Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh các cơ sở giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam đang chuyển đổi theo cơ chế tự chủ tài chính toàn diện, việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trở thành yêu cầu cấp thiết. Tại Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ, quá trình này đặt ra thách thức lớn trong việc kiểm soát nội bộ (KSNB) thu chi tài chính nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật. Theo số liệu khảo sát từ 120 cán bộ công nhân viên chức tại trường, luận văn tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của KSNB thu chi tài chính trong giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 11 năm 2019. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là mô tả thực trạng thu chi tài chính, phân tích các nhân tố tác động và đề xuất giải pháp nâng cao tính hữu hiệu của hệ thống KSNB tại trường. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ nhà trường hoàn thiện công tác quản lý tài chính, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển bền vững, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các đơn vị sự nghiệp công lập có thu trong việc xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên khung lý thuyết kiểm soát nội bộ của COSO và INTOSAI, trong đó hệ thống KSNB được cấu thành bởi năm yếu tố chính: Môi trường kiểm soát, Đánh giá rủi ro, Hoạt động kiểm soát, Thông tin và truyền thông, Giám sát. Ngoài ra, nghiên cứu mở rộng bằng việc bổ sung yếu tố Ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) theo đề xuất của các nghiên cứu gần đây nhằm phản ánh thực tiễn vận hành KSNB trong bối cảnh chuyển đổi số. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Môi trường kiểm soát: Nền tảng văn hóa, đạo đức và cơ cấu tổ chức ảnh hưởng đến thái độ kiểm soát của nhân viên.
  • Đánh giá rủi ro: Quá trình nhận diện, phân tích và quản lý các rủi ro ảnh hưởng đến mục tiêu tài chính.
  • Hoạt động kiểm soát: Các chính sách, thủ tục nhằm giảm thiểu rủi ro và đảm bảo thực hiện mục tiêu.
  • Thông tin và truyền thông: Hệ thống thu thập, xử lý và truyền đạt thông tin kịp thời, chính xác.
  • Giám sát: Hoạt động đánh giá và điều chỉnh hệ thống KSNB để duy trì hiệu quả.
  • Ứng dụng CNTT: Việc sử dụng công nghệ để hỗ trợ kiểm soát, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với cỡ mẫu 120 cán bộ công nhân viên chức tại Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các bộ phận liên quan đến thu chi tài chính. Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát và phỏng vấn chuyên gia. Phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Thống kê mô tả để tổng quan đặc điểm mẫu và thực trạng thu chi tài chính.
  • Kiểm định Cronbach’s Alpha để đánh giá độ tin cậy của các thang đo.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) nhằm xác định cấu trúc các nhân tố ảnh hưởng.
  • Phân tích tương quan Pearson để đánh giá mối quan hệ giữa các biến.
  • Phân tích hồi quy đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến tính hữu hiệu của KSNB.

Quá trình nghiên cứu diễn ra từ tháng 5 đến tháng 11 năm 2019, đảm bảo thu thập và xử lý dữ liệu một cách khoa học, chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hoạt động kiểm soát là nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất đến tính hữu hiệu của KSNB thu chi tài chính với hệ số hồi quy cao nhất, cho thấy việc thực hiện các chính sách, thủ tục kiểm soát nghiêm ngặt giúp giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại trường.

  2. Giám sát đứng thứ hai về mức độ ảnh hưởng, thể hiện vai trò quan trọng của việc đánh giá, theo dõi và điều chỉnh hệ thống KSNB nhằm duy trì tính hiệu quả liên tục. Tỷ lệ ảnh hưởng của giám sát chiếm khoảng 18% trong mô hình hồi quy.

  3. Thông tin và truyền thông có tác động tích cực rõ rệt, chiếm khoảng 15% ảnh hưởng, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cung cấp thông tin kịp thời, chính xác và minh bạch trong toàn bộ quá trình thu chi tài chính.

  4. Môi trường kiểm soát và Đánh giá rủi ro cũng có ảnh hưởng đáng kể, lần lượt chiếm khoảng 12% và 10%, phản ánh vai trò của văn hóa tổ chức, đạo đức nghề nghiệp và khả năng nhận diện, xử lý rủi ro trong việc nâng cao hiệu quả KSNB.

  5. Ứng dụng CNTT tuy có mức độ ảnh hưởng thấp nhất (khoảng 8%) nhưng vẫn đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong việc tăng cường tính minh bạch và tiết kiệm thời gian kiểm soát.

Các số liệu trên được minh họa qua bảng phân tích hồi quy đa biến và biểu đồ tương quan, cho thấy sự phân bổ ảnh hưởng rõ ràng giữa các nhân tố.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại các trường cao đẳng công lập và các đơn vị sự nghiệp công lập khác, đồng thời mở rộng bằng việc xác nhận vai trò của ứng dụng CNTT trong KSNB thu chi tài chính. Nguyên nhân của sự ảnh hưởng mạnh mẽ của hoạt động kiểm soát và giám sát là do các thủ tục kiểm soát chặt chẽ và việc theo dõi liên tục giúp phát hiện sớm sai phạm, giảm thiểu rủi ro tài chính. Môi trường kiểm soát và đánh giá rủi ro tạo nền tảng vững chắc cho các hoạt động kiểm soát, trong khi thông tin và truyền thông đảm bảo sự lưu thông thông tin hiệu quả giữa các bộ phận. Ứng dụng CNTT tuy mới được triển khai nhưng đã góp phần nâng cao hiệu quả xử lý và minh bạch thông tin. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mô hình nghiên cứu đã được kiểm định phù hợp với đặc thù của Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ, đồng thời cung cấp cơ sở thực tiễn để cải tiến hệ thống KSNB.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hoạt động kiểm soát: Xây dựng và cập nhật các quy trình, thủ tục kiểm soát thu chi tài chính phù hợp với thực tế, tăng cường phân công nhiệm vụ rõ ràng, đảm bảo tuân thủ nguyên tắc phân chia trách nhiệm. Thời gian thực hiện trong 12 tháng tới, do Ban Tài chính và Ban Kiểm soát nội bộ chủ trì.

  2. Tăng cường giám sát liên tục: Thiết lập hệ thống giám sát định kỳ và thường xuyên, kết hợp kiểm toán nội bộ để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Đề xuất áp dụng công nghệ giám sát tự động trong 18 tháng, do Ban Giám hiệu phối hợp với Phòng Kiểm toán nội bộ thực hiện.

  3. Nâng cao chất lượng thông tin và truyền thông: Xây dựng kênh thông tin minh bạch, đảm bảo thông tin thu chi tài chính được cập nhật kịp thời và chính xác đến các bộ phận liên quan. Triển khai trong 6 tháng, do Phòng Hành chính - Tổng hợp và Phòng CNTT phối hợp thực hiện.

  4. Phát triển môi trường kiểm soát tích cực: Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức về đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm kiểm soát nội bộ cho cán bộ, nhân viên. Thực hiện liên tục, có kế hoạch đào tạo hàng năm do Phòng Tổ chức - Hành chính chủ trì.

  5. Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong KSNB: Triển khai các phần mềm quản lý tài chính hiện đại, tích hợp hệ thống kiểm soát tự động nhằm giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Kế hoạch thực hiện trong 24 tháng, do Phòng CNTT phối hợp với Ban Tài chính thực hiện.

Các giải pháp trên nhằm mục tiêu nâng cao chỉ số hiệu quả quản lý tài chính, giảm thiểu rủi ro và tăng cường sự minh bạch trong thu chi tài chính của Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các trường cao đẳng nghề và đơn vị sự nghiệp công lập có thu: Nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến KSNB thu chi tài chính, từ đó xây dựng chiến lược quản lý tài chính hiệu quả, phù hợp với cơ chế tự chủ tài chính.

  2. Phòng Tài chính - Kế toán và Kiểm soát nội bộ các đơn vị giáo dục nghề nghiệp: Áp dụng các phương pháp kiểm soát nội bộ và công nghệ thông tin để nâng cao tính hữu hiệu trong quản lý thu chi tài chính.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Quản trị tài chính: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến kiểm soát nội bộ trong khu vực công.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp và tài chính công: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và quy định nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập có thu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát nội bộ thu chi tài chính là gì?
    Kiểm soát nội bộ thu chi tài chính là hệ thống các chính sách, thủ tục và hoạt động nhằm đảm bảo việc quản lý, sử dụng nguồn lực tài chính được thực hiện hiệu quả, minh bạch và tuân thủ pháp luật. Ví dụ, việc phân chia trách nhiệm rõ ràng trong phê duyệt chi tiêu giúp ngăn ngừa sai phạm.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến tính hữu hiệu của KSNB thu chi tài chính?
    Hoạt động kiểm soát và giám sát là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng lần lượt khoảng 30% và 18%. Điều này cho thấy việc thực hiện các thủ tục kiểm soát chặt chẽ và giám sát liên tục là yếu tố then chốt.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin đóng vai trò thế nào trong KSNB?
    Ứng dụng CNTT giúp tự động hóa quy trình kiểm soát, tăng tính minh bạch và giảm thiểu sai sót. Mặc dù ảnh hưởng của CNTT thấp hơn các nhân tố khác, nhưng nó là công cụ hỗ trợ quan trọng trong quản lý tài chính hiện đại.

  4. Làm thế nào để nâng cao tính hữu hiệu của KSNB tại các trường cao đẳng nghề?
    Cần hoàn thiện các thủ tục kiểm soát, tăng cường giám sát, đảm bảo thông tin truyền thông minh bạch, phát triển môi trường kiểm soát tích cực và đẩy mạnh ứng dụng CNTT. Các giải pháp này cần được thực hiện đồng bộ và có kế hoạch cụ thể.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với kiểm định Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan Pearson và hồi quy đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến tính hữu hiệu của KSNB.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định được sáu nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của KSNB thu chi tài chính tại Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ, theo thứ tự ảnh hưởng từ mạnh đến yếu: Hoạt động kiểm soát, Giám sát, Thông tin và truyền thông, Môi trường kiểm soát, Đánh giá rủi ro và Ứng dụng CNTT.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần mở rộng hiểu biết về KSNB trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là tại các trường cao đẳng nghề ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, phù hợp với cơ chế tự chủ tài chính hiện hành.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, cán bộ tài chính và các nhà hoạch định chính sách trong việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực tiễn và mở rộng nghiên cứu sang các đơn vị sự nghiệp công lập khác.

Hành động ngay hôm nay: Các đơn vị giáo dục nghề nghiệp và các nhà quản lý tài chính nên áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến hệ thống kiểm soát nội bộ, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong thời kỳ tự chủ tài chính.