Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam, công tác đấu thầu mua sắm, sửa chữa, bảo dưỡng tài sản đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và sử dụng ngân sách công. Tại Cục Hải quan thành phố Hải Phòng, hoạt động này được thực hiện trong giai đoạn 2018-2022 với nhiều gói thầu đa dạng, từ mua sắm thiết bị công nghệ thông tin đến sửa chữa hệ thống hạ tầng kỹ thuật. Theo số liệu thống kê, trong 5 năm qua, Cục đã tổ chức hàng trăm gói thầu với tổng giá trị hàng nghìn tỷ đồng, góp phần tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn tồn tại những hạn chế trong quy trình đấu thầu, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng công tác mua sắm.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về đấu thầu mua sắm, sửa chữa, bảo dưỡng tài sản, phân tích thực trạng tại Cục Hải quan thành phố Hải Phòng và đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm tăng tỷ lệ tiết kiệm, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả kinh tế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động đấu thầu trong giai đoạn 2018-2022 tại địa bàn Hải Phòng, với trọng tâm là các quy trình, tiêu chí đánh giá và nhân tố ảnh hưởng đến công tác đấu thầu. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý tài sản công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và đảm bảo sử dụng ngân sách nhà nước hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý công và lý thuyết cạnh tranh trong đấu thầu. Lý thuyết quản lý công nhấn mạnh vai trò của các quy trình, thủ tục và bộ máy tổ chức trong việc đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong quản lý tài sản công. Lý thuyết cạnh tranh trong đấu thầu tập trung vào việc tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các nhà thầu nhằm tối ưu hóa chi phí và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Các khái niệm trọng tâm bao gồm:

  • Đấu thầu: quá trình lựa chọn nhà thầu cung cấp dịch vụ, mua sắm, sửa chữa tài sản dựa trên nguyên tắc cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả kinh tế.
  • Hồ sơ mời thầu (HSMT) và Hồ sơ dự thầu (HSDT): các văn bản pháp lý làm cơ sở cho quá trình lựa chọn nhà thầu.
  • Hiệu quả kinh tế trong đấu thầu: lựa chọn nhà thầu với giá cả hợp lý, chất lượng đảm bảo và tiết kiệm chi phí cho đơn vị.
  • Các hình thức đấu thầu: đấu thầu rộng rãi, hạn chế, chỉ định thầu, chào hàng cạnh tranh, mua sắm trực tiếp, tự thực hiện, tham gia cộng đồng và lựa chọn trong trường hợp đặc biệt.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo, tài liệu liên quan đến công tác đấu thầu tại Cục Hải quan thành phố Hải Phòng trong giai đoạn 2018-2022. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các gói thầu mua sắm, sửa chữa, bảo dưỡng tài sản trong khoảng thời gian này, với số lượng hàng trăm gói thầu được phân tích.

Phương pháp phân tích chủ yếu là thống kê mô tả, sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu về dự toán gói thầu, giá trị trúng thầu, tỷ lệ tiết kiệm và tiến độ thực hiện. Ngoài ra, phương pháp phân tích định tính được áp dụng để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng, so sánh với các nghiên cứu và kinh nghiệm thực tiễn từ các tổ chức khác. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2022 đến tháng 12/2022, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ tiết kiệm trong đấu thầu: Trong giai đoạn 2018-2022, Cục Hải quan thành phố Hải Phòng đã đạt tỷ lệ tiết kiệm trung bình khoảng 7-10% so với dự toán gói thầu, với tổng giá trị tiết kiệm lên đến hàng chục tỷ đồng. Tỷ lệ tiết kiệm này phản ánh hiệu quả trong việc lựa chọn nhà thầu và quản lý chi phí mua sắm.

  2. Tiến độ thực hiện các gói thầu: Khoảng 85% các gói thầu được hoàn thành đúng tiến độ hoặc sớm hơn kế hoạch, tuy nhiên vẫn còn khoảng 15% gói thầu chậm tiến độ do các nguyên nhân như thủ tục hành chính kéo dài, thiếu hụt nhân sự chuyên môn và khó khăn trong phối hợp giữa các phòng ban.

  3. Chất lượng hồ sơ mời thầu và đánh giá hồ sơ dự thầu: Chất lượng HSMT được đánh giá ở mức khá, tuy nhiên vẫn còn tồn tại tình trạng phải làm rõ nhiều lần, dẫn đến gia hạn thời gian đóng thầu. Việc này ảnh hưởng đến tiến độ chung của các dự án. Đội ngũ cán bộ thẩm định có trình độ chuyên môn tốt nhưng cần nâng cao kỹ năng xử lý tình huống và cập nhật pháp luật mới.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong đấu thầu: Việc áp dụng đấu thầu qua mạng tại Cục Hải quan đã được triển khai với tỷ lệ khoảng 60% các gói thầu có thể áp dụng hình thức này. Tuy nhiên, việc sử dụng công nghệ còn hạn chế do thiếu đồng bộ hệ thống và chưa có chính sách đào tạo bài bản cho cán bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ bộ máy tổ chức đấu thầu chưa chuyên trách hoàn toàn, dẫn đến sự phối hợp chưa nhịp nhàng giữa các phòng ban. So với một số tổ chức như Cục Quản lý đấu thầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư hay Cục Kế hoạch và Đầu tư Bộ Quốc phòng, Cục Hải quan Hải Phòng còn thiếu bộ phận chuyên trách và quy trình chuẩn hóa biểu mẫu trình duyệt. Điều này làm tăng thời gian xử lý hồ sơ và giảm hiệu quả quản lý.

Việc áp dụng công nghệ thông tin trong đấu thầu là xu hướng tất yếu, giúp nâng cao tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro tiêu cực. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả, cần có sự đầu tư đồng bộ về hạ tầng và đào tạo nhân lực. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ tiết kiệm theo năm, tiến độ hoàn thành gói thầu và tỷ lệ áp dụng đấu thầu qua mạng sẽ minh họa rõ nét hơn về hiệu quả và hạn chế hiện tại.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo ngành và các nghiên cứu trước đây, đồng thời cung cấp cơ sở thực tiễn để đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng công tác đấu thầu tại Cục Hải quan thành phố Hải Phòng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Thành lập bộ phận đấu thầu chuyên trách: Cục Hải quan cần thành lập bộ phận chuyên trách quản lý đấu thầu với nhân sự được tuyển chọn từ các phòng ban chuyên môn, có chức năng độc lập và chịu trách nhiệm toàn diện về công tác đấu thầu. Mục tiêu hoàn thành trong năm 2023 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu sai sót.

  2. Chuẩn hóa quy trình và biểu mẫu đấu thầu: Ban hành quy định mới về quy trình đấu thầu, chuẩn hóa các biểu mẫu trình duyệt, phê duyệt và báo cáo kết quả đấu thầu. Việc này giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, tăng tính minh bạch và đồng nhất trong toàn Cục. Thời gian thực hiện dự kiến trong quý II năm 2023.

  3. Mở rộng áp dụng đấu thầu qua mạng: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong đấu thầu, nâng tỷ lệ gói thầu áp dụng hình thức đấu thầu qua mạng lên trên 90% vào năm 2025. Cục cần phối hợp với các đơn vị công nghệ để xây dựng hệ thống đồng bộ, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng cho cán bộ.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giải quyết kiến nghị: Thiết lập bộ phận độc lập chuyên trách giải quyết khiếu nại, kiến nghị trong đấu thầu nhằm đảm bảo công bằng và minh bạch. Đồng thời, tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm. Kế hoạch triển khai trong năm 2023-2024.

  5. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ đấu thầu: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về lập HSMT, kỹ năng đàm phán hợp đồng và xử lý tình huống đấu thầu. Mục tiêu đến năm 2024, 100% cán bộ tham gia công tác đấu thầu có chứng chỉ nghiệp vụ nâng cao.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên công tác đấu thầu tại các cơ quan nhà nước: Luận văn cung cấp kiến thức hệ thống và kinh nghiệm thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả công tác đấu thầu, đặc biệt trong lĩnh vực mua sắm, sửa chữa tài sản công.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý công: Tài liệu là nguồn tham khảo quý giá về lý thuyết và phương pháp nghiên cứu đấu thầu, đồng thời cung cấp case study thực tế tại Cục Hải quan thành phố Hải Phòng.

  3. Các nhà thầu và doanh nghiệp tham gia đấu thầu công: Hiểu rõ quy trình, tiêu chí đánh giá và các nhân tố ảnh hưởng giúp doanh nghiệp chuẩn bị hồ sơ dự thầu hiệu quả, nâng cao khả năng trúng thầu.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư công và tài sản công: Luận văn đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách, quy trình quản lý đấu thầu, hỗ trợ công tác xây dựng và hoàn thiện văn bản pháp luật liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác đấu thầu mua sắm tài sản tại Cục Hải quan Hải Phòng có những đặc điểm gì nổi bật?
    Công tác đấu thầu tại Cục Hải quan Hải Phòng được thực hiện theo quy trình chặt chẽ, đảm bảo tính minh bạch và cạnh tranh lành mạnh. Tỷ lệ tiết kiệm trung bình đạt khoảng 7-10%, với đa dạng hình thức đấu thầu như đấu thầu rộng rãi, chỉ định thầu và đấu thầu qua mạng.

  2. Những khó khăn chính trong công tác đấu thầu tại Cục Hải quan là gì?
    Khó khăn bao gồm tiến độ một số gói thầu bị chậm do thủ tục hành chính kéo dài, thiếu bộ phận chuyên trách đấu thầu, hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin và cần nâng cao kỹ năng xử lý tình huống của cán bộ.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đấu thầu qua mạng?
    Cần đầu tư hệ thống công nghệ đồng bộ, tổ chức đào tạo bài bản cho cán bộ, chuẩn hóa quy trình và biểu mẫu, đồng thời tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đấu thầu qua mạng để các bên liên quan nắm rõ.

  4. Vai trò của bộ phận chuyên trách đấu thầu trong quản lý tài sản công?
    Bộ phận chuyên trách giúp tập trung nguồn lực, nâng cao năng lực quản lý, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và tài sản công.

  5. Các tiêu chí đánh giá hồ sơ dự thầu được áp dụng như thế nào?
    Tiêu chí đánh giá bao gồm năng lực kỹ thuật, kinh nghiệm, giá cả và chất lượng sản phẩm/dịch vụ. Hồ sơ dự thầu phải đáp ứng đầy đủ yêu cầu trong HSMT, đảm bảo công bằng và minh bạch trong lựa chọn nhà thầu.

Kết luận

  • Công tác đấu thầu mua sắm, sửa chữa, bảo dưỡng tài sản tại Cục Hải quan thành phố Hải Phòng trong giai đoạn 2018-2022 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt về tỷ lệ tiết kiệm và tiến độ thực hiện.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về bộ máy tổ chức, quy trình thủ tục và ứng dụng công nghệ thông tin, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể như thành lập bộ phận chuyên trách, chuẩn hóa quy trình, mở rộng đấu thầu qua mạng và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng thực tiễn để định hướng công tác đấu thầu tại Cục Hải quan Hải Phòng đến năm 2030, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.
  • Đề nghị các cơ quan liên quan phối hợp triển khai các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác đấu thầu, đảm bảo minh bạch, công bằng và hiệu quả kinh tế trong quản lý tài sản công.

Quý độc giả và các đơn vị quan tâm được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và đề xuất trong công tác quản lý đấu thầu để nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững.