Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2012-2016, quận Kiến An, thành phố Hải Phòng đã thực hiện đầu tư 110 dự án xây dựng cơ bản với tổng vốn thực hiện khoảng 275 tỷ đồng, trong đó 89 dự án đã hoàn thành và 21 dự án đang triển khai. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của quận đạt 8% mỗi năm, với cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp (1%) và tăng tỷ trọng công nghiệp - xây dựng (57,13%) cùng thương mại - dịch vụ (41,79%). Tuy nhiên, công tác quản lý đầu tư công trên địa bàn còn nhiều hạn chế như vốn đầu tư dàn trải, tiến độ dự án chậm, nợ đọng xây dựng cơ bản lớn (khoảng 39 tỷ đồng), và chất lượng công trình chưa cao.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý đầu tư công trên địa bàn quận Kiến An trong giai đoạn 2017-2020 nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào toàn bộ công tác quản lý đầu tư công trên địa bàn quận Kiến An trong giai đoạn 2012-2016 và các giải pháp đề xuất cho giai đoạn tiếp theo.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hệ thống hóa lý luận về quản lý đầu tư công, đồng thời phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của quận Kiến An. Các chỉ số như tỷ lệ chi đầu tư xây dựng cơ bản so với tổng chi ngân sách quận giảm từ 36,82% năm 2012 xuống còn 11,3% năm 2015, sau đó tăng lên 23,95% năm 2016, phản ánh sự biến động trong quản lý vốn đầu tư công. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công, giảm thất thoát, lãng phí và thúc đẩy phát triển bền vững địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đầu tư công hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý đầu tư công (Public Investment Management - PIM) của OECD, WB, IMF, nhấn mạnh quản lý đầu tư công là hệ thống tổng thể từ hoạch định chính sách, thẩm định, lập ngân sách, thực thi đến đánh giá dự án nhằm đảm bảo hiệu quả và hiệu lực đầu tư công.
  • Lý thuyết tăng trưởng kinh tế của Keynes và Samuelson, khẳng định vai trò quan trọng của Nhà nước trong điều tiết kinh tế, đặc biệt qua đầu tư công để thúc đẩy tăng trưởng và ổn định xã hội.
  • Khái niệm đầu tư công theo Luật Đầu tư công số 49/2014/QH13, định nghĩa đầu tư công là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đầu tư công, quản lý đầu tư công, quy hoạch đầu tư, thẩm định dự án, kế hoạch vốn đầu tư, giải phóng mặt bằng, và hiệu quả đầu tư công.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh và thống kê dựa trên số liệu thực tế thu thập từ các báo cáo của UBND quận Kiến An, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị liên quan trong giai đoạn 2012-2016. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 110 dự án đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn quận.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác của dữ liệu. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các công cụ thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ chi đầu tư qua các năm, đánh giá tiến độ, chất lượng và hiệu quả dự án.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2020, tập trung phân tích thực trạng giai đoạn 2012-2016 và đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý đầu tư công cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình vốn đầu tư và tiến độ dự án: Tổng vốn đầu tư xây dựng cơ bản giai đoạn 2012-2016 là khoảng 275 tỷ đồng, trong đó năm 2016 vốn đầu tư tăng lên 86,8 tỷ đồng, chiếm 23,95% tổng chi ngân sách quận. Tuy nhiên, tỷ lệ chi đầu tư xây dựng cơ bản so với tổng chi ngân sách quận giảm liên tục từ 36,82% năm 2012 xuống còn 11,3% năm 2015, phản ánh sự khó khăn trong bố trí vốn.

  2. Nợ đọng xây dựng cơ bản lớn: Tính đến cuối năm 2016, nợ đọng xây dựng cơ bản theo khối lượng hoàn thành là 39,047 tỷ đồng, giảm so với 103,5 tỷ đồng năm 2014 nhưng vẫn là gánh nặng lớn ảnh hưởng đến khả năng thanh toán và triển khai dự án mới.

  3. Chất lượng và hiệu quả quản lý dự án còn hạn chế: Công tác thẩm định dự án kéo dài, chất lượng báo cáo kinh tế kỹ thuật và thiết kế kỹ thuật chưa cao, nhiều dự án sử dụng hình thức chỉ định thầu, thiếu cạnh tranh, dẫn đến giá trúng thầu gần bằng giá gói thầu. Quản lý tiến độ và chất lượng dự án chưa chặt chẽ, nhiều công trình chậm tiến độ do chậm bố trí vốn và năng lực chủ đầu tư hạn chế.

  4. Công tác giải phóng mặt bằng còn nhiều vướng mắc: Do công tác quản lý đất đai chưa chặt chẽ, chính sách bồi thường chưa công bằng, năng lực cán bộ thực hiện GPMB yếu kém, dẫn đến tiến độ GPMB chậm, ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm việc quy hoạch và lựa chọn dự án đầu tư còn dàn trải, thiếu trọng tâm trọng điểm, dẫn đến lãng phí ngân sách và chậm tiến độ. Việc điều chỉnh dự án nhiều lần do sai sót trong thẩm định và lập dự án cũng làm tăng chi phí và giảm hiệu quả đầu tư. Hệ thống pháp luật về đầu tư công trước đây thiếu đồng bộ, gây khó khăn trong quản lý và giám sát.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý đầu tư công, các vấn đề như nợ đọng vốn, chất lượng thẩm định dự án và năng lực chủ đầu tư là những thách thức phổ biến tại nhiều địa phương. Việc áp dụng Luật Đầu tư công năm 2014 và các nghị định hướng dẫn từ năm 2015 được kỳ vọng sẽ cải thiện tình hình, tuy nhiên cần có sự quyết liệt trong thực thi và nâng cao năng lực quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ biến động vốn đầu tư xây dựng cơ bản qua các năm, bảng tổng hợp nợ đọng xây dựng cơ bản theo chủ đầu tư, và biểu đồ cơ cấu chi đầu tư so với tổng chi ngân sách quận để minh họa rõ nét các vấn đề về vốn và tiến độ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tập trung ưu tiên đầu tư các dự án trọng điểm, có tính lan tỏa: UBND quận cần xây dựng danh mục dự án ưu tiên, chỉ quyết định đầu tư khi có nguồn vốn đảm bảo, tránh đầu tư dàn trải, phân tán. Thời gian thực hiện: ngay từ năm 2017 và duy trì trong giai đoạn 2017-2020. Chủ thể thực hiện: UBND quận, các phòng ban liên quan.

  2. Hoàn thiện quy trình thẩm định và phê duyệt dự án: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, tiêu chuẩn hóa thiết kế, tăng cường trách nhiệm cá nhân trong thẩm định, áp dụng chế tài xử lý nghiêm các sai phạm. Thời gian: triển khai từ năm 2017. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Quản lý dự án.

  3. Nâng cao năng lực quản lý dự án và chủ đầu tư: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý dự án, tăng cường giám sát, kiểm tra tiến độ và chất lượng dự án. Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2017-2020. Chủ thể: UBND quận, Ban Quản lý dự án.

  4. Cải thiện công tác giải phóng mặt bằng: Tăng cường năng lực cán bộ Trung tâm phát triển quỹ đất, hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư công bằng, minh bạch. Thời gian: từ năm 2017. Chủ thể: Trung tâm phát triển quỹ đất, UBND quận.

  5. Tăng cường công khai, minh bạch và giám sát xã hội: Công khai danh mục dự án, tiến độ, kết quả đầu tư trên các phương tiện thông tin đại chúng; phát huy vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân và cộng đồng dân cư. Thời gian: triển khai ngay từ năm 2017. Chủ thể: UBND quận, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đầu tư công tại địa phương: Giúp nâng cao nhận thức, cải thiện quy trình quản lý dự án, từ khâu lập kế hoạch đến giám sát thực hiện.

  2. Ban Quản lý dự án và chủ đầu tư các dự án công: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện năng lực quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý đầu tư công tại địa phương.

  4. Các cơ quan hoạch định chính sách và lập kế hoạch ngân sách: Hỗ trợ xây dựng chính sách đầu tư công phù hợp, hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư công là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý đầu tư công là quá trình tổ chức, điều chỉnh các hoạt động đầu tư của Nhà nước nhằm đảm bảo hiệu quả và hiệu lực sử dụng vốn công. Nó quan trọng vì giúp tăng trưởng kinh tế, phát triển hạ tầng và đảm bảo công bằng xã hội.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý đầu tư công tại quận Kiến An là gì?
    Khó khăn gồm vốn đầu tư dàn trải, tiến độ dự án chậm, nợ đọng xây dựng cơ bản lớn, chất lượng thẩm định dự án thấp và công tác giải phóng mặt bằng chưa hiệu quả.

  3. Luật Đầu tư công năm 2014 có tác động thế nào đến quản lý đầu tư công?
    Luật này tạo khung pháp lý đồng bộ, quy định rõ thẩm quyền, trách nhiệm và quy trình quản lý đầu tư công, giúp nâng cao hiệu quả và minh bạch trong đầu tư công.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công?
    Cần tập trung ưu tiên dự án trọng điểm, hoàn thiện quy trình thẩm định, nâng cao năng lực quản lý, cải thiện công tác giải phóng mặt bằng và tăng cường giám sát xã hội.

  5. Vai trò của công tác giải phóng mặt bằng trong quản lý đầu tư công?
    GPMB là bước quan trọng quyết định tiến độ và chất lượng dự án. Việc chậm trễ GPMB gây lãng phí vốn và ảnh hưởng đến tiến độ thi công, do đó cần nâng cao năng lực và chính sách phù hợp.

Kết luận

  • Quận Kiến An đã đầu tư 110 dự án xây dựng cơ bản với tổng vốn khoảng 275 tỷ đồng trong giai đoạn 2012-2016, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Công tác quản lý đầu tư công còn nhiều hạn chế như vốn đầu tư dàn trải, tiến độ chậm, nợ đọng xây dựng cơ bản lớn và chất lượng dự án chưa cao.
  • Nguyên nhân chủ yếu là do quy hoạch chưa đồng bộ, thẩm định dự án yếu kém, năng lực chủ đầu tư hạn chế và hệ thống pháp luật chưa hoàn chỉnh trước năm 2015.
  • Đề xuất các biện pháp trọng tâm gồm ưu tiên dự án trọng điểm, hoàn thiện quy trình thẩm định, nâng cao năng lực quản lý, cải thiện công tác giải phóng mặt bằng và tăng cường minh bạch, giám sát xã hội.
  • Tiếp tục triển khai các giải pháp từ năm 2017 đến 2020 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững quận Kiến An.

Để đạt được mục tiêu này, các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ, đồng thời tăng cường đào tạo và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án. Hành động ngay hôm nay sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế - xã hội của quận trong tương lai.