hợp liên ngành và giải quyết các vấn đề xã hội: Xây dựng cơ chế phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan liên quan trong công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất và xử lý phản đối của người dân nhằm giảm thiểu trì hoãn và chi phí phát sinh. Thời gian thực hiện 2 năm, do Ủy ban nhân dân TP. Hồ Chí Minh và các sở ngành liên quan đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án: Giúp nhận diện các nhân tố rủi ro vượt dự toán, từ đó xây dựng kế hoạch quản lý chi phí hiệu quả, nâng cao năng lực quản lý dự án.

2. Nhà thầu và công ty tư vấn xây dựng: Cung cấp thông tin về các yếu tố kỹ thuật, tài chính và quản lý ảnh hưởng đến chi phí dự án, giúp cải thiện quy trình thi công và ước tính chi phí.

3. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư và xây dựng: Hỗ trợ trong việc hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật và cơ chế giám sát nhằm kiểm soát chi phí đầu tư công.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành tài chính, quản lý dự án, xây dựng: Là tài liệu tham khảo khoa học có giá trị về phân tích nhân tố và phương pháp nghiên cứu định lượng trong lĩnh vực quản lý chi phí dự án công.

Câu hỏi thường gặp

1. Vượt dự toán là gì và tại sao nó lại phổ biến trong các dự án công?
   Vượt dự toán là sự chênh lệch chi phí thực tế vượt quá chi phí dự kiến ban đầu. Nó phổ biến do nhiều nguyên nhân như biến động kinh tế, thay đổi chính sách, năng lực quản lý hạn chế và các yếu tố môi trường xã hội phức tạp.

2. Nhóm nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến vượt dự toán tại TP. Hồ Chí Minh?
   Nghiên cứu cho thấy nhân tố nhà thầu yếu kém và chủ đầu tư thiếu năng lực kinh nghiệm có ảnh hưởng lớn nhất, tiếp theo là các yếu tố kinh tế và môi trường tự nhiên - xã hội.

3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để xác định các nhân tố vượt dự toán?
   Phương pháp kết hợp định tính và định lượng, trong đó phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích hồi quy bội được sử dụng để rút gọn biến và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố.

4. Làm thế nào để giảm thiểu vượt dự toán trong các dự án công?
   Cần ổn định chính sách, kiểm soát biến động kinh tế, nâng cao năng lực quản lý của chủ đầu tư và nhà thầu, đồng thời tăng cường phối hợp liên ngành và giải quyết các vấn đề xã hội liên quan.

5. Ai nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
   Chủ đầu tư, nhà thầu, cơ quan quản lý nhà nước và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý dự án, tài chính công và xây dựng sẽ tìm thấy giá trị thực tiễn và học thuật từ nghiên cứu này.

Kết luận

• Nghiên cứu xác định 7 nhóm nhân tố ảnh hưởng đến vượt dự toán trong các dự án công giao thông đường bộ tại TP. Hồ Chí Minh, trong đó 4 nhóm có ảnh hưởng mạnh nhất là môi trường tự nhiên - xã hội, kinh tế, nhà thầu và chủ đầu tư.
• Tỷ lệ vượt dự toán rất cao, đặc biệt trong các dự án sử dụng vốn ODA với mức lên đến 90%, gây áp lực lớn lên ngân sách và tiến độ dự án.
• Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với mẫu khảo sát 150 chuyên gia, sử dụng phân tích nhân tố và hồi quy bội đảm bảo tính khoa học và thực tiễn.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm ổn định chính sách, kiểm soát biến động kinh tế, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường phối hợp liên ngành để giảm thiểu vượt dự toán.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các bên liên quan trong quản lý dự án công, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công và phát triển hạ tầng giao thông bền vững.

Tiếp theo, các cơ quan quản lý và chủ đầu tư cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện hơn công tác quản lý chi phí dự án công. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các bên liên quan được khuyến khích tham khảo toàn văn luận văn.