Tổng quan nghiên cứu

An toàn vệ sinh lao động (ATVSLĐ) là một trong những vấn đề trọng yếu nhằm bảo vệ sức khỏe và tính mạng người lao động, đồng thời giảm thiểu tai nạn lao động (TNLĐ) và bệnh nghề nghiệp (BNN). Tại Việt Nam, công tác ATVSLĐ đang đối mặt với nhiều thách thức như hệ thống văn bản pháp luật chưa đồng bộ, lực lượng thanh tra còn hạn chế, nhận thức của người sử dụng lao động và người lao động chưa cao. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, việc áp dụng các tiêu chuẩn quản lý quốc tế như ISO 45001 vào hệ thống quản lý ATVSLĐ là cần thiết để nâng cao hiệu quả công tác này.

Công ty TNHH một thành viên Thuốc lá Bắc Sơn, với hơn 50 năm phát triển và sản lượng đạt khoảng 96 triệu bao thuốc lá năm 2019, là một trong những doanh nghiệp sản xuất thuốc lá lớn tại Việt Nam. Môi trường sản xuất tại công ty có nhiều yếu tố nguy hiểm và độc hại như tiếp xúc với nicotin, bụi thuốc lá, tiếng ồn và tư thế lao động gò bó, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người lao động. Hiện nay, công tác quản lý ATVSLĐ tại công ty chủ yếu dựa trên các văn bản pháp luật trong nước, chưa áp dụng hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn quốc tế.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng công tác ATVSLĐ tại Công ty Thuốc lá Bắc Sơn, chỉ ra những tồn tại, hạn chế và đề xuất áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001 vào hệ thống quản lý ATVSLĐ nhằm cải thiện hiệu quả công tác, giảm thiểu rủi ro và nâng cao sức khỏe người lao động. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại công ty trong giai đoạn từ năm 2021 đến năm 2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng hệ thống quản lý ATVSLĐ hiện đại, phù hợp với xu hướng hội nhập và phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ATVSLĐ quốc tế và trong nước, bao gồm:

  • Hệ thống quản lý an toàn vệ sinh lao động theo ILO-OSH 2001: Mô hình này gồm 5 bước chính là Chính sách, Tổ chức, Lập kế hoạch và Thực hiện, Đánh giá và Cải tiến, nhằm bảo vệ người lao động khỏi tai nạn và bệnh tật phát sinh từ công việc.

  • Tiêu chuẩn OHSAS 18001:2007: Đây là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý an toàn sức khỏe nghề nghiệp, cung cấp khuôn khổ để kiểm soát rủi ro và cải tiến hiệu quả công tác ATVSLĐ.

  • Tiêu chuẩn ISO 45001:2018: Tiêu chuẩn quốc tế mới thay thế OHSAS 18001, áp dụng mô hình PDCA (Hoạch định - Thực hiện - Kiểm tra - Hành động) nhằm nâng cao hiệu suất quản lý OH&S, giảm thiểu rủi ro và cải thiện môi trường làm việc an toàn.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: quản lý rủi ro, mối nguy, hiệu suất ATVSLĐ, hệ thống quản lý tích hợp, và sự tham gia của người lao động trong công tác ATVSLĐ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu tài liệu, phân tích số liệu và điều tra xã hội học:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ hồ sơ công ty, báo cáo quan trắc môi trường lao động giai đoạn 2017-2019, các văn bản pháp luật liên quan, và khảo sát thực tế tại Công ty Thuốc lá Bắc Sơn.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng số liệu quan trắc môi trường, đánh giá thực trạng công tác ATVSLĐ dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế và pháp luật trong nước. Phân tích định tính qua khảo sát 100 người lao động bằng phiếu câu hỏi đóng nhằm đánh giá nhận thức và thực hiện quy trình an toàn.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát 100 người lao động được chọn ngẫu nhiên tại các phân xưởng sản xuất nhằm đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ lực lượng lao động khoảng 324 người.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2020, tập trung thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2017 đến 2019, đề xuất giải pháp áp dụng ISO 45001 cho giai đoạn 2021-2025.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu đề tài, giúp đưa ra các đề xuất thực tiễn và khả thi cho công tác quản lý ATVSLĐ tại công ty.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng môi trường lao động: Qua kết quả quan trắc môi trường từ 2017 đến 2019, tổng số mẫu kiểm tra là 635, trong đó có khoảng 8-9% mẫu không đạt yêu cầu về các yếu tố như ánh sáng, tiếng ồn và nhiệt độ. Tiếng ồn tại phân xưởng cuốn điếu, đóng bao có tỷ lệ mẫu không đạt lên đến 57% năm 2019, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người lao động.

  2. Cơ cấu lao động và trình độ chuyên môn: Công ty có khoảng 324 lao động, trong đó gần 70% là nam, độ tuổi trung bình từ 36-40 tuổi. Lao động chủ yếu là công nhân được đào tạo tại công ty chiếm khoảng 58%, số lao động có trình độ cao đẳng và đại học chiếm khoảng 40%. Trình độ chuyên môn ảnh hưởng tích cực đến ý thức tuân thủ quy định ATVSLĐ.

  3. Công tác quản lý ATVSLĐ hiện tại: Công ty đã thành lập Hội đồng ATVSLĐ và bố trí cán bộ chuyên trách, trang bị đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân (PTBVCN) với kinh phí khoảng 800 triệu đồng/năm cho công tác ATVSLĐ. Tuy nhiên, công tác giám sát và kiểm tra còn hạn chế do an toàn viên kiêm nhiệm, chưa có sự phân công rõ ràng giữa các bộ phận.

  4. Nhận thức và thực hiện quy trình an toàn: Khảo sát 100 người lao động cho thấy 60% nắm rõ quy trình làm việc an toàn, 25% biết một phần và 15% không nắm được. Vẫn còn một bộ phận người lao động phớt lờ các quy định an toàn, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy môi trường làm việc tại Công ty Thuốc lá Bắc Sơn còn tồn tại nhiều yếu tố nguy hiểm như tiếng ồn vượt chuẩn, ánh sáng chưa đồng đều và nhiệt độ cao tại một số khu vực. Điều này phù hợp với đặc thù ngành sản xuất thuốc lá, vốn có nhiều yếu tố độc hại như nicotin và bụi thuốc lá. So với các nghiên cứu trong ngành, tỷ lệ mẫu không đạt về tiếng ồn tại công ty cao hơn mức trung bình của các doanh nghiệp cùng ngành, cho thấy cần có biện pháp cải thiện.

Cơ cấu lao động với tỷ lệ lao động có trình độ chuyên môn cao góp phần nâng cao ý thức tuân thủ quy định ATVSLĐ, tuy nhiên việc thiếu nhân lực chuyên trách và sự phân công chưa rõ ràng làm giảm hiệu quả quản lý. So sánh với các doanh nghiệp áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001, công ty còn nhiều hạn chế trong việc tổ chức hệ thống quản lý và sự tham gia của người lao động.

Việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001 sẽ giúp công ty xây dựng hệ thống quản lý ATVSLĐ theo quy trình PDCA, nâng cao hiệu quả kiểm soát rủi ro, cải thiện môi trường làm việc và giảm thiểu chi phí do TNLĐ, BNN gây ra. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ mẫu đạt và không đạt các yếu tố môi trường qua các năm, bảng phân tích cơ cấu lao động và biểu đồ khảo sát nhận thức người lao động để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai hệ thống quản lý ATVSLĐ theo tiêu chuẩn ISO 45001: Thiết lập chính sách, quy trình và kế hoạch quản lý rủi ro theo mô hình PDCA, nhằm giảm thiểu các yếu tố nguy hiểm và cải thiện hiệu suất công tác ATVSLĐ. Thời gian thực hiện từ năm 2021 đến 2023, do Ban lãnh đạo công ty chủ trì phối hợp với phòng kỹ thuật và phòng nhân sự.

  2. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức người lao động: Tổ chức các khóa huấn luyện định kỳ về quy trình làm việc an toàn, sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân và phòng chống tai nạn. Mục tiêu đạt trên 90% người lao động nắm vững quy trình an toàn trong vòng 2 năm. Phòng nhân sự và phòng kỹ thuật chịu trách nhiệm thực hiện.

  3. Cải thiện điều kiện môi trường làm việc: Đầu tư hệ thống giảm tiếng ồn, cải thiện ánh sáng và thông gió tại các phân xưởng sản xuất, đặc biệt là khu vực cuốn điếu, đóng bao. Mục tiêu giảm tỷ lệ mẫu không đạt tiếng ồn xuống dưới 10% trong vòng 3 năm. Phòng kỹ thuật phối hợp với phòng đầu tư và bảo trì thực hiện.

  4. Tăng cường nhân lực chuyên trách và phân công rõ ràng trách nhiệm: Bổ sung cán bộ chuyên trách ATVSLĐ, nâng cao vai trò của an toàn viên, phân công nhiệm vụ rõ ràng giữa các phòng ban để đảm bảo giám sát và kiểm tra hiệu quả. Thực hiện trong năm 2021, do Ban lãnh đạo và phòng nhân sự quản lý.

  5. Xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá liên tục: Thiết lập hệ thống báo cáo, kiểm tra định kỳ và đánh giá hiệu quả công tác ATVSLĐ, từ đó kịp thời điều chỉnh và cải tiến. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống giám sát trong năm 2022, do phòng kỹ thuật và phòng quản lý chất lượng phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất: Giúp hiểu rõ về lợi ích và quy trình áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý ATVSLĐ, giảm thiểu rủi ro và chi phí liên quan đến tai nạn lao động.

  2. Chuyên viên và cán bộ phụ trách ATVSLĐ: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về các tiêu chuẩn quốc tế, phương pháp đánh giá rủi ro và xây dựng hệ thống quản lý an toàn vệ sinh lao động phù hợp với đặc thù ngành nghề.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp: Là tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001 trong doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt trong ngành công nghiệp thuốc lá.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và an toàn vệ sinh lao động: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế tại các doanh nghiệp trong nước, góp phần nâng cao chất lượng công tác quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. ISO 45001 là gì và tại sao nên áp dụng?
    ISO 45001 là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp, giúp tổ chức chủ động phòng ngừa tai nạn và bệnh nghề nghiệp, nâng cao hiệu quả công tác ATVSLĐ. Áp dụng ISO 45001 giúp giảm thiểu rủi ro, cải thiện môi trường làm việc và tăng uy tín doanh nghiệp.

  2. Công ty Thuốc lá Bắc Sơn hiện đang gặp những khó khăn gì trong công tác ATVSLĐ?
    Công ty còn tồn tại các yếu tố môi trường làm việc không đạt chuẩn như tiếng ồn vượt mức cho phép, ánh sáng chưa đồng đều, nhân lực chuyên trách còn thiếu và nhận thức của một số người lao động về an toàn chưa đầy đủ.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích số liệu quan trắc môi trường lao động, kết hợp điều tra xã hội học với cỡ mẫu 100 người lao động được chọn ngẫu nhiên nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  4. Lợi ích cụ thể khi áp dụng ISO 45001 tại công ty là gì?
    Giúp giảm thiểu tai nạn và bệnh nghề nghiệp, nâng cao ý thức an toàn của người lao động, cải thiện môi trường làm việc, giảm chi phí do sự cố, đồng thời nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh trên thị trường.

  5. Các bước chính để triển khai hệ thống quản lý ATVSLĐ theo ISO 45001?
    Bao gồm thiết lập chính sách và mục tiêu, tổ chức thực hiện kế hoạch, giám sát và đánh giá hiệu quả, thực hiện các hành động cải tiến liên tục theo mô hình PDCA nhằm đảm bảo hệ thống hoạt động hiệu quả và bền vững.

Kết luận

  • Công tác ATVSLĐ tại Công ty Thuốc lá Bắc Sơn còn nhiều tồn tại như tiếng ồn vượt chuẩn, nhận thức người lao động chưa đồng đều và nhân lực chuyên trách hạn chế.
  • Áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001 sẽ giúp công ty xây dựng hệ thống quản lý ATVSLĐ hiện đại, giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả công tác.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể về xây dựng hệ thống, đào tạo, cải thiện môi trường làm việc và tăng cường nhân lực chuyên trách.
  • Thời gian thực hiện các giải pháp đề xuất từ năm 2021 đến 2025, phù hợp với định hướng phát triển bền vững của công ty.
  • Khuyến khích các doanh nghiệp trong ngành và cơ quan quản lý nhà nước tham khảo để nâng cao chất lượng công tác ATVSLĐ, góp phần bảo vệ sức khỏe người lao động và phát triển kinh tế xã hội.

Hãy bắt đầu hành trình cải tiến công tác ATVSLĐ tại doanh nghiệp bạn ngay hôm nay để xây dựng môi trường làm việc an toàn, hiệu quả và bền vững!